Jerzy Kreczmar (1902 - 1985)

Pochodził ze znanej, łużyckiej z pochodzenia, rodziny Kreczmarów, która od połowy XIX wieku mieszkała i działała w Warszawie.

W 1930 ukończył filozofią na Uniwersytecie Warszawskim ze stopniem doktora. Promotorem pracy "Znaczenie wyrazów przenośnych" był Tadeusz Kotarbiński. W latach trzydziestych pracował jako nauczyciel języka polskiego i propedeutyki filozofii w prywatnych szkołach średnich, a w 1atach 1936-39 dyrektor gimnazjum im. Limanowskiego w Warszawie. Równocześnie w 1atach 1934-37 studiował na Wydziale Sztuki Reżyserskiej PIST-u pod kierunkiem Leona Schillera. Warsztatem dyplomowym była premiera "Gobsecka" Hasenclevera wg Balzaca na scenie Teatru Narodowego w Warszawie, 6 czerwca 1937.

Po kampanii wrześniowej (dowódca kolumny taborowej w Wileńskiej Brygadzie Kawalerii) znalazł się we Lwowie, gdzie został archiwistą biblioteki Ossolineum, następnie wrócił do Warszawy i jako asystent Kotarbińskiego wykładał na tajnym Uniwersytecie Warszawski, ponadto był współtwórcą programów literacko-muzycznych przygotowywanych pod kierunkiem Marii Wiercińskiej w teatrze podziemnym. W 1atach 1944-46 kierował redakcją wydawnictw naukowych "Czytelnika" w Lublinie, potem w Łodzi, gdzie w 1945 był członkiem Rady Artystycznej (kierownikiem repertuarowym) istniejącego do sierpnia Teatru Miejskiego pod dyrekcją Henryka Szletyńskiego oraz wykładowcą Studium Dramatycznego przy tym teatrze, następnie szkoły teatralnej w Łodzi, potem Warszawie ("Historia teatru i dramatu") do 1973. Wykładał też logikę i filozofię na Uniwersytecie Łódzkim i Warszawskim do 1950.

W październiku 1947 zadebiutował jako reżyser spektaklem "Przy drzwiach zamkniętych" Sartre'a i "Cud św. Antoniego" Maeterlincka w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Warszawie (na scenie Teatru Małego).

Był twórcą około siedemdziesięciu inscenizacji teatralnych i telewizyjnych, z których większość weszła na trwałe do historii teatru polskiego i stanowi niemal kanon polskiej klasyki komediowej, dramatu romantycznego, czy pokazywanych często po raz pierwszy dzieł współczesnego dramatu światowego. Kreczmar współpracował z Teatrami: Ateneum, Klasycznym, Polskim, Kameralnym i Powszechnym w Warszawie, z Teatrem im. Słowackiego i Teatrem Starym w Krakowie, Teatrem Śląskim w Katowicach, Teatrem Polskim w Bydgoszczy i Poznaniu, Teatrem im. Siemaszkowej w Rzeszowie, Teatrem Współczesnym w Szczecinie, Teatrem im. Żeromskiego w Kielcach i Teatrem Wybrzeże w Gdańsku.

Na scenach warszawskich reżyserował m.in. "Czekając na Godota" Becketta, "Samuela Zborowskiego" Słowackiego, "Dożywocie" Fredry, "Kto się boi Wirginii Woolf?" Albeego, "Sułkowskiego" Żeromskiego, "Pana Jowialskiego" Fredry, "Wielkiego człowieka do małych interesów" Fredry, "Coctail-party" Eliota, "Punkt przecięcia" Claudela, "Emigrantów" Mrożka, "Dziady kowieńskie" Mickiewicza; w Poznaniu - "Domek z kart" Zegadłowicza, "Nie-Boską komedię" Krasińskiego; w Krakowie m.in. "Irydiona" Krasińskiego, "Dom otwarty" Bałuckiego; w Katowicach "Dziady drezdeńskie" Mickiewicza, "Legion" Wyspiańskiego; w Gdańsku m. in. "Zamianę" Claudela; w Kielcach "Zemstę" Fredry.

W 1970 zagrał postać Profesora w filmie Krzysztofa Zanussiego „Góry o zmierzchu". Asystował Erwinowi Axerowi przy reżyserowaniu filmu pt. „Domek z kart" (premiera 16 stycznia 1954).

Wyreżyserował kilka spektakli Teatru Telewizji m. in. „Zemstę" Aleksandra Fredry (premiera 19 lutego 1960), „Martwą królową" Henri Montherlanta (premiera 6 marca 1967) i „Lekcję" Eugène Ionesco (premiera 7 grudnia 1970).

Aktywny był również w Teatrze Polskiego Radia gdzie zagrał Cara Mikołaja w „Maskaradzie" Jarosława Iwaszkiewicza (premiera 28 października 1949) a także wyreżyserował kilka słuchowisk np.: „Kordian" Juliusza Słowackiego (premiera 10 stycznia 1949), „Nuty" Antoniego Czechowa (premiera 23 lutego 1949) i „R.H. inżynier" Bruno Winawera (premiera 1 stycznia 1966).

Opublikował "Polemiki teatralne" (1956), "Cały świat gra komedię" (1982), pisał do Dialogu, Kuźnicy, Nowości Teatralnych, Pamiętnika Teatralnego, Teatru, Twórczości, do końca życia uczestniczył w pracach Polskiego Towarzystwa Filozoficznego.

W 1atach 1948-49 był kierownikiem realizacji programu literackiego Polskiego Radia w Warszawie, gdzie oprócz słuchowisk reżyserował audycje literackie Od sezonu 1949/50 sprawował przez ponad trzydzieści lat (z wyjątkiem 1at 1966-68, kiedy był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Polskiego) kierownictwo literackie Teatru Współczesnego w Warszawie, od sezonu 1956/57 także reżyserem tej sceny. W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki. W latach 1972 – 1973 pracował jako reżyser w krakowskim Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej.

Był bratem aktora Jana Kreczmara (1908-1972) oraz wujem aktora Zbigniewa Zapasiewicza (1934-2009).

Nagrody i odznaczenia:
1955 - Medal 10-lecia PRL
1963 - Nagroda MKiS za osiągnięcia reżyserskie
1963 - Kalisz - III KST - nagroda indywidualna za opracowanie tekstu i inscenizację "Samuela Zborowskiego" Juliusza Słowackiego w Teatrze Klasycznym w Warszawie i nagroda zespołowa za to przedstawienie
1963 - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
1964 - Kalisz - IV KST - nagroda za realizację "Nie-Boskiej komedii" w Teatrze Polskim w Poznaniu
1965 - nagroda ministra kultury i sztuki II stopnia za całokształt osiągnięć reżyserskich
1970 - Medal z okazji stulecia urodzin Stanisława Wyspiańskiego przyznany przez PWRN w Katowicach
1973 - Zasłużony Nauczyciel PRL
1977 - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Źródło: Almanach Sceny Polskiej, E-teatr, FilmPolski