Janusz Głowacki (1938 - 2017)

Dramaturg, prozaik, felietonista, autor scenariuszy filmowych.

Urodził się 13 września 1938 w Poznaniu zmarł 19 sierpnia 2017.

Studiował historię na Uniwersytecie Warszawskim, potem przeniósł się na wydział aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Wyrzucony za zupełny brak zdolności i cynizm, wrócił na U.W. i ukończył wydział Filologii Polskiej. W czasie studiów pisał recenzje teatralne odgrywając się na profesorach którzy go wyrzucili.

Kiedy się już na wszystkich odegrał, stracił motywację i od 64 do 81 roku pracował jako felietonista w tygodniku Kultura. Wydał kilka tomów opowiadań m.in. „Wirówka nonsensu", „Nowy taniec la-ba-da", „Polowanie na muchy", „Raport Piłata", „My sweet Raskolnikow", „Coraz trudniej kochać", Rose cafa". Dwa tomy felietonów „W nocy gorzej widać", „Powrót hrabiego Monte Christo", i dwie powieści „Moc truchleje" - opowieść o wydarzeniach w Stoczni Gdańskiej w czasie sierpniowego strajku widziana oczami prymitywnego robotnika, nieświadomego konfidenta policji, który strącił umiejętność odróżniania dobra od zła i wydany w 2001 roku „Ostatni cieć". „Moc truchleje" zatrzymana przez cenzurę, ukazała się najpierw w wydawnictwie podziemnym a następnie w Francji, Anglii, Niemczech, Szwajcarii, Grecji, Turcji, i Stanach Zjednoczonych. „Ostatni cieć" to rozgrywająca się w zamku wielkiego amerykańskiego designera i napisana z ponurym humorem opowieść o postępującym zidioceniu i szaleństwie naszego świata W roku 1996 wydawnictwo B.G.W. wydało 1200 stronicową książkę zawierająca prawie wszystkie utwory Głowackiego.

Światowy sukces przyniosły Głowackiemu sztuki teatralne. W grudniu 81 roku, na kilka dni przed wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego, Głowacki wyjechał do Londynu na premierę sztuki „Kopciuch" w Royal Court Theatre w reżyserii Danny Boyl (Trainspotting). The Guardian i London Times uznały „Cinders" za najlepszą produkcję roku. Od 1983 roku mieszka w Nowym Jorku. Wystawiony w 1984r. przez jeden z najlepszych nowojorskich teatrów, Joseph Papp Public Theatre, w reżyserii Johna Maddena ( "Zakochany Szekspir") z laureatem Oskara Christopherem Walkenem w roli głównej, „Kopciuch" czyli „Conders" rozpoczął triumfalna drogę Głowackiego po teatrach całego świata Jego sztuki grane są od Nowego Jorku, Los Angeles, Las Vegas, Toronto, Londynu, Marsylii, Sydney i Bonn po Pragę, Warszawę, Moskwę, Petersburg, Dagestan, Seul i Tajpej. W 86 r. w Buenos Aiers „Kopciuch" otrzymał najbardziej prestiżową nagrodę teatralna argentyńskiej krytyki "Premio Moliere."

Tragikomedia „Antygona w Nowym Jorku", opowieść o trójce bezdomnych, Polaku, Rosjaninie i Portorykance przeżywających chwile miłości, nadziei i rozpaczy w nowojorskim Tompkins Square Park, zostala napisana na zamówienie waszyngtońskiego teatru Arena Stage. Nastepnie zostala wystawiona w Pradze, Petersburgu, Bonn, Yale Repertory, Atlancie, Nowym Jorku, (Vineyard Theatre), Mexico City, Chorwacji, Litwie, Estonii, i Paryżu (gdzie otrzymała nagrodę 'Le Baladin' i nagrodę studentów Sorbonny dla najlepszej sztuki roku w Paryżu. Sztuka zostala przetłumaczoną na ponad 20 języków i uznana przez tygodnik Time, podobnie jak "Polowania na karaluchy" za jedna z dziesięciu najlepszych sztuk roku. A światowej sławy szekspirolog Jan Kott uznał ją za jedna z trzech najlepszych sztuk napisanych w Polsce po wojnie. Polskie przedstawienie „Antygony w Nowym Jorku" reżyserowała w Ateneum Iza Cywińska z Piotrem Fronczewskim, Januszem Michałowskim i Marią Ciunelis w rolach głównych. Sztukę w Teatrze Telewizji reżyserował Kazimierz Kutz.

