Artysta samotny

Bruno Schulz (1892-1942)

Urodził się 12 lipca 1892 roku w rodzinie zasymilowanych galicyjskich Żydów jako najmłodsze dziecko Jakuba Schulza (właściciela sklepu tekstylnego przy Rynku miasta) i Henrietty z domu Kuhmrker, córki zamożnego handlarza drewnem. W latach 1902 - 1910 był uczniem Gimnazjum w Drohobyczu. Uczył się znakomicie, maturę zdał z odznaczeniem. W 1910 roku zaczął studiować architekturę na Politechnice Lwowskiej.

W tym samym roku, w związku z chorobą ojca, sklep uległ likwidacji, a rodzina Schulzów przeniosła się do domu zamężnej siostry Bruna, Hani Hoffmanowej.  Po roku przerwał studia z powodu choroby serca i płuc i wrócił do Drohobycza.  W 1917 roku wraz z częścią rodziny wyjechał do Wiednia, gdzie ponownie rozpoczął studiować architekturę. Po trzech miesiącach wszyscy Schulzowie wrócili do domu w Drohobyczu.  Następne lata, właściwie aż do debiutu w 1933 roku, to dla Schulza trudny okres borykania się z licznymi przeciwnościami, zarówno zewnętrznymi, jak i sprzecznościami własnej natury tak psychicznej, jak i duchowej. 

Od września 1924 roku zaczął uczyć rysunków i zajęć praktycznych w szkołach średnich Drohobycza.  Ma z tym nieustanne kłopoty związane z brakiem dyplomu ukończenia wyższej uczelni, ze złym stanem zdrowia, z przytłoczeniem ogromną ilością godzin uczenia, niekiedy uniemożliwiającą pisanie.  W 1927 roku zmarł na gruźlicę Władysław Riff, przyjaciel i literacki powiernik Schulza (nadgorliwi pracownicy dezynfekcji spalili wszystkie jego papiery).  W 1931 roku zmarła matka Brunona Schulza. W 1933 roku artysta zadebiutował w  "Wiadomościach Literackich" opowiadaniem Ptaki, a w tym samym roku wydawnictwo "Rój" wydało jego tomik zatytułowany Sklepy cynamonowe.

Po wybuchu wojny, 24 września Niemcy ustąpili z Drohobycza, przekazując te tereny okupantowi sowieckiemu.  Schulz pozostał nauczycielem drohobyckich szkół średnich.  1 lipca 1941 wojska niemieckie ponownie wkroczyły do Drohobycza.  Pisarz dostał się wtedy "pod opiekę" gestapowca Feliksa Landaua, który wykorzystywał go do wykonywania licznych prac malarskich.  W 1942 roku Bruno Schulz starał się ocalić swe rękopisy i rysunki, dzieląc je na kilka pakietów i przekazując zaufanym osobom spoza getta.  W tym okresie pisarz planował ucieczkę z Drohobycza, przyjaciele z Warszawy dostarczyli mu fałszywe dokumenty i pieniądze.  19 listopada pisarz wybrał się do Judenratu po chleb i natrafił na "dziką akcję" miejscowego gestapo.  Zginął zabity na ulicy przez Karla Günthera, gestapowca, który zamordował go w rewanżu za wcześniejsze zastrzelenie przez Landaua jego własnego protegowanego, dentysty Löwa.

Pisarz, grafik, krytyk literacki. Ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem i Witoldem Gombrowiczem dokonał odnowienia języka artystycznego literatury polskiej. Twórczość Sklepy cynamonowe, Warszawa 1934,  Sanatorium pod klepsydrą, Warszawa 1937.

Ewa Graczyk
Wirtualna Biblioteka Literatury Polskiej
12 lipca 2012
Portrety
Bruno Schulz

Książka tygodnia

Kurewny
Wydawnictwo: Filtry
Camila Sosa Villada

Trailer tygodnia