Inspiracje Kantorem

W 2013 roku zaprezentowane zostaną dwie spośród trzech planowanych wystaw oraz dwa wydarzenia performatywne. Cricoteka wyda również trzy publikacje poświęcone życiu i twórczości Tadeusza Kantora.

Wystawy:

W 2013 projekt rozpocznie prezentacja wystawy: Tadeusz Kantor i Wielopole Skrzyńskie a zakończy ekspozycja Motywy żydowskie w teatrze Tadeusza Kantora. Trzecią z cyklu, realizowaną w 2014 roku, będzie wystawa Tango i teatr Tadeusza Kantora, która skupiać się będzie wokół tematów muzycznych w twórczości artysty. Wszystkie wystawy odbędą się w Galerii Pracowni Tadeusza Kantora, przy ul. Siennej 7/5 w Krakowie.

1. Wystawa Tadeusz Kantor i Wielopole Skrzyńskie 22 lipca – 24 listopada 2013

Wielopole Skrzyńskie, w którym urodził się i mieszkał artysta było polsko-żydowskim miasteczkiem na południu Polski – z jednej strony kościół, plebania i cmentarz – po drugiej stronie synagoga, ciasne uliczki żydowskie (...). Obie strony żyły w symbiozie – pisał o Wielopolu Kantor. Wystawa przedstawiając historię rodziny artysty i jej związki z Wielopolem Skrzyńskim jednocześnie ukazywać będzie ogromny wpływ, jaki na twórczość Tadeusza Kantora miało dzieciństwo spędzone w Wielopolu. Wystawa poświęcona zostanie pamięci Stanisława Bergera (Wuja Stasia – Zesłańca ze spektaklu Wielopole, Wielopole) brata Heleny Kantor – matki artysty oraz Miry Rychlickiej aktorki Teatru Cricot 2 (odtwórczyni roli Wdowy po miejscowym fotografie ze spektaklu Wielopole, Wielopole). Na wystawie zaprezentowany zostanie wybór dokumentów i materiałów archiwalnych dotyczących rodziny Kantorów i Bergerów, zdjęć i materiałów filmowych oraz prace Tadeusza Kantora.

Kurator: Józef Chrobak
Tadeusz Kantor o Wielopolu
Widok Wielopola Skrzyńskiego, fot. nieznany

2. Wystawa Motywy żydowskie w twórczości Tadeusza Kantora (grudzień 2013)

Pierwsza tego typu wystawa, która skupiać się będzie na niezwykle istotnych motywach i wątkach pojawiających się w twórczości teatralnej Tadeusza Kantora, m.in. w spektaklu Umarła klasa, Wielopole, Wielopole i cricotage'u Gdzie są niegdysiejsze śniegi. Na wystawie zaprezentowane zostaną obiekty teatralne z wybranych spektakli ze zbiorów Cricoteki, rysunki Tadeusza Kantora, wybrane fotografie i najczęściej niepokazywane dotychczas materiały filmowe.

Kurator: Józef Chrobak

3. Wystawa Tango i teatr Tadeusza Kantora (2014)

Będzie to pierwsza wystawa z przygotowywanego cyklu Muzyka w teatrze Tadeusza Kantora. Muzyka w spektaklach artysty odgrywała zawsze niezwykle istotną rolę. Była jednym z ważnych elementów składowych tych przedstawień, a motyw tanga należał do najczęściej wykorzystywanych i eksploatowanych motywów muzycznych. Pojawia się on m. in. w spektaklach Kurka Wodna, Niech sczezną artyści oraz w cricotage'u Gdzie są niegdysiejsze śniegi. Na wystawie zaprezentowane zostaną pierwowzory nagrań wykorzystywanych przez Tadeusza Kantora i sposób ich funkcjonowania w kontekście poszczególnych spektakli. W części wystawy przedstawione zostaną nieznane materiały związane z pobytem Tadeusza Kantora w Argentynie, w latach 80-tych.

Kurator: Józef Chrobak

Fotografia ze spektaklu Nigdy tu już nie powrócę, Sekwencja 16, 17. Niezwykły ślub. / Wiadomo: Buda Jarmarczna. Właściciel Knajpy przygotował kilka niespodzianek. / Stare 'zużyte' widma / wielkiej ongiś świetności teatru: / Dwaj Biskupi, Centre Georges Pompidou, Paryż, 1988, Biskupi: Lesław Janicki, Wacław Janicki, fot. Caroline Rose

Wydarzenia performatywne:

1. Polifonie (2013)

Niezwykłe brzmienia i performans muzyczny ujawnią się w nurcie koncertów Polifonie. Do współpracy zaproszono artystów silnie związanych z Krakowem i nawiązujących do awangardowego dziedzictwa miasta. Eksperyment, improwizacja, nowe technologie, ale też zakomponowana brzmieniowość sceny i akustyczny potencjał otoczenia wypełnią cykl sześciu zdarzeń. Wystąpią performerzy, muzycy i tancerze, m.in.: Keir Neuringer i Rafał Mazur, Denis Kolokol i Tomasz Chołoniewski, Sergej Maingardt i Magdalena Przybysz.
Realizacja tej części projektu planowana jest na listopad 2013 w Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.