Najnowsza sztuka Głowackiego gorzka komedia „Czwarta siostra" będąca ironiczną aluzją do 'Trzech Sióstr' opowieścią o kilku przygnębiających krokach jaki świat zrobił od czasu kiedy przyglądał mu się Czechow. Prapremiera odbyła się w tym samym czasie we Wrocławiu i Warszawie. Sztuka została wystawiona w ośmiu krajach i dostała pierwsza nagrodę na międzynarodowym festiwalu teatralnym w Dubrowniku.

Krótka sztuka Głowackiego „Home section" wystawiona po raz pierwszy przez McCarter Theatre w Princeton, została wydrukowana w antologii 'Najlepsze Amerykańskie sztuki '95-'96 wydanej przez Applause.

Głowacki jest także autorem kilku zrealizowanych scenariuszy filmowych. „Rejsu" i „Psychodramy" - napisanych wspólnie z Markiem Piwowskim oraz „Polowania na muchy" i „Trzeba zabić tę miłość" napisanego wspólnie z Łukaszem Zadrzyńskim i „Billboardu". Amerykańskie studia zakupiły do filmu "Polowanie na Karaluchy," "Antygonę w Nowym Jorku" i napisany wspólnie z Ewą Nagórską "No Smoking Section." A scenariusz „Hairdo" zdobył w roku 99 główna nagrodę, Tony Cox Award na festiwalu filmowym Nantucket w Stanach Zjednoczonych. W 2001 roku, razem z Emirem Kusturica i Dusanem Kovacevicem napisał scenariusz NOS.

Głowacki był wykładowcą na Columbia University, Bennington College, i wizytującym dramaturgiem w New York Public Theater, Mark Tapper Forum w Los Angeles i Atlantic Center for the Arts na Florydzie. Szereg jego artykułów i esejów ukazało się w New York Timesie.

Nagrody i odznaczenia:
1994 - Nagroda nowojorskiej Fundacji Alfreda Jurzykowskiego
1998 - Paryż - nagroda dla "Antygony w Nowym Jorku" wystawionej w Teatrze Proscenium w Paryżu - jako najlepszej sztuki sezonu zrealizowanej w małym teatrze
1999 - Nantucket (USA) - FF - główna nagroda za scenariusz do filmu "Hairdo"
2002 - Zabrze - II Festiwal Dramaturgii Wsp. "Rzeczywistość przedstawiona" - Grand Prix, nagroda publiczności dla najlepszego dramaturga za "Czwartą siostrę" (prezentowano spektakl z Teatru Polskiego we Wrocławiu w reż. Agnieszki Glińskiej)
2003 - Sopot - III Krajowy Festiwal Teatru PR i Teatru TV Polskiej "Dwa Teatry" - Grand Prix za tekst sztuki "Czwarta siostra" (Teatr TV)
2005 - Katowice - Śląski Wawrzyn Literacki za książkę "Z głowy", uznaną przez czytelników Biblioteki Śląskiej za najlepszą książkę 2004.
2005 - Nagroda Ministra Kultury w dziedzinie literatury
2005 - Złoty Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze
2011 - Nagroda im. Czesława Miłosza przyznawana przez ambasadę USA w Polsce za wkład w porozumienie amerykańsko-polskie
2011 - Nagroda Literacka m.st. Warszawy - Tytuł Warszawskiego Twórcy
2013 - Nagroda Gustaw przyznana przez ZASP za twórczość dramaturgiczną oraz wkład w upowszechnianie polskiej kultury na świecie
2013 - Warszawa - Nagroda Specjalna Diamnet Trójki
2013 - Gdańsk - Nagroda Neptuna (przyznawana przez prezydenta miasta Gdańska)

Źródło: januszglowacki.com, E-teatr, FilmPolski

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
13 września 2022
Portrety
Janusz Głowacki

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...