Janusz Degler laureatem Nagrody PEN Clubu

Janusz Degler – historyk literatury, teatrolog i edytor, profesor zwyczajny Uniwersytetu Wrocławskiego i Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. L. Solskiego w Krakowie – Filia we Wrocławiu.

Urodził się 3 czerwca 1938 w Sosnowcu. Syn Teofila i Marii z Balwińskich. Ojciec Teofil Degler, buchalter, w czasie wojny dostał się do niewoli radzieckiej następnie walczył w Armii Polskiej na Zachodzie. Maria Degler wraz z synem przetrwała wojnę na prowincji we wsi Romanów pod Częstochową. Zaraz po zakończeniu wojny wyjechali do Bystrzycy Kłockiej skąd, po powrocie ojca w 1947 z Anglii, przeprowadzili się do Wrocławia. W 1956 ukończył 5. Liceum Ogólnokształcące i dostał się na Wydział Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie na dwa lata 1958-1960 został wybrany prezesem Koła Polonistów.

Z lat okupacji to tytuł jego pierwszej recenzji z książki Tadeusza Hołuja Koniec naszego świata opublikowanej w 6. Numerze Odry (1959). Studia polonistyczne ukończył na Uniwersytecie Wrocławskim (1961) i rozpoczął pracę w Wydawnictwie Zakładu Wydawniczego im. Ossolińskich, a potem (od 1963) jako asystent w Katedrze Literatury Polskiej. Tutaj się doktoryzował w 1970 r. na podstawie rozprawy Inscenizacje sztuk S. I. Witkiewicza w teatrze międzywojennym, pisanej pod kierunkiem prof. Bogdana Zakrzewskiego i habilitował (1976). Tytuł profesora otrzymał w 1989 r. W latach 1975-2008 kierował Zakładem Teorii Kultury i Sztuk Widowiskowych Instytutu Filologii Polskiej. Wypromował ok. 400 magistrów i 20 doktorów. Był promotorem doktoratów honoris causa Jerzego Grotowskiego (1991), Tymona Terleckiego (1991) i Jana Nowaka-Jeziorańskiego (2000).

W latach 1973-1985 był kierownikiem literackim Teatru im. C. K. Norwida w Jeleniej Górze. W czerwcu 1979 po utworzeniu we Wrocławiu Wydziału Aktorskiego został prorektorem wrocławskiej Filii PWST im.L.Solskiego w Krakowie i funkcję tę pełnił w wyniku wyborów przez dwie kadencje (do 1987).

Swoje zainteresowania badawcze skupił na literaturze polskiej dwudziestolecia międzywojennego, a zwłaszcza na twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza, na dramaturgii i teatrze polskim XX wieku, na problematyce teorii i estetyki teatru.

Jest autorem około 180 rozpraw, artykułów, szkiców i recenzji. Wydał m.in.: Witkacy w teatrze międzywojennym (Warszawa 1973), Spotkanie z Witkacym (Jelenia Góra 1978), Teatr jeleniogórski w latach 1945-1985 (Jelenia Góra 1985), trzytomową antologię Wprowadzenie do nauki o teatrze (Wrocław1976-1978), która stała się podstawowym podręcznikiem z zakresu teatrologii oraz Problemy teorii dramatu i teatru (Wrocław1988; wydanie II dwutomowe: Wrocław 2004). Opublikował pisma krytyczne i publicystyczne Witkacego pt. Bez kompromisu (Warszawa 1976) i jego teksty o teatrze Czysta Forma w teatrze (Warszawa 1977; wydanie II: Warszawa 1986). Przekłady rozprawy Witkacego teoria teatru ukazaly się w Szwajcarii, Francji, Holandii, Hiszpanii, Meksyku, Szwecji i Czechosłowacji. Od 1990 r. jest przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego Dzieł zebranych S.I.Witkiewicza wydawanych przez Państwowy Instytut Wydawniczy i przygotował dla tej edycji następujące tomy: Nienasycenie (1992; wspólnie z L. Sokołem), „Teatr" i inne pisma o teatrze (1995), Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne (2002; wspólnie z L. Sokołem), Dramaty I (1996), Dramaty II (1998), Dramaty III (2004), „O Czystej Formie" i inne pisma o sztuce (2003), Listy do żony (1923-1927) (2005), Listy do żony (1928-1931) (2007), Listy do żony (1932-1935) (2010), Listy do żony (1936-1939) (2012). W 2009 r. opublikował tom Witkacego portret wielokrotny. Materiały i szkice do biografii (1918-1939), za który otrzymał nagrodę „Nowych Książek".

Opracował i wydał pisma Jerzego Grotowskiego, Tymona Terleckiego , Konstantego Puzyny, Zbigniewa Raszewskiego, Anny Micińskiej. Redagował serię wydawniczą Myśl teatralna w Polsce w XX wieku, w której ukazały się pisma teoretyczne najwybitniejszych polskich twórców teatru. Był członkiem redakcji serii Dramat w Teatrze – Teatr w Dramacie. W latach 1992-1997 sprawował funkcję redaktora serii Monografie Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Od 2000 r. redaguje serię wydawniczą „Dramat – Teatr" w Wydawnictwie Uniwersytetu Wrocławskiego (dotąd ukazało się 30 tomów).

W latach 1983-1990 był zastępcą kierownika naukowego Centralnego Programu Badań Podstawowych „Polska kultura narodowa, jej tendencje rozwojowe i percepcja"; członkiem Rady Naukowej Instytutu Sztuki PAN (1981-1984, 1990-1993); przewodniczącym Rady Naukowej Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (1990-1995); przewodniczącym Rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (1995-2005); od 1977 r. jest członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. W latach 1972-1983 był prezesem Wrocławskiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru (od 1985 –  prezes honorowy). Jest członkiem Rady Redakcyjnej „Teatru" i Rady Naukowej „Dialogu", stałym współpracownikiem „Pamiętnika Teatralnego".

Wykłady o twórczości Witkacego i polskim teatrze prowadził m.in. Na Wydziale Slawistycznym Uniwersytetu w Wiedniu (1985) i w Amsterdamie (1985), w Osteuropa Institut der Freien Universtät w Berlinie (1987), na Wydziale Slawistycznym w Lille (1989) i Mediolanie (1990), w Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie (1991) i Krolewskiej Akademii Sztuk Dramatycznych w Madrycie (1992).

Odznaczenia: Zasłużony Działacz Kultury (1973), Srebrny Krzyż Zasługi (1976), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1985), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1996), srebrny i zloty medal Gloria Artis (2005 i 2011).

Nagrody: Nagroda Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego III st. (1977, 1978), Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I st. (1983, 1987), Nagroda Miasta Wrocławia (2005), Nagroda miesięcznika „Odra" (2006), nagroda Prezesa Rady Ministrów (2012).

Nagroda Edytorska im. Juliusza Żuławskiego przyznawana jest od 1978 roku. Jej laureatami są:
1978 Juliusz Wiktor Gomulicki, Paweł Hertz  
1979 Czesław Zgorzelski
1979 Marian Bizan
1980 Karol Estreicher   
1980 Konrad Górski
1981 Redakcja Naczelna Encyklopedii Katolickiej
1989 Anna Staniewska
1990 Zygmunt Kubiak - za wydanie   Iliady i Odysei
1990 Henryk Markiewicz i Andrzej Romanowski - za Skrzydlate Slowa
1991 Władysław Kopaliński
1992 Maria Ofierska
1993 Jadwiga Czachowska
1994 Kazimierz i Zofia Romanowiczowie
1995 Maria Danilewicz Zielińska
1996 Zespół Redakcyjny Audycji Literackich Programu II Polskiego Radia
1997 Janusz Odrowąż-Pieniążek
2000 Zofia Hertz
2002 Barbara Toruńczyk
2008 Hanna Kirchner
2009 Maria Bokszczanin
2010 Roman Loth
2013 Zdzisław Jerzy Adamczyk
2014 Janusz Degler