Adam Didur (1874 - 1946)

Śpiewak, reżyser teatralny, kierownik artystyczny i dyrektor opery, pedagog.

Urodził się 24 grudnia 1873 w Woli Sękowej. Zmarł 7 stycznia 1946 w Katowicach.
Rok urodzin 1874 podaje większość opracowań.

Po ukończeniu szkoły ludowej, wstąpił do seminarium nauczycielskiego we Lwowie. Od 1892 uczył się tu śpiewu solowego u Walerego Wysockiego, a następnie w Mediolanie u znanego tenora Francesco Emericha. Debiutował w 1894 w małym miasteczku Pinerollo koło Turynu w „Mocy przeznaczenia" Giuseppe Verdiego. Po kolejnych występach w teatrach operowych Aleksandrii, Kairu (Marcel w „Hugonotach" Giacomo Meyerbeera), Rio de Janeiro (Mefisto w „Fauście" Charlesa Gounoda) i Buenos Aires, w 1895 został zaangażowany do mediolańskiej opery gdzie odniósł duży sukces śpiewając w IX Symfonii L. van Beethovena, a zyskawszy uznanie Arturo Toscaniniego został zaangażowany na cztery sezony (1895-99) do Teatro alla Scala.

Z zespołem La Scali wyjeżdżał w miesiącach letnich na występy gościnne do Rio de Janeiro i Buenos Aires. W 1898-99 śpiewał w Teatro Vittorio Emanuele w Messynie. Od 1 października 1899 występował na scenie warszawskiego. Teatru Wielkiego i zaangażowany pozostał do 20 kwietnia1903. W 1903-06 śpiewał znów w mediolańskiej La Scali, a także dorywczo w tym czasie na scenach Petersburga, Moskwy, Barcelony, Madrytu, Buenos Aires (okresowo w 1905-1908 w Teatro Colón), Londynu (jesienią 1905 w Covent Garden), Rzymu i innych miast włoskich (Palermo, Bolonia). W sezonie 1907/08 śpiewał w Nowym Jorku w Manhattan Opera, a latem 1908 gościnnie w Budapeszcie. 14 listopada 1908 debiutował w zespole Metropolitan Opera House w Nowym Jorku w słynnej swej partii Mefista ("Faust"), a 16 listopada tego roku już na scenie Metropolitan w partii Ramfisa ("Aida"). Odtąd przez dwadzieścia cztery kolejne sezony, aż do końca sezonu 1932/33 pozostawał w zespole Metropolitan. Tu odnosił swoje największe sukcesy. Wystąpił w tym czasie około dziewięćset razy śpiewając pięćdziesiąt cztery partie (m.in. w wielu światowych i amerykańskich premierach) oraz śpiewał na licznych koncertach.

Wyjeżdżał na występy gościnne, bardzo często do Ameryki Południowej (przez szesnaście sezonów; m.in. w 1910 w Buenos Aires), a także, m. in. w 1909, do Paryża, Genui, Petersburga, Moskwy, Kijowa, Odessy, Charkowa, Wiednia. Odwiedzał też Londyn, Madryt, Barcelonę. W Ameryce Północnej występował m.in. w Chicago, Atlancie, Montrealu. Koncertował w ośrodkach polonijnych. Często przyjeżdżał na gościnne występy do Polski. W Warszawie w Teatrze Wielkim śpiewał m.in. w: 1906 (grudzień), 1909 (październik), 1912 (październik), 1914, i 1922 (czerwiec, październik), 1923 (czerwiec, lipiec), 1924, 1926 (czerwiec), 1927 (lipiec), 1931 (maj), 1934 (kwiecień); w Krakowie m.in. w: 1903 (czerwiec-sierpień), 1907, 1908, 1909, 1911 (lipiec, sierpień), 1914, 1920 (lipiec, sierpień), 1923 (sierpień), 1924 (lipiec, sierpień), 1926 (lipiec), 1927 (lipiec), 1930 (sierpień), 1933 (grudzień), 1934 (kwiecień); we Lwowie m.in. w: 1908 (marzec, kwiecień, październik), 1910 (październik), 1926 (czerwiec); w Poznaniu m.in. w: 1924J (grudzień) i 1926. Występował także na wielu koncertach.

W 1932 opuścił scenę nowojorskiej Metropolitan Opera House; w sezonie 1932/33 śpiewał jeszcze gościnnie na koncertach Metropolitan (ostatni raz 26 lutego 1933). Wycofał się w tym czasie z kariery śpiewaczej.

