Delikatny eksperyment

Rzecz pozornie wydaje się prosta, w rzeczywistości nie tylko dzieci mają dziś problemy ze zdefiniowaniem podstawowych pojęć a umiejętność rozróżniania choćby dobra od zła, uczuć negatywnych od pozytywnych decyduje przecież o naszym życiu. Bohaterowie spektaklu to personifikacje przeciwstawnych cech, które w trakcie przedstawienia będą ze sobą rywalizować, będą się ścierać wyznaczając cały czas granice. Taka konfrontacja zgodna jest z cechą pierwszych świadomych odczuć małego dziecka, które rozpoczyna poznawać świat od uzmysłowienia sobie własnej odrębności, własnego ja. Dopiero później myśl zaczyna stawiać pytania, czy moje ja jest lepsze czy gorsze od innego ja, czy jest ładniejsze, czy brzydsze, wreszcie czy silniejsze, więc więcej może, czy słabsze i przez to musi się bać i ustępować.

Odpowiedzi na te pytania będą pojawiać się w trakcie spektaklu lecz nie będą wyrażone dosłownie. Aktorzy opowiadają różne historie ale nie słowami, w scenariuszu praktycznie nie ma pełnych zdań, postaci wypowiadają za to słowa klucze i równoważniki zdań, które analizują zwracając uwagę na ich brzmienie i akcent. Pojedyncze słowo, jak w dziecięcej psychice, jest jedynie abstraktem, dziecko musi nauczyć się powiązać je z otaczającą rzeczywistością i skonfrontować jego użycie z emocjami, które w nim wzbudza. Cały spektakl jest właśnie taką wędrówką poprzez pojęcia i związane z nimi emocje, gdzie większą rolę odgrywają dźwięki, ruch postaci, ich mimika i gesty niż wypowiadane kwestie.

By odzwierciedlić tę niematerialną płaszczyznę współzależności dźwięku, koloru, kształtu i ruchu z emocjami spektakl musi być i jest niezwykle precyzyjny i zwarty. Rzecz dzieje się na małej ograniczonej przestrzeni, aktorzy budują opowieść przed grupką zaledwie publiczności zgromadzonej pod białym namiotem na scenie. Dzieci rzecz jasna oglądają spektakl, ale też mają wrażenie, że nie jest on czymś odrębnym, są dosłownie wewnątrz dziania się i choć gra aktorów wolna jest od ekstremalnych zachowań, co oczywiste - bliskość wymaga delikatności, jednak przedstawienie jest w swej strukturze niezwykle dynamiczne. Znaki kreowane przez aktorów i wymagające dopowiedzenia już w wyobraźni widza zmieniają się szybko i płynnie. Magdalena Daniel i Błażej Wawszczyk muszą niezwykle precyzyjnie koordynować swoje sceniczne działania i robią to perfekcyjnie.

Widzowie co i rusz zaskakiwani są pojawianiem się nowych elementów spektaklu ale zawsze jest to opowieść o jakiejś konfrontacji, o tym że gdy jest jasno, to gdzieś obok jest też ciemno, gdy jest światło to jest też mrok i co bardzo ważne, jest też cień. Swoją drogą elementy teatru cieni wykorzystane w spektaklu najmocniej pobudzają dziecięcą wyobraźnie.

W bardzo umownej i wyposażonej w abstrakcyjne, nie dające się nazwać urządzenia, scenografii Martyny Dworakowskiej mamy wyłącznie dwa kolory, czarny i biały, choć spektakl zaczyna się od szarości. Podstawowe kolory obrazujące kontrast, przeciwieństwa i podział nie oddają oczywiście prawdy o świecie, są natomiast znakiem uczenia się różnic.

Czy różnice się wykluczają? Odpowiedź na to pytanie bardzo silnie wmontowana jest w całą strukturę spektaklu i taka jest też idea przedstawienia, najmłodszy widz, ma ten etyczny przekaz nie tyle zrozumieć, ile sensualnie odczuć. Mądre, niezwykle przemyślane i starannie zagrane eksperymentalne przedstawienie "Jasno/ciemno" Honoraty Mierzejewskiej-Mikoszy gorąco polecam rodzicom, którzy zaczynają wprowadzać swoje najmłodsze dzieci w świat artystycznych wrażeń. Powinno się udać.

(emisja, niedziela, 24 listopada 2013 r.)