Jak umierał surrealista

"Świat jest skandalem" - reż. Tomasz Man - Teatr Śląski

Tomasz Man napisał i wyreżyserował dramat biograficzny o Hansie Bellmerze

"Świat jest skandalem" w Teatrze Śląskim to rzecz o artyście, który zmagał się ze społeczeństwem nieprzygotowanym do odbioru jego przesyconej erotyzmem, ale i fascynacją kalectwem sztuki.

"Gęba" skandalisty przywarła do Bellmera na zawsze. Niedawno na Zachodzie ilustrowano jego pracami artykuły o Josefie Fritzlu, austriackim potworze, który przez lata więził i gwałcił swą córkę. W Polsce Bellmer jest nadal mało znany. Gdy siedem lat temu, w 100-lecie urodzin artysty, w Katowicach (jego rodzinnym mieście) odbyła się pierwsza w kraju wystawa prac, po jej wernisażu część z nich została przezornie zakryta kotarami.

Przybliżenia artysty i jego nadal bulwersującego dzieła podjął się teatr. Man zrobił kameralny spektakl, a jeśli ktoś szuka w nim sensacji czy skandalu, rozczaruje się. To raczej seans psychoanalizy, próba interpretacji dzieła Bellmera poprzez jego biografię.

Sławnego surrealistę widzimy na łożu śmierci. Przywołuje we wspomnieniach najważniejsze osoby i zdarzenia. Ten swoisty rachunek sumienia pozwala poznać postawę twórczą i filozofię artysty, ale także to, co go ukształtowało.

Bardzo wyraźnie zostały uwypuklone katowickie korzenie Hansa Bellmera i konflikt Niemca, który nie chciał być Niemcem. Sceniczny Bellmer podkreśla, że jest Ślązakiem. Wspomina, że śnią mu się Katowice – "miasteczko nad rzeką, w którym tramwaje jeżdżą po lasach, a ludzie piją piwo pod kasztanami" – spędził w nim 21 lat życia. Tu odbyła się jego pierwsza wystawa zakończona skandalem i osadzeniem w więzieniu za "zagrożenie moralności publicznej". Tu narodziła się jego fascynacja lalką, za pomocą której Bellmer wyraził kwin-tesencję pożądania, pokazał ciemną, najbardziej skrywaną, wstydliwą stronę erotyzmu, ale i protestował przeciw ludobójstwu faszyzmu, którego gorącym zwolennikiem był jego ojciec.

Z buntu przeciw ojcu narodził się bunt przeciw światu, który Bellmer manifestował w sztuce. Na co dzień tłumił emocje, choć życie nie szczędziło mu dramatycznych doznań. Był małomównym introwertykiem. Wycofany, zamknięty w sobie. Taki też jest w kreacji Andrzeja Lipskiego – wyciszonej, skupionej, oszczędnej w ekspresji.

Bellmera poznajemy poprzez interakcje z 15 postaciami odgrywanymi przez Bogumiłę Murzyńską, Annę Kadulską, Dorotę Chaniecką, Grzegorza Przybyła i Michała Rolnickiego. Reżyser spektaklu Tomasz Man stworzył im okazję do zagrania różnorodnych psychologicznie i emocjonalnie ról. Nie zmarnowali jej. Dojrzałe aktorstwo jest atutem inscenizacji.

Danuta Lubina-Cipinska
Rzeczpospolita
30 września 2009

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...