Po powrocie do kraju osiadł we Lwowie, gdzie objął kierownictwo artystyczne opery lwowskiej gdie w 1938 reżyserował m.in. "Straszny dwór", "Fausta", "Aidę", "Toskę". Wykładał też w lwowskim konserwatorium. Uczniami jego byli m.in, Wiktoria Kotulakówna-Calma, Aleksander Kowalski, Lesław Finze. W 1936 występował w filmie polskim "Amerykańska awantura" (Jerzy Gil) w reż. Ryszarda Ordyńskiego (24 grudnia 1936).

W końcu lipca 1939 został dyrektorem artystycznym Teatru Wielkiego, ale z powodu wybuchu II wojny światowej stanowiska tego nie objął. W 1939-44 mieszkał w Warszawie kształcąc młodych śpiewaków, m.in. Jadwigę Lachetównę, Franciszka Arno. Po Powstaniu Warszawskim zamieszkał w Krakowie; reżyserował tu "Halkę" wystawioną 25 grudnia 1944 w Teatrze Powszechnym.

Po zakończeniu wojny, Adam Didur, przy współudziale m.in. Ludomira Różyckiego, uruchomił pierwszą scenę operową na Śląsku - Państwową Operę Śląską w Bytomiu - i został jej dyrektorem. Pierwsze przedstawienie („Halka" Stanisława Moniuszki, w której publiczność miała możliwość usłyszeć artystę po raz ostatni na żywo) miało miejsce 14 czerwca 1945.

Za jego dyrekcji wystawiono w jego reżyserii "Toskę", "Rycerskość wieśniaczą" i "Pajace".

Równocześnie był profesorem i zajmował stanowisko dziekana wydziału wokalnego Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach. Do jego uczniów należała m.in. Maria Fołtyn.

Zmarł na serce podczas zajęć ze studentami.

Był jednym z najsławniejszych śpiewaków polskich, odnoszącym sukcesy na wszystkich scenach zagranicznych; "jeden z najlepszych basso cantate stawiany na równi ze słynnym Fiodorem Szalapinem" - pisał Józef Reiss. Wyróżniał się bardzo niskim, potężnym, pięknie brzmiącym głosem i talentem aktorskim.

Jego najsłynniejsze partie: Mefisto ("Faust"), Mefistofeles ("Mefistofeles"), Borys Godunow ("Borys Godunow"), Kecal ("Sprzedana narzeczona"), Młynarz ("Rusałka"), Filip ("Don Carlos"), Mathieu ("Andrea Chenier"), Gaspard ("Wolny strzelec"), Król Dodon ("Złoty kogucik"), Giacomo ("Fra Diavolo"), Leporello ("Don Juan"), Hrabia Almaviva i Figaro ("Wesele Figara"), Lescaut ("Manon" J. Masseneta), Don Basilio ("Cyrulik sewilski"), Sparafucile ("Rigoletto"), Król i Herold ("Lohengrin"), Wotan ("Pierścień Nibelungów"). W Polsce szczególnie ceniony był w partiach: Stolnika ("Halka"), Chorążego ("Hrabina"), Zbigniewa ("Straszny dwór"), Serwacego ("Verbum nobile"), Widma Pana ("Widma"), Wojewody ("Mazepa").

Śpiewał w językach: włoskim, niemieckim, angielskim, francuskim i rosyjskim.

Od 1979 Opera Śląska w Bytomiu organizuje Międzynarodowy Konkurs Wokalistyki Operowej im. Adama Didura.

Był synem Jakuba Brochwicz-Wiktora, właściciela ziemskiego i Wincenty Jasińskiej. W 1876 został adoptowany przez nauczyciela Antoniego Didura.

Był mężem najpierw Angeli Aranda-Arelano, śpiewaczki meksykańskiej (występowała w 1900 i 1901 gościnnie w Teatrze Wielkim w Warszawie w partii Amneris - "Aida"), a następnie Małgorzaty Vignon, tancerki francuskiej (ślub w grudniu 1928 w Nowym Jorku). Ojcem śpiewaczek: Ewy Didur, Olgi Didur i Mary Didur-Załuskiej.

W 1927 artysta został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego, Culture,pl, FilmPolski.

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
12 stycznia 2019
Portrety
Adam Didur

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...