Antoni Słonimski

Antoni Słonimski urodził się 15 listopada 1895 w Warszawie w rodzinie pochodzenia żydowskiego, jako syn Stanisława Słonimskiego i Eugenii z Poznańskich. W 1917 ukończył Szkołę Sztuk Pięknych w Warszawie. Organizował wystawy swych prac plastycznych oraz współpracował z czasopismami artystycznymi, m.in. z miesięcznikiem Pro Arte.

W 1918 współtworzył kawiarnię literacką Pod Picadorem, a w 1919 grupę poetycką Skamander. Współpracował z nią, z przerwami, do wybuchu wojny. W latach międzywojennych współpracował także z Kurierem Polskim (1920–1923) i Wiadomościami Literackimi (1924–1939).

Jego teksty wykorzystywały m.in. kabarety Czarny Kot, Qui Pro Quo, Cyrulik Warszawski, Tip Top oraz rosyjski awangardowy Niebieski Ptak. Był członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich i polskiej sekcji PEN Clubu.

W działalności publicystycznej sprzeciwiał się zarówno postawom Narodowej Demokracji, jak i komunizmowi. Opowiadał się za racjonalizmem i demokracją. Od wczesnej młodości związany z PPS, popierał działalność Józefa Piłsudskiego aż do czasów utworzenia obozu w Berezie Kartuskiej.

W swoim dorobku ma także dwie powieści science-fiction: Torpeda czasu z 1924 i Dwa końce świata z 1937. Widać w nich inspirację twórczością H.G. Wellsa, bardzo cenionego przez Słonimskiego. W książkach tych pisarz pokazywał groźne skutki militaryzmu i rozwoju totalitaryzmu.

13 kwietnia 1924 pojedynkował się na pistolety z Mieczysławem Szczuką, który chciał się zemścić za bezlitosną krytykę manifestu autorstwa jego przyjaciela, Henryka Berlewiego. Pojedynek odbył się w kawiarni, Słonimski wyszedł bez szwanku, Szczuka został ranny w nogę.

Podczas wojny na emigracji, początkowo w Paryżu (1939-40), a po kapitulacji Francji - w Londynie. Współpracował z rozmaitymi periodykami emigracyjnymi, m.in. z Polską Walczącą i Wiadomościami Polskimi, Politycznymi i Literackimi. W roku 1942, na skutek różnicy poglądów, odszedł z Wiadomości i, wraz z Karolem Estreicherem założył miesięcznik Nowa Polska (ukazujący się do roku 1946).

W swych artykułach opowiadał się za ideą Polski wielokulturowej i tolerancyjnej, opartej na zasadach wolności i równości.

Po zakończeniu II wojny światowej kierował do 1948 r. sekcją literatury UNESCO, następnie był do 1951 r. dyrektorem podlegającego władzom komunistycznym Instytutu Kultury Polskiej w Londynie. W 1948 r. wziął udział we wrocławskim Światowym Kongresie Intelektualistów w Obronie Pokoju podpisując jego rezolucję przyjętą po opuszczeniu kongresu przez część zachodnich intelektualistów. W 1951 r powrócił na stałe do kraju.

Pisywał artykuły, wiersze i felietony do wielu gazet ogólnopolskich, m.in. do Nowej Kultury (1950-1962), Szpilek (1953-73) i Przeglądu Kulturalnego. W 1954 poddał ostrej krytyce ówczesne podręczniki do historii literatury, przez co jego dzieła zostały wycofane z obiegu. W 1955 był jednym z założycieli Klubu Krzywego Koła.

Na fali odwilży w 1956 został wybrany na prezesa Związku Literatów Polskich. Funkcję tę pełnił do 1959 roku.

Odsunięty przez Władysława Gomułkę od sprawowania funkcji publicznych, Słonimski poświęcił się działalności na rzecz rozmaitych inicjatyw opozycyjnych. W marcu 1964 wraz z Janem Józefem Lipskim zainicjował tzw. List 34 przeciwko polityce kulturalnej partii. Krytykował władze w związku z antysemicką nagonką po marcu 1968 r. W 1975 był jednym z sygnatariuszy Memoriału 59 oraz Listu 14 w proteście przeciw planowanym zmianom w konstytucji PRL.

Z powodu działalności opozycyjnej jego dzieła ponownie wpisano na listę cenzorską. Od 1970 publikował w Tygodniku Powszechnym.

W Warszawie na Starym Mokotowie w ciągu ulicy Narbutta znajduje się skwer im. Antoniego Słonimskiego.

Ważniejsze dzieła

Sonety (1918)
Parada (1920)
Godzina poezji (1923)
Z dalekiej podróży (1926)
Rodzina (1933)
Okno bez krat (1935)
Alarm (1940)
Wiek klęski (1945)
Nowe wiersze (1959)
Wiersze 1958-1963 (1963)
138 wierszy (1973)

Publicystyka, proza

Wspomnienia warszawskie, Czytelnik 1957
W oparach absurdu (z Julianem Tuwimem), Wydawnictwo Iskry 1958, wyd. 4 2008, ISBN 9788324400676
Artykuły pierwszej potrzeby, Notatki i uwagi 1951-1958, Państwowy Instytut Wydawniczy 1959
Załatwione odmownie, Felietony 1960-1961, Państwowy Instytut Wydawniczy 1963
Załatwione odmownie, seria druga, Felietony 1962-1964, Państwowy Instytut Wydawniczy 1964
Jawa i mrzonka, (Spowiedź emigranta – Jak to było naprawdę), Państwowy Instytut Wydawniczy 1964
Alfabet wspomnień, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975
Ciekawość, Felietony 1973-1976, Czytelnik 1981, wyd. 2 1988, ISBN 8307019176
Gwałt na Melpomenie, Felietony teatralne 1924-1939, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1982
Moja podróż do Rosji, Literackie Towarzystwo Wydawnicze, 1997, ISBN 8390158329
Kroniki tygodniowe t. 1, 1927-1931, Literackie Towarzystwo Wydawnicze, 2001, ISBN 8388736310
Kroniki tygodniowe t. 2, 1932-1935, Literackie Towarzystwo Wydawnicze, 2001, ISBN 8388736086
Kroniki tygodniowe t. 3, 1936-1939, Literackie Towarzystwo Wydawnicze, 2004, ISBN 8388736477
Romans z X muzą. Teksty filmowe z lat 1917-1976, Biblioteka "Więzi", 2007, ISBN 978-83-60356-22-7

Utwory sceniczne

Wieża Babel, dramat wierszem 1927
Murzyn warszawski, komedia 1928
Lekarz bezdomny, komedia 1930
Rodzina, komedia 1933

Antoni Słonimski zmarł 4 lipca 1976 w Warszawie w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym. Został pochowany z żoną Janiną Konarską-Słonimską na cmentarzu leśnym w Laskach. Testamentem zapisał prawa autorskie swych utworów Zakładowi dla Niewidomych w Laskach.