Janusz Zakrzeński (1936 - 2010)

Aktor teatralny, telewizyjny, radiowy i filmowy, piosenkarz, pedagog.

Urodził się 8 marca 1936 w Przededworzu. Zmarł 10 kwietnia 2010 w Smoleńsku.

Janusz Stanisław Zakrzeński. Urodził się w 1936 r. w Przededworzu k. Chmielnika na Kielecczyźnie, w religijnej rodzinie ziemiańskiej o tradycjach patriotycznych. Jego ojciec w okresie I wojny światowej służył w 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich. W 1945 rodzina wyjechała z rodzinnego dworu na tzw. Ziemie Odzyskane, do Złotowa. Po uwięzieniu ojca, rodzinę utrzymywała matka, śpiewaczka operowa, która dzięki pomocy Krystyny Jamroz dostała etat w Operze Wrocławskiej.

Jako młody chłopiec, zaraz po I Komunii Świętej został ministrantem, a równocześnie działał w harcerstwie, gdzie poznał bardzo patriotycznego i wymagającego ks. prefekta Józefa Piątyszka - komendanta hufca harcerskiego, który z entuzjazmem opowiadał dzieciom i młodzieży historię Polski.

W 1953 ukończył III LO we Wrocławiu i rozpoczął studia medyczne. Równolegle podjął też pracę sanitariusza.Po dziewięciu miesiącach w Pogotowiu Ratunkowym, zdecydował jednak zmienić kierunek kształcenia i rozpoczął studia aktorskie w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, które ukończył w 1960. Emisji głosu uczył się u krakowskich profesorów Bronisława Romaniszyna, Józefa Gaczyńskiego, Tadeusza Serafina i Mieczysława Kotlarczyka. Umuzykalnienia na studiach uczył go natomiast Krzysztof Penderecki (wtedy student 6 roku Akademii Muzycznej).

Pierwszą rolę teatralną (Kleanta) zagrał w PWST spektaklu dyplomowym „Świętoszek" Molière'a w reż. Tadeusza Burnatowicza (premiera 19 marca 1960), a jako aktor dyplomowany Hektora w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie w spektaklu „Sławna historia o Troilusie i Kresydzie" Williama Szekspira (premiera 16 września 1960).

Ostatnią rolą w tym teatrze była postać Cyngi w spektaklu w reż. Bronisława Dąbrowskiego „Bezimienne dzieło" Stanisława Ignacego Witkiewicza (premiera 21 maja 1967).

Występował na deskach teatrów: im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1960–1967), Polskiego (1967–1974), Nowego (1974–1984) i Narodowego (1984–1985) w Warszawie. Od 1985 był aktorem Teatru Polskiego w Warszawie.

Wiele ról zagrał w spektaklach Teatru Telewizji. Począwszy od spektaklu „Drzewa moje ojczyste" Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w reż. Henryka Boukołowskiego (premiera 22 listopada 1967), poprzez „Popiół i diament" Jerzego Andrzejewskiego (Weychert) w reż. Zygmunta Hübnera w reż. 23 września 1974), do spektaklu „Vatzlav" Sławomira Mrożka (Barbar) w reż. Kazimierza Dejmka (premiera 1 stycznia 1990).

Był niezwykle popularnym aktorem wśród słuchaczy i zwolenników i bardzo ważnym dla reżyserów Teatru Polskiego Radia. Począwszy od słuchowiska „Napoleon z Kothagi" Halldóra Kiljana Laxnessa, w którym zagrał postać Przybysza w reż. Józefa Grotowskiego (premiera 18 marca 1961) aż do spektaklu „W jałtańskim potrzasku" Andrzeja Zakrzewskiego (Kazimierz Pużak) w reż. Andrzeja Zakrzewskiego (premiera 15 kwietnia 2009) wystąpił w czterystu pięćdziesięciu (!) spektaklach radiowych.

W filmie znany głównie jako odtwórca roli marszałka Józefa Piłsudskiego w „Polonia Restituta", czy Benedykta Korczyńskiego w „Nad Niemnem".

Występował na Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Należał do PZPR.

Przez wiele lat wykładał retorykę w Wyższej Szkole Menedżerskiej w Warszawie oraz w Wyższym Duchownym Seminarium Metropolitalnym im. św. Jana Chrzciciela. W ostatnim czasie współpracował także z Wyższą Szkołą Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu.

Był autorem dwóch książek: „Moje spotkania z Marszałkiem" i „Gawędy o potędze słowa". Sam również stał się bohaterem wywiadu rzeki „Co mi zostało z tych lat" przeprowadzonego przez Lidię Stanisławską oraz książki „Siła codzienności" autorstwa Marzanny Graff-Oszczepalińskiej.

Był członkiem rady programowej Związku Piłsudczyków, a także założycielem Akademii Dobrych Obyczajów, w której wykładał kulturę słowa. Kadrę tworzyli z nim między innymi: Ewa Dałkowska, Eugenia Herman, Marzanna Graff, Teresa Lipowska, Jan Józef Kasprzyk i Leszek Miodek.

Pod koniec życia często odtwarzał (m.in. na uroczystościach rocznicowych) postać marszałka Józefa Piłsudskiego m.in. podczas listopadowego Święta Niepodległości.

Przez wiele lat pozostawał w bliskich kontaktach z Fundacją Zdążyć z Pomocą. Propagował w środowisku twórców i ludzi dobrej woli działalność Fundacji na rzecz chorych i niepełnosprawnych dzieci. Był współautorem wydanej w celach charytatywnych księgi Złote Myśli Ludzi Wielkiego Umysłu, Talentu i Serca, w której zamieścił swoje aforyzmy i przemyślenia. Nagrywał płyty z bajkami dla dzieci, publikowanymi przez Fundację.

Wszedł w skład Komitetu Obrony Dobrego Imienia Polski i Polaków.

Był żonaty z Barbarą, z domu Polley, z którą miał syna Marcina.

Zginął 10 kwietnia 2010 w katastrofie polskiego samolotu w Smoleńsku.

Nagrody i odznaczenia:
1964 - Wrocław - Festiwal Polskich Sztuk Współczesnych - wyróżnienie za główną rolę (ON) w sztuce T. Brezy "Urząd" w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
1967 - Srebrny Krzyż Zasługi
1973 - Brązowy Medal za Zasługi Obronności Kraju
1974 - Złoty Krzyż Zasługi
1984 - nagroda prezesa RSW "Prasa-Książka-Ruch" za wysoki poziom i wartości ideowe programów artystycznych prezentowanych w klubach MPiK
1985 - nagroda Komitetu d/s PRiTV za rolę Stanisława Ignacego Witkiewicza w filmie "Tumor Witkacego"
1985 - nagroda ministra kultury i sztuki I stopnia za role w PRiTV oraz za rolę Stanislawa Ignacego Witkiewicza w filmie TV "Tumor Witkacego"
1988 - nagroda (zespołowa) przewodniczącego Komitetu d/s PRiTV dla aktorów i realizatorów serialu "Nad Niemnem"
2003 - tytuł Chmielniczanin Roku 2002

Źródła: Wikipedia, FilmPolski, E-teatr

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
11 kwietnia 2023

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...