Formalne i estetyczne różnorodności

Tegoroczna edycja, podobnie jak poprzednie, podzielona została na trzy kategorie: Inferno – polski konkurs; Paradiso – młodzi reżyserzy; Purgatorio – Niedowiara, wydarzenia specjalne. Koncepcja kategoryzująca prezentowane w trakcie festiwalu przedstawienia i wydarzenia okołoteatralne – dobrze znana krakowskiej publiczności – została zrealizowana konsekwentnie, a wybór spektakli zdecydowanie nie był przypadkowy. Do konkursu zakwalifikowano dziewięć spektakli, które wyselekcjonowali polscy krytycy teatralni (Łukasz Drewniak, Joanna Derkaczew, Grzegorz Niziołek, Wojciech Majcherek, Witek Mrożek, Jacek Sieradzki, Jacek Cieślak i Marcin Kościelniak). O końcowym werdykcie zadecydowało międzynarodowe, czteroosobowe, jury w składzie: Eva Maarika Schmitz, Max Philip Aschenbrenner, Dario Loperfido oraz So Kwok Wan. To ich zadaniem było wyłonić zwycięzców poszczególnych kategorii. Główną nagrodę za najlepszy spektakl otrzymał Krzysztof Warlikowski (a wraz z nim Teatr Nowy w Warszawie), który na festiwalu zaprezentował „Opowieści afrykańskie według Szekspira"; statuetka za reżyserię została przyznana Krystianowi Lupie, w kategorii oprawa wizualna i scenografa jurorzy wyróżnili przedstawienie Krzysztofa Garbaczewskiego „Iwona, księżniczka Burgunda", a za odzwierciedlenie akcji scenicznej w muzyce doceniono Jacka Grudnia . Pierwszoplanową grą aktorską zachwyciła Halina Rasiakówna („Poczekalnia 0.") i Michał Czachor („Burza"), w drugoplanowej zaś kreacji najbardziej spodobał się Andrzej Kłak („O dobru") i Edyta Ostojak („Korzeniec").

Z tematem „Niedowiary" zmierzył się m.in. Radosław Rychick w spektaklu „W pewien sierpniowy wieczór", którego prapremiera (nawet nie tyle całego przedstawienia, co jego fragmentu – tytuł opatrzony był słowem „trailer") miała miejsce w trakcie festiwalu. Ramy czasowe, w których reżyser osadził teatralną akcję to lata 60-te, miejsce – Ameryka. Głównym bohaterem był Charles Manson, a wątkiem przewodnim zbrodnia dokonana przez członków jego sekty na Sharon Tate – żonie Romana Polańskiego. Spektakl to próba obnażenia popkulturowych, platonicznych fascynacji i wiary w ikony utopii spod znaku „peace and love" reprezentowanych przez ruch hipisowski (w spektaklu konkretnie w osobie Johna Lennona), dla których wspomniane morderstwo uważane jest za symboliczny koniec tej subkultury. Spektakl został zaprezentowany w Galerii Bunkier Sztuki. Widzowie usytuowaniu zostali w samym centrum wszystkich wydarzeń. Przestrzeń gry osaczała ich ze wszystkich stron, podobnie jak aktorzy, którzy bez pardonu przemieszczali się między nimi w poszukiwaniu uwagi, poklasku i prowokowanej interakcji. W pozornej feerii „flower power" dużo było sztucznej krwi, a popkulturowe ikony próbowały czarować widzów swoją, momentami skończoną i wyczerpującą się, aurą idealnego świata, którego nietrwały i utopijny charakter chwilę wcześniej zdemaskowali na naszych oczach.

Jednym ze spektakli konkursowych była „Poczekalnia. 0" w reżyserii Krystiana Lupy, kreacja zbiorowa grupy aktorów Teatru Polskiego we Wrocławiu. Zdezelowany dworzec kolejowy to galeria zabłąkanych osobowości i ich problemów, które zawieszone między jednym pociągiem a drugim, próbują wypełnić czasową i przestrzenną pustkę innymi obecnościami znajdującymi się w ich pobliżu. Znakomicie improwizowane dialogi o różnorodnym tempie, oraz wyraziste kreacje aktorskie są kontrapunktem wobec samej akcji, która w zasadzie nie istnieje. Lupa przygląda się samym relacjom i napięciom międzyludzkim, jak zwykle mówiąc o nich w formie teatralno-filmowej.

Konkursowi selekcjonerzy po raz kolejny do konkursu zakwalifikowali najnowszą produkcję Moniki Strzępki i Pawła Demirskiego. Spektakl „O dobru" to autoironiczna, teatralna wypowiedź, która mimo typowego dla dramaturga, ironicznego tonu wielokrotnie wzrusza. Twórcy spektaklu zadedykowali przedstawienie wszystkim ludziom dobrej woli; poprzez historie znanych postaci z telewizji, przeplatanych monologami samych aktorów, bawią, jak zwykle mówiąc o rzeczach istotnych; po raz pierwszy chyba bez nadmiernych plugastw, obrzucania słownym błotem i ograniczoną dawką krytycyzmu. Wyjątkowo mało tu polityczności i negatywnych emocji. Terapia emocjonalnie nieprzystosowanych do życia we współczesnym społeczeństwie ludzi, której jesteśmy świadkami, wskazuje m.in. na to, że dobro w obecnych czasach różnorakich kryzysów postrzegane jest raczej jako słabość, a nie pożądana wartość. Przy czym jeszcze chyba nigdy nie było u wałbrzyskich twórców tak krzepiącego serce, świadomie naiwnego końca.

„Królowa Śniegu" w reżyserii Borczucha to zdecydowanie niebaśniowa adaptacja jednego z najbardziej znanych tytułów Andersena. Być może element baśni tkwił w oryginalnej przestrzeni gry, z myślą o której powstał ten spektakl. W Krytej Ujeżdżalni Stada Ogierów w Książu pod Wałbrzychem była ponoć czarna ziemia, leśny krajobraz za otwierającymi się drzwiami, a zimna arktyczna aura tworzona na scenie zderzona została w trakcie premiery z ciepłem dostającym się z zewnątrz. Klaustrofobiczność oryginalnej przestrzeni została więc zastąpiona przestronną halą Łaźni Nowej, w której postaci ginęły na tle niemal nieistniejącej scenografii. Poza tym otrzymaliśmy spektakl bardzo przewrotny, w którym nie ma postaci Królowej Śniegu, nie ma małego Kaia, a Gerda do nikogo tu nie pasuje, funkcjonuje poza scenicznym miejscem akcji.

Oprócz opisanych wyżej spektakli zaprezentowano wiele innych mniej lub bardziej ciekawych, których ogólna ocena jest w zasadzie niemożliwa. Próbując jednak w jakikolwiek sposób podsumować te estetyczne i formalne różnorodności, dochodzę do wniosku, że od emocjonalnego ładunku teatr zmierza za wszelką cenę ku intelektualnemu wysiłkowi, który jest niezbędny do coraz bardziej rozbitej narracyjnie percepcji teatru ostatnich lat.