Irena Ładosiówna (1905 - 1976)

Aktorka teatralna telewizyjna filmowa i radiowa, reżyser teatralny, kierownik artystyczny.

Urodziła się 24 sierpnia 1905 w Lublinie. Zmarła 7 maja 1976 w Warszawie.

Córka aktorów, od najmłodszych lat statystowała w rolach dzieci na scenie teatrów lwowskich, uczyła się w szkole baletowej i występowała jako tancerka.

Po ukończeniu w 1919 kursów scen. Henryka Cepnika we Lwowie, zadebiutowała 8 maja 1920 rolą Klary w spektaklu „Śluby panieńskie" Aleksandra Fredry w Teatrze Miejskim we Lwowie.

W latach 1920-30 występowała we lwowskich Teatrach Miejskich, równocześnie kontynuowała naukę w Seminarium Nauczycielskim, pisała też felietony i nowele do prasy. Następnie grała i reżyserowała w Poznaniu, Płocku, Stanisławowie i Toruniu. Wojnę spędziła w Lublinie pracując jako kelnerka, prowadziła także tajne kursy teatralne.

W latach 1945-47 była aktorką i reżyserem w Teatrze Miejskim w Lublinie, współzałożycielką i wykładowcą studia dramatycznego przy tym teatrze, w sezonie 1946/47 jego dyrektorem, równocześnie prowadziła kursy dykcji na KUL-u. Po przeniesieniu się do Warszawy należała do zespołów: Miejskich Teatrów Dramatycznych (1947-49), Teatru Narodowego (1949-51), Ateneum (1951-57), Teatru Komedia (1958-71). W 1971 przeszła na emeryturę. Była działaczką ZASP-u, m.in. opiekunką domu aktora w Skolimowie.

W lwow. Teatrach Miejskich grała do 1930; brała udział w gościnnych występach w innych miastach, np. w Przemyślu i Stanisławowie (1927). Równocześnie kontynuowała naukę w Seminarium Nauczycielskim, w którym jako eksternistka zdała maturę w 1926. Rozpoczęła również pracę literacką i dziennikarską, publikując w prasie felietony i nowele. Była też autorką powieści teatralno-filmowej "Otylia Sewera" (Złoczów 1930). W sezonie 1930/31 grała w kierowanym przez Wandę Siemaszkową Teatrze Popularnym im. Wojciecha Bogusławskiego w Poznaniu; tu zaczęła reżyserować. W maju 1931 była w zespole Towarzystwa Dramatycznego pod kier. Karola Wojciechowskiego w Płocku, w 1931-33 występowała w Teatrach Miejskich w Wilnie, gdzie zajmowała się także reżyserią. W 1933-37 była aktorką, reżyserem i kierownikiem artystycznym objazdowego Teatru Pokucko-Podolskiego z siedzibą w Stanisławowie, w którym wystawiała własne sztuki, np. "Królową śniegu" wg Andersena, "Królewnę z Lisieux". W 1937-39 była aktorką i reżyserem Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu, brała udział w występach gościnnych tego teatru w Gdańsku. Na początku sezonu 1939/40 grała w Teatrze Miejskim w Lublinie; tu spędziła lata wojny.

Podczas okupacji niemieckiej pracowała jako kelnerka w kawiarni "U Aktorów", prowadziła tajne kursy teatralne; wraz z mężem przygotowała konspiracyjne przedstawienie "Moralności pani Dulskiej" (grała Dulską), wykonane także publicznie 12 sierpnia 1944. Od 26 lipca do 28 października 1944 była kierownikiem artystycznym Teatralnego Zespołu Aktorskiego w Lublinie, którego dyrektorem był Józef Klejer.

Po wcieleniu zespołu do Teatru Wojska Polskiego występowała z tym teatrem w Krakowie, następnie od 15 lutego 1945 do 1947 była aktorką i reżyserem w Teatrze Miejskim w Lublinie, współzałożycielką i wykładowcą studia dramatycznego przy tym teatrze, w 1946/47 jego dyrektorką; równocześnie prowadziła kursy dykcji na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1946 wyreżyserowała w Lublinie m.in. własną sztukę "Weryfikacja", która wywołała wiele dyskusji. Po przeniesieniu się do Warszawy należała do zespołów: Miejskich Teatrach Dramatycznych (1947-49), Teatru Narodowego (1949-51), Ateneum (1951-57). W sezonie 1957/58 nie miała stałego etatu, a od sezonu 1958/59 do 1 sierpnia 1971, kiedy przeszła na emeryturę, była aktorką Teatru Komedia.