Kurator projektu: Anna Szwajgier

2. Maszyna choreograficzna (2013)

Projekt będzie nowatorskim odniesieniem do twórczości Tadeusza Kantora poprzez choreografię i taniec współczesny. Takie spojrzenie otworzy nieznane dotąd konteksty i umożliwi nowe interpretacje. Sztuka choreograficzna w Polsce ulega wielu redefinicjom i staje się coraz bardziej popularna. Jeżeli zgodzimy się, że tym co łączy Teatr Śmierci ze współczesną choreografią jest zainteresowanie ciałem w jego różnych aspektach, analogie między tymi obszarami sztuki są łatwiej zauważalne.
Najbardziej naturalne w kontekście prac Kantora staje się rozumienie ciała jako tworzywa, formy, którą może kształtować malarz, ale także tancerz i choreograf, nie można zapomnieć również o cielesności w kontekście podmiotowego istnienia, mocno powiązanego z egzystencjalnym odczuwaniem śmierci i przeżywaniem świata.
Idąc tym tropem w pierwszej odsłonie programu tanecznego Maszyna choreograficzna prezentujemy twórców, którzy w swojej praktyce scenicznej przedstawiają studium cielesności. Raz obserwują swoje emocje, które niczym lustro zdradza ciało poprzez kody zachowania, kiedy indziej podejmują tematykę powiązaną z rozpadem ciała.
W pierwszej tegorocznej odsłonie programu zobaczymy młodych polskich choreografów i tancerzy, w tym m.in.: Tomasza Bazana, Joannę Leśnierowską i Janusza Orlika, Karola Tymińskiego. Podczas drugiej odsłony, przypadającej na 2014 rok, pojawią się spektakle Ann van den Broek i Martina Nachbara. Program performatywny dopełni wydawnictwo Pokolenie solo oraz panel dyskusyjny Performer – ruch autentyczny a praktyka sceniczna. Publikacja Pokolenie solo to cykl dwudziestu pięciu wywiadów przeprowadzonych z młodymi polskimi choreografami, który układa się w narrację pokoleniową. Panel Performer – ruch autentyczny a praktyka sceniczna to dyskusja wokół sposobów prowadzenia ciała przez performerów w praktyce choreograficznej i teatralnej. Punktem wyjścia będzie popularny zabieg stosowania ruchu codziennego, nie poddanego technicznym modyfikacjom. Twórcy współczesnego teatru i tańca coraz częściej wykorzystują udział widzów oraz naturszczyków w spektaklach, taka praktyka bliska była również twórczości Tadeusza Kantora. Jakie znaczenia wnosi rezygnacja z tradycyjnie rozumianego warsztatu aktora – i czy rzeczywiście mamy do czynienia z aktem rezygnacji? Co znaczy autentyzm w dzisiejszej praktyce performera. Czy obecność naturszczyków i ruchu codziennego, nie pozostającego w ramach żadnej techniki tańca, może być jej gwarantem? Jakie są strategie prowadzenia ciała w tańcu i teatrze?
Realizacja tej części projektu planowana jest na listopad 2013 w Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.

Kurator projektu: Anna Królica

Na rok 2014 zaplanowano kolejne odsłony projektu.

Pierwsza z nich – Teatr anatomiczny – skupiona będzie wokół happeningu Lekcja anatomii wedle Rembrandta, jednej z najważniejszych i najbardziej inspirujących prac Tadeusza Kantora. Obraz Rembrandta Lekcja anatomii doktora Tulpa przedstawia sekcję zwłok przeprowadzaną przez tytułowego doktora Tulpa w obecności świadków. Powszechnie uznany za arcydzieło, obraz zainspirował wielu artystów: malarzy, pisarzy, performerów, reżyserów. Podczas trwania dwumiesięcznego cyklu wydarzeń happening Kantora poddany zostanie gruntownej analizie i umieszczony w szerokim kontekście: historycznym (wykład o historii teatrów anatomicznych), współczesnym mu (twórczość Josepha Beuysa, literackie i teatralne interpretacje motywu) oraz aktualnym (dokonania artystów, którzy w różny sposób wchodzą w dialog z Kantorem: twórców z obszaru sztuk wizualnych, takich jak Katarzyna Kozyra, Zbigniew Libera, Grzegorz Klaman, oraz reżyserów i performerów – Barbary Wysockiej, Michała Zadary, Wojtka Ziemilskiego, Christopha Schlingensiefa). Celem programu jest ukazanie tego, jak Kantor, interpretując słynny obraz, wpisał się w długi szereg twórców wykorzystujących sekcję zwłok jako motyw artystyczny, a zarazem zainspirował kolejne pokolenia do wejścia z nim w dialog.

