Byle... do finału

Niestety, reżyser najnowszej inscenizacji nie do końca uwierzył w moc Fredrowskiego humoru i w siłę jego obserwacji natury ludzkiej, dlatego postanowił dopisać kontekst i komentarz daleko wychodzący poza już wcześniej stosowane przez reżyserów zabiegi typu działań groteskowych czy stylizujących. Objawiający się w ten sposób - co by nie mówić - brak lojalności wobec autora i brak poszanowania dla świata przedstawionego, wiersza i języka, mści się na ostatniej premierze w Polskim niemożebnie.

Próby przewartościowania Fredrowskiej rzeczywistości i zawartej w niej obyczajowości, a także samych bohaterów dramatu, wynikające zapewne z mody na "aktualizowanie" klasyki (do tej pory jakoś ta tendencja omijała teatr prowadzony przez Andrzeja Seweryna), przyniosły efekt zatrważający. Reżyserskie pomysły nijak też się odnoszą do teatralnej tradycji, w której zawsze najważniejszy był sposób posługiwania się wierszem i klasa aktorskiej interpretacji. Rezultat jest tym bardziej zadziwiający, że Bajon miał do dyspozycji artystów, którzy już nie raz pokazali umiejętność posługiwania się nienagannym rzemiosłem; tyle że teraz ich wszystkie starania idą zwyczajnie na marne, nie przebijają się w inscenizacyjnej machinie mającej podkręcać nie tyle teatralną zabawę, co jest współczesny kontekst odwołujący się do "Wilka z Wall Street" Martina Scorsese. I tu jest pies pogrzebany. Dzieje się tak z prostego powodu - te dwa współistniejące obok siebie sceniczne światy nie chcą tak naprawdę się z sobą skonfrontować, każdy z nich istnieje oddzielnie i nie wchodzi z drugim w żadną interakcję. Można powiedzieć, że tak wielokrotnie pokazywana dzięki "Dożywociu" magia humoru Fredry gdzieś się ulotniła; być może jednak nie należy tak do końca ignorować wszystkich wskazówek, które już na stałe wpisały się w interpretacyjną tradycję tej komedii. O tym co się skompromitowało w tej materii, czyli o całej otoczce socjologicznej, jak też o tym, co się zestarzało w kulturowo-geograficznym sztafażu wiadomo nie od dziś.

Łatka w interpretacji Jarosława Gajewskiego wydaje się w inscenizacji Bajona postacią dość mroczną, przez co mało sympatyczną; nie ma nic ze spekulanta, cwaniaka czy naciągacza, który w gonitwach za pieniądzem wielekroć śmieszył w poprzednich realizacjach; być może dlatego jego sposób uwijania się wokół własnych interesów, choć wystudiowany w gorączkowych zachowaniach i modulacji głosu, nie porywa widzów. Zaprawiony w lichwiarskiej specjalności Łatka Gajewskiego, pomimo całej gamy użytych przez aktora środków wyrazu, jest figurą, która nie budzi naszego niepokoju; dużo łatwiej - w moim przekonaniu - da się obronić postać Birbanckiego wykreowanego przez Krzysztofa Kwiatkowskiego, na którego publiczność reaguje zdecydowanie intensywniej - jest w nim spora dawka wdzięku nie stroniącego od kieliszka birbanta, nie pozbawionego wszak inteligentnej zapobiegliwości i sprytu. I choć wszyscy pozostali aktorzy starają się jak mogą, by wiersz Fredry trzymał frazę, nie gubił transakcentacji i ścieśnień, dodatkowo jak w przypadku Cyrwusa czy Kuśmidra może się podobać fluktuacyjne prowadzenie wątków czy pewność scenicznego istnienia, wszystko zdaje się ulatać gdzieś w przestrzeni jakby obok języka i tego wszystkiego, co z nim na scenie nijak nie chce się zrymować.