Jan Kurnakowicz (1901 - 1968)

Pierwszy raz wystąpił na scenie wileńskiej jako statysta Murzynek w "Pięknej Helenie", miał wtedy dziesięć lat. Do gimnazjum uczęszczał w Wilnie, nastepnie (od 1915) w Piotrogrodzie, gdzie także ukończył szkołę dramatyczną.

Pracę aktorską rozpoczął w 1920 na scenie rosyjskim w Piotrogrodzie. Po powrocie do Polski, od 1 lutego 1921 do 1925 występował w teatrach wileńskich, głównie w Teatrze Polskim i Powszechnym, a także w operetkach w Teatrze Letnim i Wielkim; grał m.in.: Menelausa ("Piękna Helena"), Antosia Rewizorczuka ("Karpaccy górale"), Smugonia ("Uciekła mi przepióreczka"), Kimmla ("Baron Kimmel"). W sezonie 1925/26 został zaangażowany do Teatru im. Bogusławskiego w Warszawie; debiutował 16 września 1925 w roli Wilhelma ("Jak wam się podoba") i wkrótce stał się jednym z czołowych aktorów tego teatru. Zagrał w nim Kuzynka Bobina ("Słomkowy kapelusz"), Diomedesa ("Achilleis"), Maścibrzucha ("Pastorałka"), Dobczyńskiego ("Rewizor"), a także Dana ("Róża"), Bazylego ("Cyrulik sewilski"). Po zamknięciu Teatru im. Bogusławskiego, od jesieni 1926 przeszedł na scenę Teatru Letniego w Warszawie. Występował w Teatrze Letnim, później także w Teatrze Narodowym i Nowym, w 1934-36 na scenach Towarzystwa Krzewienia Kultury Teatralnej w Warszawie, a w 1936-39 w Teatrze Polskim i Małym (z wyjątkiem roli Gorgoniusza w "Cyganerii Warszawskiej", którą grał w Teatrze Narodowym w sezonie 1936/37). Sławę przyniosła mu grana w 1928 w Teatrze Narodowym rola Kaspra ("Majster i czeladnik"). Do najlepszych ról Kurnakowicza w okresie międzywojennym zaliczyć ponadto należy: Astronoma ("Mąż naszej panienki"), Kaspra ("Nikt mnie nie zna"), Wiceministra ("Podróż poślubna pana dyrektora"), Doktora Paluszka ("Uśmiech hrabiny"), Kalinę ("Dramat Kaliny"), Spodka ("Sen nocy letniej", 1934), Sir Tobiasza Czkawkę ("Wieczór Trzech Króli", 1936), Grumia ("Poskromienie złośnicy"), Petkowa ("Żołnierz i bohater"), Alfreda Doolittle'a ("Pygmalion", 1937), Poloniusza ("Hamlet" 1939).

Okres II wojny światowej spędził w Wilnie. W 1939-41 występował w miejscowym Teatrze Polskim; grał m.in. Kajetana Tarapatkiewicza ("Krewniacy"), Papkina ("Zemsta"), Czkawkę ("Wieczór Trzech Króli"). Po wkroczeniu do Wilna wojsk niemieckich, pracował jako szatniarz w stołówce.

Do teatru wrócił w 1944 i grał w Polskim Teatrze Dramatycznym w Wilnie od połowy września do końca tego roku. W 1945-46 występował w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie, od czerwca 1946 w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi (rola E.M. Ralstona w "Dniu bez kłamstwa"), od listopada 1946 do końca sezonu 1946/47 w Teatrze Dolnośląskim we Wrocławiu (zagrał tu po raz pierwszy rolę Horodniczego w "Rewizorze"; powtórzoną jeszcze dwukrotnie: w Krakowie, 1947 i Warszawie, 1952), w 1947-50 w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Krakowie. Stworzył tu kilka znakomitych kreacji w dramacie rosyjskim, jak: Podkolesin ("Ożenek"), Sczastliwcew ("Las"), Szwandia ("Lubow Jarowaja"), a także zagrał Majora ("Damy i huzary"). W 1948 (kwiecień-lipiec) występował gościnnie w T. Dolnośląskim we Wrocławiu, a w sez. 1950/51 gościnnie w T. Polskim w Warszawie, gdzie pozostał i do 1962 występował w T. Narodowym. W Warszawie stworzył kolejne wielkie kreacje, jak: Famusow ("Mądremu biada", T. Polski 1951), Cześnik ("Zemsta", T. Narodowy 1953), Wielki Książę Konstanty ("Kordian", T. Narodowy 1956). Ostatnią jego rolą był Pułkownik ("Matka Courage i jej dzieci"). Musiał przedwcześnie ustąpić ze sceny w związku z postępującym zanikiem pamięci.

Występował często w słuchowiskach radiowych i jako recytator. W wywiadzie prasowym powiedział: "recytatorstwo i aktorstwo uważam za sztuki równowartościowe i jednakowo trudne. Dlatego nie stronię od recytacji czy nawet monologów komicznych" ("Naprzód Dolnośląski" 1947 nr 63).

W Teatrze Telewizji zagrał Senatora w spektaklu „Sceny dramatyczne z "Dziadów" w reż. Adama Hanuszkiewicza (2 listopada 1959).

Był popularnym aktorem filmowym, zarówno w okresie dwudziestolecia międzywojennego (w 1926 zagrał rolę Sekretarza wydawcy w filmie „Mocny człowiek" w reż. Henryka Szaro), jak i po wojnie; jedną z najciekawszych ról była rola Piotra Rafalskiego w filmie "Miasto nieujarzmione" w reż. Jerzego Zarzyckiego (1950).

Był synem Kazimierza Kurnakowicza - kolejarza i Marii z Progulbickich, mężem Anny z Tymińskich.
Pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie.

Odznaczenia:
1949 - Order Sztandaru Pracy II klasy.
1951 - Nagroda Państwowa I stopnia.
1953 - Nagroda Państwowa II stopnia.
1954 - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Źródła: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, Wikipedia, FilmPolski.