Historia Lata

Przez wiele lat w każdej odsłonie Zamojskiego Lata Teatralnego była przynajmniej jedna inscenizacja szekspirowska. Jan Machulski – ojciec chrzestny Zamojskiego Lata Teatralnego stwierdził: wybrałem Szekspira ponieważ jest on renesansowy i trafia przede wszystkim do emocji. Jest taki festynowy.

W pierwszej dekadzie festiwalu Jan Machulski z aktorami Teatru Ochoty i studentami łódzkiej PWSFTiT zjeżdżał do Zamościa z „podgotowanym" spektaklem i pracował nad nim na otwartych dla publiczności próbach. Zamościanie mówili, że dzięki temu uczyli się teatru, bo jak przyjeżdżał inny Teatr, robił jedną próbę i od razu widać było, że aktorzy wszystko umieją, to było mniej nauki. Jednak i jednych i drugich widzowie gorąco oklaskiwali. Ryszard Smożewski, wówczas dyrektor Teatru im. L. Solskiego w Tarnowie, mawiał: cieszy nas zawsze sympatyczna gwałtowność oklasków idących ku nam z Rynku.

Więc - na Rynku Wielkim, w podwórkach Zespołu Staromiejskiego, w Parku Miejskim, amfiteatrze, ale też w sali Wojewódzkiego Domu Kultury działo się Zamojskie Lato Teatralne. I to się nie zmienia, po ponad czterech dekadach trwania festiwalu, gramy w plenerze i w sali, a widzowie oklaskują artystów, nierzadko z sympatyczną gwałtownością.

Festiwal kontynuuje teatralne tradycje „Padwy Północy" przez wzgląd na zasługi ordynatów Zamoyskich w dziedzinie teatru, z uwagi na polską prapremierę „Cyda", która odbyła się w Zamościu w 1662 r., także z racji lubelskiej „Reduty" Juliusza Osterwy goszczącej w mieście wielokrotnie i z ogromnym powodzeniem oraz twórczej aktywności teatru amatorskiego w Zamościu po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.

Zamojskie Lato Teatralne jest przedsięwzięciem kulturalnym, które ma aspiracje oddziaływania w kategoriach artystycznych, popularyzatorskich, ale też wychowawczych i społecznych. Istotą ZLT jest prezentacja spektakli w wykonaniu teatrów profesjonalnych dla mieszkańców miasta, regionu i turystów. Oprócz programu głównego festiwal wzbogacony jest o imprezy towarzyszące m.in. wystawy fotograficzne i plastyczne, koncerty, spektakle grup amatorskich, konkursy, czy warsztaty.

To utrwalone w świadomości mieszkańców zjawisko stanowi nieodłączny element letniego, kulturalnego pulsowania miasta.

Lato Teatralne jest festiwalem niekonkursowym, jedynym przejawem współzawodnictwa jest organizowany od 1985 r. plebiscyt publiczności na najlepszy spektakl. Wybrany teatr otrzymuje Buławę Hetmańską i zaproszenie do otwarcia kolejnej edycji.

BUŁAWY HETMAŃSKIE Zamojskiego Lata Teatralnego:

1985 – Teatr STU z Krakowa za „Ubu Króla"
1986 – Teatr Polski z Warszawy za „Żywot Józefa"
1987 – Teatr Powszechny z Łodzi za „Cyda"
1988 – Teatr Ochoty z Warszawy za „Balladynę"
1989 – Teatr Popularny z Warszawy za „Narzeczoną rozbójnika"
1990 – Teatr Stu z Krakowa za „Pana Twardowskiego"
1991 – Polski Teatr Tańca Balet Poznański za „Faust goes rock"
1992 – Teatr KTO z Krakowa za „Apokryf"
1993 – Teatr Żydowski z Warszawy za „Gdybym był bogaczem"
1994 – Scena Plastyczna KUL za „Wędrowne"
1995 – Teatr Osterwy z Lublina za „Sen nocy letniej"
1996 – Teatr Nowy z Warszawy za „Dulską"
1997 – Teatr Muzyczny z Lublina za „Zemstę Nietoperza"
1998 – Teatr Nowy z Warszawy za „Romea i Julię"
1999 – Teatr ‚Rampa' z Warszawy za „Love"
2000 – Polski Teatr Tańca Balet Poznański za „Tango z Lady M"
2001 – Teatr Montownia z Warszawy za „Historię o raju utraconym czyli będzie lepiej"
2002 – Polski Teatr Tańca Balet Poznański za „Walkę karnawału z postem"
2003 – Teatr KTO z Krakowa za „Mazepę"
2004 – Teatr Voskresinnia ze Lwowa za „Hioba"
2005 – Teatr Powszechny im. J.Kochanowskiego z Radomia za „Odprawę posłów greckich"
2006 – Piwnica przy Krypcie Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie za „Dzieła wszystkie Szekspira w nieco skróconej wersji"
2007 – Teatr Ludowy w Krakowie za „Ryszarda III"
2008 – Teatr Biuro Podróży z Poznania za „Makbet: Kim jest ten człowiek we krwi"
2009 – Teatr Voskresinnia ze Lwowa za „Spotkać Prospera"
2010 – Teatr Ósmego Dnia za „Czas Matek"
2011 – Teatr Strefa Ciszy z Poznania za „Last Minute: Zamość"
2012 – Teatr Wędrujące Lalki Pana Pejo z Rosji za „Circus Mutabor" i „Decadence"
2013 – Teatr KTO w Krakowie za „Sprzedam dom, w którym już nie mogę mieszkać"
2016 – Teatr Pijana Sypialnia z Warszawy za „Osmędeusze" i „Wyjowisko"
2017 – Teatr Inzhest z Mińska (Białoruś) oraz Teatr Latarnia z Białegostoku
2018 – Teatr Ludowy w Krakowie za „Zahipnotyzuj mnie – piosenki Zygmunta Koniecznego"
2019 – Teatr Polonia w Warszawie za „Zapiski z wygnania"
2020 – Teatr Latarnia w Białymstoku za „Wiśniowy sad"

Na dwóch edycjach ZLT – 39. (2014) i 40. (2015) gościliśmy Teatry, które zdobyły Buławę. Były to festiwale z udziałem ulubieńców zamojskiej publiczności. Nie organizowaliśmy wtedy plebiscytu publiczności. Wszyscy byli zwycięzcami.