Reanimacja Lorda Jima

Bo spektakl Macieja Podstawnego i Sebastiana Majewskiego to właściwie nic adaptacja, ale błyskotliwa, przewrotna wariacja na temat słynnej powieści. Ostatecznie Rok Conradowski to dobra okazja, żeby twórczość najbardziej światowego z polskich pisarzy poddać krytycznej lekturze. Scenografia Mirka Kaczmarka przypomina izbę pamięci poświęconą bohaterowi. Wysokie ściany aż po sufit zapełniają kolorowe mapy, entomologiczne pamiątki z egzotycznych wypraw, szable i muszkiety. Pośrodku, na postumencie, stoi sporych rozmiarów model okrętu. Podłogę szczelnie pokrywa gruba warstwa ścinków papieru - to powieść Korzeniowskiego przepuszczona przez niszczarkę.

A może to muzeum naszych niespełnionych kolonialnych ambicji, pełne rupieci kojarzących się z egzotyką, albo gabinet jakiegoś tropikalnego dyktatora? W jednym kącie leży wysepka ze sztucznej trawy z wielką palmą, zaś w drugim na stole operacyjnym trwa rozpaczliwa próba reanimacji Jima.

W pierwszej części spektaklu uczestniczymy w procesie nie tylko nad bohaterem powieści, ale i nad jej autorem. Twórcy szukają dla tej historii współczesnych kontekstów, romantycznym dylematom przydając realnych, bardziej aktualnych kształtów. Stąd statek Patna wiozący pielgrzymów u Conrada, z którego dezerteruje Jim. zmienia się w Costa Concordię, którą haniebnie porzucił kapitan. Bo ten spektakl jest w gruncie rzeczy pytaniem o aktualność rozterek i diagnoz zaczerpniętych z porządku epoki, z której wyrastał Conrad i z której wyrósł jego najsłynniejszy bohater. Ekscentrycznej teatralnej rozprawie nad mniej lub bardziej wyobrażoną winą przewodniczy kobieta Sędzia (znakomita Barbara Lewandowska), której bełkotliwym w gruncie rzeczy wyrokom majestatu przydaje przypudrowana peruka i Bach jako podkład muzyczny. I tak we wzniosie moralne rozważania pechowego oficera marynarki handlowej bezlitośnie wkrada się prozaiczna rzeczywistość. Wałbrzyski Lord Jim, w znakomitej interpretacji Piotra Tokarza, nie jest już charyzmatycznym żeglarzem przeżywającym wielkie przygody to raczej zmęczony i nieco gburowaty gość utkany z poczucia winy i frustrującego poczucia obowiązku jak większość bohaterów naszej zbiorowej wyobraźni. Hojnie rozdziela romantyczne gesty, zawsze przegrywając ze światem pragmatycznych interesów i racjonalnych argumentów.

W drugiej części, wraz z osądzonym już Jimem, trafiamy na egzotyczną wyspę, leżącą gdzieś między Costa Rica a Costa Coffee. Prości tubylcy w obliczu nadciągającej wojny ogłaszają smutnego, ale szlachetnego bohatera swym królem. A on w obliczu nadciągającej klęski funduje im szaloną przygodę w duchu polskiego męczeństwa.

Na szczęście wisielczy humor nie opuszcza twórców do końca. W najlepszej scenie spektaklu Jim spotyka na tropikalnej wyspie, w swym odwróconym, sielskim jądrze ciemności, Raskolnikowa (ponownie Maciej Litkowski). Michał Kosela z mopem na głowie śpiewa gdzieś w tle "The End" Doorsów, a bohaterowie dwóch wielkich powieści niczym w gombrowiczowskim pojedynku na miny licytują się na ciężar swoich grzechów.