Po wojnie grywała niewiele, dużo reżyserowała w teatrach całej Polski. Współpracowała z Teatrem Powszechnym w Warszawie (1950), teatrami: w Jeleniej Górze (1949-51 i 1961), Bielsku-Białej (1953), Zielonej Górze (1954, 1956), Bydgoszczy (1954, 1960, 1961), Białymstoku (1956, 1958, sezinie 1967/68), Teatrze Powszechnym w Łodzi (1957-59), Teatrze Ziemi Mazowieckiej (1960, 1963), teatrami: w Olsztynie (1961), Częstochowie (1962), Szczecinie (1963), Rzeszowie (1965).

Miała w swoim repertuarze ok. trzystu ról zagranych w większości przed wybuchem wojny. Grała Melę, Hankę i Dulską ("Moralność pani Dulskiej"), kilkakrotnie powtarzała Rachelę ("Wesele"), w przedstawieniu T. Wojska Pol. zagrała w tej sztuce Radczynię. Inne role: Helena ("Grube ryby"). Panna pisząca na maszynie ("To, co najważniejsze"), Maria ("Myśl"), Pasierbica ("Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora"), Irena ("Ponad śnieg bielszym się stanę"), Maria Stuart w dramacie J. Słowackiego, Eliza ("Pigmalion"), Maria ("Nowa Dalila"), Dziadówka ("Miłosierdzie"); po wojnie: Fiokła ("Ożenek"), Żelazna ("Panna Maliczewska"), Dolores ("Yerma"), Orgonowa ("Damy i huzary"), i ostatnia rola - Matka Staszka ("Boso, ale w ostrogach", styczeń 1971). Była typem reżysera-pedagoga.

Reżyserowała ok. dwustu przedstawień, m.in. "Pannę Maliczewską" (kilkakrotnie), "Moralność pani Dulskiej", "Ich czworo", "Majątek albo imię", "Śluby panieńskie", "Fircyka w zalotach", "Czarującą szewcową", "Sobótki", "Lato" Teatr Rittnera, "Fedrę", "Marię Stuart" Juliusza Słowackiego.

Zagrała w kilku filmach m. in. „Tamań" (1969) reż. Konstanty Ciciszwili, „Na wylot" (1972) reż. Grzegorz Królikiewicz i „Nagrody i odznaczenia" (1973) reż. Jan Łomnicki.

W Teatrze Polskiego Radia zadebiutowała 3 lutego 1951 w słuchowisku „Tkacze" Gerharta Hauptmanna (Pastorowa) w reż. Władysława Krasnowieckiego i w kilkudziesięciu innych spektaklach tego Teatru m. in.: „Wypad za miasto" Grahama Greene'a (Matka) w reż. Wojciecha Maciejewskiego (23 stycznia 1958), „Pułapka" Karla Josefa Beneša (Dokoupilowa) w reż. Janusza Warneckiego (1 kwietnia 1961), „Krwawe gody" Federico Garcíi Lorki (Żebraczka-śmierć) w reż. Wojciecha Maciejewskiego (19 sierpnia 1966), „Kolumbowie, rocznik 20. Śmierć po raz drugi." Romana Bratnego (Gospodyni) w reż. Edwarda Płaczka (25 czerwca 1969), „Ucieczka z miejsc ukochanych" Stanisława Piętaka (Kółeczkowa) w reż. Edwarda Płaczka (2 czerwca 1974) i „Ludzie przeciwko śmierci (odcinek 2 - "Pacjentka na wagę złota")" Anny Szymańskiej (Sofia Schafstadt) w reż. Zdzisława Nardellego (14 września 1975).

Wystąpiła w kilku spektaklach Teatru Telewizji m. in. „Dolina strachu" (1958) reż. Czesław Szpakowicz, „Powrót taty" (1962) reż. Tadeusz Byrski, „Daleka droga" Tadeusza Kubiaka (1967) reż. Daniel Bargiełowski, „Ballady i romanse" Adama Mickiewicza (1968) reż Krystyna Berwińska i „Umarli ze Spoon River" (1970) reż. Krystyna Berwińska.

Wiele pracowała społecznie; była przewodniczącą Komisji Likwidacyjnej ZASP-u w 1950, opiekunką schroniska w Skolimowie, członkiem Komisji Kwalifikacyjnej i Głównego Sądu Koleżeńskiego SPATiF-u. Dawała bezpłatne koncerty recytatorskie. Spisywała anegdoty teatralne, część z nich wykorzystał Adam Grzymała-Siedlecki w "Świecie aktorskim moich czasów".

Córka aktora Czesława Wiśniewskiego właściwie Ładosia i aktorki Jadwigi Marii Wiśniewskiej, żoną aktora Józefa Klejera (ślub 13 września 1939 w Lublinie).

Pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, FilmPolski.

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
7 maja 2022

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...