Głos ludu, głos sumienia

"Trup" - reż: Paweł Szkotak - Teatr Polski w Poznaniu

Czy oglądali państwo kiedykolwiek reality show? Są szalenie popularne na Zachodzie, w Polsce też miały swoich pięć minut (kilka lat temu, głównie ze sprawą Big Brothera) i cały czas budzą skrajne emocje wśród telewidzów. Pojawiają się zarzuty, że niemoralne, nieetyczne i chwilami obrzydliwe widowiska nie powinny mieć miejsca w mediach, ale z drugiej strony tego typu programy cieszą się dobrą oglądalnością. Do fenomenu tego odwołał się Paweł Szkotak w swoim spektaklu "Trup", na podstawie tekstu Erica Coble'a.

"Gloomy Sunday", piosenka znana z samobójstw przy niej popełnianych, otwiera spektakl i już wiadomo, że nie będzie za wesoło. Fabułę streścić można następująco: nieudacznik Eldon Phelps (Łukasz Chrzuszcz) otrzymuje propozycję od zdesperowanej producentki Giny Yaweth (Ewa Szumska) - milion dolarów do wydania w siedem dni, ale tylko, jeśli wyrazi zgodę na nagrywanie tego na potrzeby reality show, a po tygodniu pozwoli się zabić na wizji. Trochę pobrzmiewa w tym echo "Truman Show", może trochę z "Ringu", zwłaszcza, że reżyser nie silił się nawet na zaadoptowanie treści do polskich warunków. Jedynym wyjątkiem od tej zasady są interludia pomiędzy poszczególnymi dniami tygodnia, "ogłoszenia sponsorów" utrzymane w konwencji teledysków disco-polo albo reklam jakiejś regionalnej telewizji.

Fabuła pozornie banalna, adekwatniejsza do filmu, jakiejś gorzkiej komedii, nie dla teatru. Ale z tym zadaniem Szkotak poradził sobie nieźle, a spora w tym zasługa głównych bohaterów. Chrzuszcz, w roli Eldona, przekonująco wyraża całą paletę emocji - potrafi pokazać i dziecięce wręcz szczęście, i skrajną rozpacz zmieszaną z przerażeniem. Jeszcze lepsza jest Szumska. Jej Gina to telewizyjna lwica, która gra na najskrajniejszych emocjach i nawet nie próbuje udowadniać, że cel uświęca środki. Ten mistrzowski duet nie jest w stanie przyćmić postaci drugoplanowych - ekipy, która towarzyszy producentce (Wojciech Kalwat, Jakub Papuga), zblazowanego kamerzysty Dougiego (Piotr B. Dąbrowski), rodziny Phlepsów (Barbara Krasińska i Paweł Siwiak), a nawet Anny Sandowicz w roli Christie, ukochanej Eldona. Dynamiczna gra wszystkich postaci przykuwa uwagę, tak samo jak zmieniająca się, chociaż minimalistyczna dekoracja, a instalacje wideo naszpikowane pompatycznymi wypowiedziami bohaterów dają poczucie, że naprawdę oglądamy show w telewizji.

Z tej bardzo dobrze zagranej sztuki wypływa nie tylko satyra na globalną wioskę, w której telewizja kreuje gusta i steruje życiem ludzi, ale też kilka pytań do publiczności - jak wiele jesteśmy w stanie zrobić dla sławy? Jak chcemy być zapamiętani przez potomnych? Czy ważne jest, co mówią, skoro w ogóle mówią? Nie są to może ważne egzystencjalne pytania, ale możliwe, że podobna historia wydarzy się kiedyś na naszych oczach - telewizja stara się przecież coraz bardziej szokować, a widzowie biorą w tym udział. Na podobny chwyt zdecydował się też reżyser. W antrakcie pracownicy teatru rozdają karty do głosowania, tym samym demokracja staje się narzędziem uśmiercenia głównego bohatera. W tym festiwalu okrucieństwa, który jest przecież wynalazkiem nienowym - wszak już starożytni Rzymianie gustowali w śmierci dokonywanej na ich oczach - Eldon próbuje resztek anarchii, ale w jego wycieczce do Disneylandu, seksie z prostytutkami jest jakaś rozpacz, podobnie, jak w próbie pogodzenia się z rodziną, mającej ocieplić jego wizerunek skazanego na śmierć głosem ludu. Ten głos zresztą, wydany przez anonimową, milionową rzeszę ludzi z całego świata, wydaje zaskakujący werdykt i przypomina, że to masy są teraz największą siłą - nie jednostki, nawet te najwybitniejsze.

Spektakl bawi i to wcale nie w wulgarny sposób, jest efektowny, zaskakuje jak dobry film i dlatego może się podobać. Karykatura popkultury, pojawiająca się niejako mimochodem, nie drażni wykładaniem ex cathedra. Wprost przeciwnie, skłania do myślenia, ale rozśmieszając, jednak w momencie, kiedy widz orientuje się, że mógłby kiedyś stać się Eldonem albo głosującym na sposób jego śmierci, okazuje się, że to śmiech przez łzy.

Ewelina Szczepanik
Teatr dla Was
4 lutego 2012

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia