Kalina Jędrusik (1930-1991)

Także Kalina Jędrusik-Dygat. W 1953 roku ukończyła PWSA (obecnie Akademia Sztuk Teatralnych) w Krakowie. Studiowała razem ze Zbyszkiem Cybulskim, Bogumiłem Kobielą i Leszkiem Herdegenem, czyli w gronie, jak się okazało później, wielkich indywidualności aktorskich.

Po ukończeniu studiów wyjechała do Gdańska, gdzie debiutowała u Lidii Zamkow rolą Katii w "Barbarzyńcach" Maksyma Gorkiego w Teatrze Wybrzeże (premiera 16 grudnia 1953).

Zagrała tam tylko w kilku sztukach, lecz dała się poznać jako aktorka obdarzona inteligencją sceniczną i umiejętnością wyczucia nastroju. W Gdańsku poznała swego przyszłego męża - Stanisława Dygata, już wtedy uznanego literata. W 1955 roku wyjechała razem z nim do Warszawy. Tam występowała: w Teatrze Narodowym (1955-57), Teatrze Współczesnym (1957-61), Teatrze Komedia (1964-67), STS-ie (1969-72), Teatrze Rozmaitości (1976-80) i Teatrze Polskim (1985-90). Zagrała między innymi: Ofelię u Andrzeja Łapickiego w "Zamku w Szwecji" (1961), Katarzynę u Zbigniewa Bogdańskiego w "Poskromieniu złośnicy" (1977), George Sand u Wojciecha Solarza w "Lecie w Nohant" (1977) i Panią Carghill w "Lordzie Clavertonie" Kazimierza Dejmka (1989). U tego reżysera zagrała też swoją ostatnią rolę - "Eleonorę" w Tangu (1990).

Aktorka ogromną popularność zdobyła dzięki występom w telewizji. Znaczący już był jej debiut w Teatrze TV, gdy zagrała Kleopatrę u Gustawa Holoubka w "Cezarze i Kleopatrze" (1956).

W 1959 wystąpiła u Stanisława Wohla: jako Renée w "Jeziorze Bodeńskim" i "Zita" w Podróży. U Jerzego Gruzy zagrała Kleopatrę w "Idach marcowych" (1962), Helenę w "Pięknej Helenie" (1965) i Gwendolinę Fairfax w "Bracie marnotrawnym" (1968). W sztuce "Łokietek, czyli Mazurek Dąbrowskiego" u Jana Kulmy w 1976 roku wcieliła się w dwie postacie: Dezyderię, królową San Domingo oraz carycę Katarzynę. Spektakl miał swoją premierę dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych.

Pozostałe role w spektaklach Teatru TV to między innymi: Polly w "Operze za trzy grosze" Konrada Swinarskiego (1958); Eleonora w "Słomkowym kapeluszu" Andrzeja Łapickiego (1962); Doryna w "Świętoszku" Tadeusza Byrskiego (1962); Laura w "Indyku" Jerzego Golińskiego (1964); Lidka w "Pożegnaniach" Jerzego Markuszewskiego (1964). W latach siedemdziesiątych zagrała księżnę Karolinę Borescu w "Archipelagu Lenoir" Edwarda Dziewońskiego (1970) i Pulcherię w "Domu otwartym" Józefa Słotwińskiego (1977). Wystąpiła jako żona generała w "Paragrafie 4" Marka Piwowskiego (1981); primadonna Amati w "Branzilla" Michała Kwiecińskiego (1986); doktorowa w "Żeglarzu" Wojciecha Solarza (1986); Kalina w "Zabiję cię Heleno" Włodzimierza Pawlaka (1987); Ksena w "Maestro" Marka Nowickiego (1988); Paulina w "Idziemy do wujka" Zdzisława Wardejna (1989); Seymour Williams w "Jesiennych manewrach" Krzysztofa Szustra (1989); Nietoperzowa w "Vatzlavie" Kazimierza Dejmka (1989); oberżystka w "Zamku" Marka Grzesińskiego(1989).

Jej występy w kabarecie stały się początkiem przemiany aktorki w gwiazdę.

W telewizji aktorka zagrała jedną ze swych najlepszych ról - damę w filmie "Odwiedziny o zmierzchu" Jana Rybkowskiego (1966).

W późniejszym filmie tv - "Porcelana w składzie słonia" Andrzeja Czekalskiego (1984), Kalina Jędrusik grała samą siebie i była jedną z głównych postaci uwikłanych w przygody komediowej fabuły.

Początek lat sześćdziesiątych to wprawdzie bardzo pomyślne lata w karierze artystycznej aktorki, ale powoli zaczynają się pojawiać przeciwności.

Rosnąca popularność i niezwykłość osobowości aktorki potęgowała emocje publiczności. W tych samych jej kreacjach (przeważnie wrażliwych, zakochanych dziewczyn) jedni dostrzegali liryzm i subtelność, a drudzy wulgarność i nieprzyzwoitość. Mit Kaliny - kobiety pełnej seksu, wręcz gorszycielki - rósł wraz z jej życiem i dorobkiem artystycznym. Wkrótce w świadomości społecznej zaczął żyć własnym życiem jako efekt licznych plotek i zmyślonych opowieści, także dotyczących jej spraw osobistych.

Uznawana za symbol seksu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych oraz aktorkę kontrowersyjną, nie pasowała do okresu "małej stabilizacji", nie pasowała również do żadnego z oficjalnie i urzędowo zalecanych kobiecych typów.

Pojawiała się jedynie w kolejnych Kabaretach Starszych Panów, gdyż Jeremi Przybora i Jerzy Wasowski zagrozili, że bez Kaliny nie będzie kabaretu.

Film zainteresował się aktorką w 1957 roku. Zadebiutowała u Tadeusza Chmielewskiego w filmie "Ewa chce spać" niewielką, lecz bardzo dynamiczną rolą mieszkanki hotelu robotniczego. W roli tej ujawniła niezwykły talent komediowy, który jedynie w kilku filmach został wykorzystany przez reżyserów. Z autoironią i przekorą zagrała Kazimierę Paluch - "Fatimę" w odcinku "Uprzejmy morderca" w serialu "Kapitan Sowa na tropie" Stanisława Barei (1962). Wcieliła się w pełną finezji, zabawną Zuzannę w "Upale" Kazimierza Kutza (1964) - filmie zrealizowanym według scenariusza Jeremiego Przybory. Parodiowała samą siebie w "Dzięciole" Jerzego Gruzy (1970). Największą i najciekawszą jej rolą komediową była Joanna w "Lekarstwie na miłość" Jana Batorego (1965). Zagrała zakochaną dziewczynę, pechowo wplątaną w kryminalną historię. Aktorka potrafiła tę postać przedstawić z naturalnym i szczerym komizmem pełnym młodzieńczej werwy i ekspresji.

Była najciekawszą odtwórczynią postaci kobiet w adaptacjach prozy Stanisława Dygata. W "Spóźnionych przechodniach" (1962), w noweli "Czas przybliża, czas oddala" Gustawa Holoubka zagrała Annę, kobietę która w nieśmiałym młodzieńcu budzi mężczyznę, a w noweli "Nauczycielka" Jana Rybkowskiego w dowcipnej scence pojawia się razem z mężem, Stanisławem Dygatem. Zaś w filmie "Jowita" Janusza Morgensterna (1967) - wystąpiła w roli Heleny.

W latach siedemdziesiątych rzadziej występowała w teatrze, telewizji i w filmie. A jednak właśnie wtedy, w roku 1974 zagrała u Andrzeja Wajdy jedną ze swych najlepszych ról - Lucy Zukerową w filmie i w serialu "Ziemia obiecana".

Po tej roli aktorka na kilka lat zniknęła z ekranów. Dopiero w roku 1980 zagrała malowniczą postać Cyganki w filmie niemieckim "Levins Mühle" / "Młyn Levina", a w 1982 w telewizyjnym serialu "Hotel Polan und seine Gäste" / "Hotel Polanów i jego goście" Horsta Seemanna.

Pozostałe role filmowe to między innymi: prostytutka w "Dziś w nocy umrze miasto" Jana Rybkowskiego (1961); aktorka Barbara Percykówna w "Jutro premiera" Janusza Morgensterna (1962); kasztelanowa Robroncka w "Mazepie" Gustawa Holoubka (1975); charakteryzatorka Gertruda w "Barytonie" Janusza Zaorskiego (1984); żona milionera w "O-bi, o-ba, koniec cywilizacji" Piotra Szulkina; madame Elli w "C.K. Dezerterzy" Janusza Majewskiego (1985); Maria Prymasiak w "Dziewczętach z Nowolipek" Barbary Sass; aktorka rewiowa w "Misji specjalnej" Janusza Rzeszewskiego (1987).

Ostatnie role aktorki z 1991 roku to: żona profesora w "Ferdydurke" Jerzego Skolimowskiego i nauczycielka śpiewu w "Podwójnym życiu Weroniki" Krzysztofa Kieślowskiego.

Była niezwykle aktywna w Teatrze Polskiego Radia. Zadebiutowała w 25 lutego 1957 rolą Tekmessy w słuchowisku „Homer i Orchidea" Tadeusza Gajcego w reż. Jana Koechera. Wystąpiła w ponad pięćdziesięciu realizacjach radiowego teatru, u takich reżyserów jak: Natalia Szydłowska, Wiesław Opałek, Jerzy Rakowiecki, Andrzej Łapicki, Jerzy Gruza, Jerzy Markuszewski, Juliusz Owidzki, Zbigniew Kopałko, Henryk Rozen czy Maja Wachowiak. Szczególnymi wydarzeniami Teatru Polskiego Radia z udziałem Kaliny Jędrusik były dwie serie kabaretów Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego – radiowe wydania „Kabaretu Starszych Panów" i „Divertimento".
Ostatnie radiowe premiery, w których brała udział to „Sitem po morzu" Anny Borkowskiej w reż. Mai Wachowiak (premiera 9 sierpnia 1981) i „Szalona lokomotywa" Stanisława Ignacego Witkiewicza w reż. Wandy Laskowskiej (15 września 1985)

Powstały dwa filmy telewizyjne o aktorce: "Kalina" Jana Sosińskiego - jest to monolog aktorki ułożony z fragmentów dwóch wywiadów, oraz "Nie odchodź" Tadeusza Pawłowicza - gdzie reżyser przytacza dwanaście wspomnień o aktorce, opowieści osób, które ją bliżej znały.

W 1994 roku została wydana książka Piotra Gacka "Kalina Jędrusik. Muzykalność na życie".

W 1996 aktorka zajęła trzecie miejsce w plebiscycie na najlepszą aktorkę w historii polskiego filmu, zorganizowanym przez redakcję "Filmu" z okazji 100-lecia kina.

W latach 60. i 70. uchodziła za symbol seksu. W 1976 roku występowała w duetach z Violettą Villas, głównie w Stanach Zjednoczonych. Była bezdzietna.

Była córką Henryka Jędrusika, senatora RP w latach 1938–1939, żoną pisarza Stanisława Dygata (od 1954 roku), a także matką chrzestną piosenkarki Magdy Umer. Jej przyrodnim bratem jest urodzony w 1958 roku Maciej Jędrusik.

Zmarła w nocy 7 sierpnia 1991, wskutek ataku astmy, na tle uczulenia na sierść kota.
Została pochowana w Alei Zasłużonych Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie. 

Nagrody i odznaczenia:
1958 - Warszawa - Nagrody Radia i TV - nagroda za rolę tytułową w przedstawieniu "Ondyna" Jeana Giraudoux (Teatr TV)
1961 - nagroda za wykonanie piosenki "Mój pierwszy bal", która zdobyła tytuł "Radiowej Piosenki Roku"
1962 - Złota Maska w plebiscycie "Expressu Wieczornego" na najpopularniejszego aktora telewizyjnego
1963 - Srebrna Maska w plebiscycie "Expressu Wieczornego" na najpopularniejszego aktora telewizyjnego
1964 - I nagroda dla piosenki "Z kim tak ci będzie źle jak ze mną" i wyróżnienie za jej wykonanie na festiwalu w Opolu
1966 - I nagroda na koncercie premier i nagroda dziennikarzy na festiwalu w Opolu
1967 - "Polne Kwiaty" - nagroda w plebiscycie widzów Wielkopolski, za rolę w filmie Jowita
1988 - odznaka "Zasłużony Działacz Kultury"

Źródła: Culture.pl, FilmPolski, E-teatr