Ziemia nie przyjmuje tych, których pamięć chce wymazać

„Antygona, do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi" - reż. Julian Baranowski - Studio Sztuki Teatralno Aktorskiej STA w Poznaniu

Zdaje się, że o „Antygonie" Sofoklesa powiedziano już wszystko - wszak tematyka konfliktu między prawem boskim a ludzkim oraz moralnym dylematem jednostki wobec władzy uczyniła ten dramat ponadczasowym źródłem inspiracji dla reżyserów i twórców teatralnych.

Realizacje „Antygony" cieszą się Polsce bogatą historią. W 1984 roku inscenizacja Helmuta Kajzara w Teatrze Polskim we Wrocławiu stała się ważnym wydarzeniem artystycznym, interpretując dramat Sofoklesa w kontekście totalitarnych reżimów i walki o wolność jednostki. Współczesne realizacje „Antygony" w Polsce nadal często odwołują się do aktualnych wydarzeń społecznych i politycznych.

Przykładem może być inscenizacja Michała Zadary z 2015 roku w Teatrze Polskim we Wrocławiu, która była wierna oryginalnemu tekstowi Sofoklesa, ale jednocześnie prowokowała refleksję nad współczesnym znaczeniem moralności, prawa i odpowiedzialności. Spektakl „Antygona, Do Europy tak, ale z naszymi umarłymi" w reżyserii Juliana Baranowskiego, wystawiony przez Studio Sztuki Teatralno-Aktorskiej (STA), stanowi odważną próbę reinterpretacji klasycznej tragedii Sofoklesa w kontekście współczesnych dylematów społeczno-politycznych.

Tytuł przedstawienia nawiązuje do eseju Marii Janion „Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi". Esej stanowi głęboki namysł nad polską tożsamością kulturową i historyczną w kontekście europejskich przemian. Autorka analizuje relację między pamięcią historyczną, mitologią narodową a współczesnym społeczeństwem, wskazując na konieczność dialogu między przeszłością a teraźniejszością w procesie integracji europejskiej. Maria Janion w odnosi się do mitu Antygony jako symbolu sprzeciwu wobec władzy, która próbuje kontrolować pamięć i historię. W kontekście polskim ten mit staje się szczególnie wyrazisty – Antygona walcząca o pochowanie brata to figura reprezentująca polską tradycję walki o pamięć przodków i zachowanie narodowej tożsamości.

Spektakl zachowuje główne przesłanie „Antygony" Sofoklesa, jednak reżyser poszerza perspektywę, eksplorując motyw bierności, obojętności i heroizmu w obliczu współczesnych wyzwań. Co więcej, Baranowski słusznie zauważa, że kwestionowanie zasadności decyzji Antygony otwiera możliwość zgłębiania osobistych historii pozostałych bohaterów tragedii Sofoklesa, co reżyser śmiało wykorzystuje. Poprzez dekonstrukcję europejskiego ego oraz polemikę ze słusznością wyborów tytułowej bohaterki, widz otrzymuje przestrzeń do refleksji nad aktualnymi problemami społecznymi i politycznymi.

Scenografia, za którą odpowiadała Aleksandra Wawrzyniak, z dominującymi surowymi elementami, tworzy uniwersalną przestrzeń, w której przeszłość przenika się z teraźniejszością, a kostiumy Aleksandry Jur i Ewy Topolskiej, świetnie współgrają z wymową spektaklu. Na uwagę zasługuje także choreografia Scheherazady Kondratowicz - nadawała ona odpowiedniego dramatyzmu i energii spektaklowi.

Młodzi aktorzy Sceny STA z zaangażowaniem podchodzą do swoich ról, starając się jak najlepiej oddać emocje i motywacje swoich postaci. Choć ich doświadczenie sceniczne dopiero się kształtuje, widać pasję i determinację, które nadają ich grze autentyczności. Każda scena jest dla nich okazją do eksploracji warsztatu aktorskiego i budowania więzi z widownią, co czyni ich występ świeżym i pełnym energii.

Spektakl skłania do refleksji nad kondycją współczesnego społeczeństwa, zadając pytania o naszą odpowiedzialność wobec przeszłości i przyszłości. Czy potrafimy wyciągnąć wnioski z historii? Czy jesteśmy gotowi na dialog z „naszymi umarłymi" w drodze do zjednoczonej Europy?

„Antygona, Do Europy tak, ale z naszymi umarłymi" to ambitne przedsięwzięcie artystyczne, które łączy klasykę z aktualnymi tematami, oferując widzom głębokie i poruszające doświadczenie teatralne. Przesłanie spektaklu, zgodnie z duchem eseju Janion, było głosem sprzeciwu wobec zapominania o historycznych doświadczeniach, które kształtują naszą tożsamość i moralność.

Daria Banasiewicz
Dziennik Teatralny Wielkopolska
22 stycznia 2025

Książka tygodnia

Kurewny
Wydawnictwo: Filtry
Camila Sosa Villada

Trailer tygodnia