Friedrich Dürrenmatt

szwajcarski dramaturg, prozaik, eseista i teoretyk teatru

Friedrich Dürrenmatt (ur. 5 stycznia 1921 w Konolfingen koło Berna, zm. 14 grudnia 1990 w Neuchâtel) - szwajcarski dramaturg, prozaik, eseista i teoretyk teatru, piszący w języku niemieckim. Jego dramaty szczególnie charakteryzuje groteska, deformacja rzeczywistości i stawianie w swych utworach ważnych pytań moralno-filozoficznych. Twórca słuchowisk (znanych także w Polsce), powieści i nowel kryminalnych.

Friedrich Dürrenmatt urodził się 5 stycznia 1921 roku w Konolfingen, wsi położonej w szwajcarskim kantonie Berno. Jego dziadkiem był polityk Ulrich Dürrenmatt, jego ojciec był protestanckim pastorem. Trzy lata później urodziła się siostra Verena. W 1935 rodzina przeprowadziła się do Berna, co uwarunkowane było czynnikami gospodarczymi. Światowy kryzys gospodarczy był w tym czasie odczuwalny także w Szwajcarii, a średnie mieszczaństwo zubożało. Friedrich Dürrenmatt uczęszczał do gimnazjum w Bernie (Berner Freie Gymnasium), później do Humboldtianum, gdzie w roku 1941 zdał egzaminy maturalne. Nie był wyróżniającym się uczniem (Ocena końcowa - dostateczna), a czas szkolny określał jako najgorszy okres swojego życia. Późniejsza zmiana placówki była spowodowana słabymi ocenami, nieodpowiednim sposobem prowadzenia zajęć i złymi relacjami z nauczycielami. Dürrenmatt był w 1941 roku członkiem tzw. Fröntler-Vereinigung, jak sam potem przyznawał z powodu chęci zdystansowania się od swego ojca.

Jeszcze w Konolfingen zaczął malować i rysować, z czego nie zrezygnował przez resztę życia. Ilustrował także swoje dzieła, sporządzał szkice, częściowo także całe scenografie. Jego obrazy były wystawiane w 1976 i w 1985 w Neuenburgu, a w roku 1978 w Zurychu. Mimo swoich zdolności malarskich, w roku 1941 podjął studia filozofii, nauk ścisłych i germanistyki, początkowo w Zurychu, by już po pierwszym semestrze przenieść się do Berna, gdzie mieszkał ze swoimi rodzicami w mansardzie przy Laubeggstrasse. Sam zdobił ją obrazami ściennymi, które zostały odkryte znacznie później i odrestaurowane w latach 90. W roku 1945 zakończył studia, rozpoczętej rozprawy doktorskiej o Sørenie Kierkegaardzie jednak nie zdał.

Jego pierwsze opublikowane dzieło z lat 1945/46 to Anabaptyści. Premiera odbyła się w roku 1947. Również w 1947 ożenił się z aktorką Lotti Geissler i przeniósł się wraz z nią do Ligerz. Tam powstała powieść kryminalna Sędzia i jego kat zawierająca odniesienia do pobliskich miejscowości kantonu jak choćby Lamboing. Dzieło to należy do kanonu lektur w niemieckojęzycznych szkołach.

Dürrenmatt, jako wolny pisarz, zmagał się w początkowych latach twórczości z problemami finansowymi. Sytuacja rodziny poprawiła się w 1952, zwłaszcza dzięki niemieckim towarzystwom radiowym, które wyprodukowały kilka słuchowisk. Ponadto jego stałym wydawcą zostało w tym czasie Verlag der Arche. Autor zaczął pisać powieści detektywistyczne, które pojawiały się w częściach na łamach Der Schweizerische Beobachter. W roku 1952 małżeństwo nabyło rezydencje w Neuchâtel.

W 1952 Dürrenmatt napisał sztukę teatralną Małżeństwo pana Mississippi, dzięki której odniósł swój pierwszy sukces na niemieckich scenach. Międzynarodową sławę przyniosła mu Wizyta starszej pani, a komedią Fizycy pisarz świętował największy sukces w jego karierze. Za swoją twórczość, na którą składały się sztuki teatralne, powieści detektywistyczne, opowiadania, słuchowiska i eseje, otrzymywał wiele nagród. Wśród nich były Preis der Welti-Stiftung für das Drama za sztukę Anabaptyści, Nagroda im. Schillera miasta Mannheim, Nagroda Szwajcarskiej Fundacji Schillera i Buber-Rosenzweig-Medaille. W 1969 otrzymał honorowy tytuł doktorski na Uniwersytecie Filadelfia, a później także tytuły honorowe w Jerozolimie i Nicei. Lata 60 to najbardziej udany okres kariery pisarza, co zawdzięczał przede wszystkim swoim sztukom teatralnym.

Autor poświęcał się także praktycznej pracy teatralnej, początkowo na scenach w Bazylei, następnie w Zurychu oraz w Düsseldorfie. Tam też odbyły się dwie premiery Porträt eines Planeten i Titus Andronicus. Inscenizował liczne przedstawienia swoich sztuk, jak np. Meteor w 1978 w Wiedniu.

Szczególnie dużo odznaczeń otrzymał w latach 80, między innymi Wielką Austriacką Nagrodę Państwową za Literaturę Europejską i Nagrodę im. Georga Büchnera.

Jako autor zajmujący w swoich esejach i rozprawach krytyczne stanowisko wobec społeczeństwa, podejmował się także oceny polityki międzynarodowej, czego przykładami są: Ameryka, tekst prasowy Wstawiam się za Izraelem (1973) oraz rozprawa[2] z okazji setnej rocznicy urodzin Albert Einsteina w Zurychu. W 1990 wygłosił dwie przemowy o Václavie Havlu i Michaile Gorbatschowie, które ukazały się pod tytułem Nadzieja Kanta.

29-tomowe wydanie jego dzieł ukazało się w 1980 w wydawnictwach Arche Verlag oraz w Diogenes Verlag. Wiele książek było przez Dürrenmatta opracowywanych ponownie. Swojej twórczości autorskiej nigdy nie uważał za zakończonej. W ramach przygotowań do obszernego wydania jego dzieł w roku 1980, Dürrenmatt rozmyślał intensywnie nad swoją pracą twórczą, stworzonymi literackimi figurami i miejscami. Wynikiem tego było 9 -częściowe dzieło Geschichte meiner Schriftstellerei bzw. Stoffes, opublikowane w dwóch tomach. Kontynuacja została wydana posthum w 1992 pod tytułem Gedankenfuge eine Fortsetzung der Stoffe.

W roku 1983 umarła jego żona Lotti. W roku 1984 Dürrenmatt poślubił aktorkę, producentkę filmową i dziennikarkę Charlotte Kerr. Wspólnie wydali film Porträt eines Planeten i sztukę teatralną Rollenspiele. Dürrenmatt zmarł 14 grudnia 1990 roku w Neuenburgu w wieku 69 lat. Charlotte Kerr opublikowała wspomnienia z ich wspólnego okresu w książce pod tytułem Kobieta w czerwonym płaszczu. Za zgodą wdowy Dürrenmatt został pośmiertnie przyjęty do Loży Lorda Jima.

(-)
Materiały Wikipedia
5 stycznia 2013

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...