Kurator projektu: dr Anna R. Burzyńska

W następnej odsłonie Biografia w teatrze: filozofia i rzecz pragniemy przyjrzeć się strategiom biograficznym w dramacie i teatrze. W szczególności różnorodnym zabiegom modelowania i demodelowania aspektów biograficznych w różnych gatunkach i materiałach na styku tekstu, obrazu, pamięci, działania cielesnego i materialnej obecności. Spróbujemy pokazać, że biografia jest projektem, dramatem, formowaniem siebie na swoje własne podobieństwo i podobieństwo własnych myśli. Dlatego życie, dzieło i biografia ukazują się jako trzy aspekty tego samego zjawiska. Tym samym biografia wpisuje się w obszar poznania historycznego jako pragnienie wiedzy i rozumienia, jak również w obszar działania jako obietnica ofiarowania prawdy innym. Postaciami dyskutowanymi podczas trwania projektu będą Kaspar Hauser u Handkego, Wassermanna i Herzoga, Sinobrody u Loher, Sade u Mishimy i Marat/Sade u Weissa i Brooka, Antygona (Sofokles/Gavran), Judasz (Rostworowski/Iredyński) oraz Robespierre u Przybyszewskiej. Na program złożą się wykłady, projekcje spektakli oraz filmów. Na zakończenie przewidziana jest dyskusja wokół tematu Biografia przez rzecz odtwarzana w teatrze i pismach Tadeusza Kantora.

Kurator projektu: dr Łucja Iwanczewska

Wydawnictwa:

W ramach projektu Kto inspiruje? Tadeusz Kantor! Cricoteka wyda trzy książki stanowiące kompendium, w którym zawarte zostaną między innymi kalendaria porządkujące twórczość Tadeusza Kantora od lat 40. oraz ujawniające nowe fakty dotyczącego jego twórczości.

1. Tadeusz Kantor. Ostatnie dziesięciolecie / 1980-1990

Główną i zasadniczą częścią publikacji będzie kalendarium obejmujące ostatnie dziesięć lat życia i twórczości Tadeusza Kantora – począwszy od wystawy Idee Teatru Cricot 2 (19 stycznia 1980 r.) inaugurującej działalność krakowskiego Ośrodka Teatru Cricot 2, aż do śmierci artysty – 8 grudnia 1990 roku.  Pod kolejnymi datami zamieszczone zostały między innymi materiały dotyczące kolejnych tournée Teatru Cricot 2 i wyjazdów Tadeusza Kantora, fakty związane z powstawaniem kolejnych spektakli oraz informacje o festiwalach, wystawach i różnorodnych wydarzeniach i akcjach, w których artysta brał udział.

Lata osiemdziesiąte to dla Kantora czas tworzenia Cricoteki – Żywego Archiwum jego twórczości, które pomoże ideom artysty przetrwać w umysłach i wyobraźni następnych pokoleń. Kulisy powstawania Ośrodka, pierwsze lata jego działalności a także ludzie z nim związani przewijają się przez całą publikację.

Redakcja: Józef Chrobak, Justyna Michalik

2. Tadeusz Kantor i lata 1959-1964

Publikacja obejmować będzie okres twórczości Tadeusza Kantora od 1959 do 1964 roku. Był to niezwykle intensywny czas licznych podróży artysty i wystaw – zarówno zagranicznych, zbiorowych jak i indywidualnych. W tym okresie w Teatrze Cricot 2 Kantor realizuje dwa spektakle – W małym dworku (1961 r.) będący ucieleśnieniem idei Teatru Informel i Wariat i zakonnica (1963 r.) wyrażającego ideę Teatru Zerowego. Idee, motywy, pomysły i rozwiązania sceniczne, które narodziły się podczas pracy nad tymi dwoma realizacjami odegrają niezwykle istotne znaczenie w najbardziej znanym i najbardziej charakterystycznym okresie twórczości Kantora – Teatrze Śmierci.

Do publikacji dołączono kalendarium 'Uwaga...! Malarstwo' i inne filmy. 1956-1959 zbierające informacje na temat polskich awangardowych filmów z końca lat 50., takich jak: Somnambulicy (reż. M. Waśkowski), Kineformy (reż. A. Pawłowski), Tam i tu (reż. A. Pawłowski), czy wreszcie Uwaga! ...malarstwo. Maluje Tadeusz Kantor w reżyserii M. Waśkowskiego.

Redakcja: Józef Chrobak, Justyna Michalik

3. Tadeusz Kantor i lata czterdzieste

Publikacja dotyczyć będzie powojennych lat w życiu i twórczości Tadeusza Kantora. Zebrane w niej zostaną między innymi informacje dotyczące współpracy artysty z oficjalnymi teatrami w Polsce, w ramach której przygotowywał scenografie dla pokazywanych w nich spektaklach. Niejednokrotnie pomysły i rozwiązania scenograficzne, które wykorzystywał i rozwijał w swojej późniejszej działalności – już w Teatrze Cricot 2 – miały swój początek w tych realizacjach.