Kazimierz Kamiński (1865 - 1928)

Aktor i reżyser teatralny i filmowy, dyrektor teatru, scenarzysta, pedagog.

Urodził się 1 marca 1865 w Warszawie. Zmarł 9 września 1928 w Warszawie.

Kazimierz Albin Kamiński. Był synem Antoniego Kamińskiego, woźnego Warszawskich Teatrów Rządowych, i Franciszki z Szelągowskich, mężem najpierw - Anny Poraj (ślub 26 listopada 1898 Warszawa), następnie Stanisławy Chrząszczewskiej (ślub 27 listopada 1913). Po ukończeniu dwóch klas początkowej szkoły ewangelickiej został oddany przez ojca do szewca. Wyrzucony po roku, był kolejno chłopcem na posyłki, terminatorem u pozłotnika, potem u snycerza, za każdym razem wyrzucany. Równocześnie wiele czytał, chodził do warszawskiej Szkoły Rysunkowej i do niedzielnej szkoły dla terminatorów. Wreszcie ojciec oddał go na praktykę do policyjnego telegrafu. Po roku został młodszym telegrafistą. Na tym stanowisku pracował rok.

W czerwcu 1884 zgłosił się do Jana Żołopińskiego, dyrektora warszawskich teatrów ogrodowych Eldorado i został przyjęty; grał tam m.in. Macieja Walczaka ("Emigracja chłopska"), Rudolfa ("Młyn diabelski"), Pocztyliona ("Ralf rozbójnik").

Jeszcze tego lata znalazł się u Józefa Puchniewskiego w warszawskich teatrach ogrodowych Belle Vue. Stąd powrócił do Jana Żołopińskiego i z jego zespołem wyjechał w październiku 1884 do Radomia. W 1885-92 występował w różnych zespołach prowincjonalnych: K. i S. Sarnowskich (do 1888, m.in. w Zamościu, Włocławku, Kaliszu, Siedlcach, Radomiu), Juliana Grabińskiego (1888, Łódź, Kielce), Józefa Teksla (1888-89, Kalisz, Włocławek; w lecie 1889 dotarł z tym zespołem aż do Odessy), z eatrem poznańskim (latem 1890 w warszawskich teatrach ogrodowych Wodewil) i u Łucjana Kościeleckiego (1890 Lublin, 1890-91 Petersburg). Wiosną 1891 wyjechał do Chicago planując założenie stałego teatru polskiego dla tamtejszej Polonii. Nie miał jednak powodzenia i z trudem zebrał pieniądze na powrót do kraju grając z zespołem amatorskim. W sezonie 1891/92 znowu grał pod dyrekcją Łucjana Kościeleckiego w Petersburgu, gdzie w 1892 za namową Włodzimierza Spasowicza objął dyrekcję teatru polskiego i kierował nim od września 1892 do lutego 1893. Z Petersburga ruszył ze swym zespołem na wyprawę do Lipawy, Mitawy, Rygi, Moskwy, Charkowa, Tyflisu, Kamienskoje. Ta impreza również skończyła się niepowodzeniem finansowym.

W lecie 1893 Tadeusz Pawlikowski zaangażował go do teatru krakowskiego; od sezonu 1893/94 występował tam stale, również po objęciu dyr. przez Józefa Kotarbińskiego w sezonie 1899/1900. Za dyrekcji Józefa Kotarbińskiego był także reżyserem. Wiosną 1896, 1898, 1899 i 1900 wyjeżdżał na występy gościnne do Lwowa. W 1901 przeniósł się do Lwowa; od 9 października do 10 listopada 1901 występował tam gościnnie, a od 15 listopada jako aktor teatrów lwowskich pod dyrek Tadeusza Pawlikowskiego. W tym okresie występował gościnnie w Krakowie (w marcu 1903 w Teatrze Miejskim) i w Łodzi (kwiecień 1902, kwiecień i maj 1904). Następnie udał się do Warszawy, gdzie występował gościnnie od 24 maja do 25 września 1904 w Warszawskich Teatrach Rządowych na scenach Teatru Letniego i Teatru Wielkiego spodziewając się zaangażowania. Spotkał go jednak zawód i lata 1904-08 upłynęły mu na wędrówkach. W listopadzie i grudniu 1904 występował gościnnie w Teatrze Miejskim w Krakowie; od stycznia do marca 1905 w zespole objazdowym Teatrze Pilarskiego, m.in. w Tarnowie, Krośnie, Jaśle; od lipca do października tego roku z łódzkim zespołem Mariana Gawalewicza w sali Filharmonii w Warszawie. W marcu i kwietniu 1906 zaczął od występów estradowych w tejże sali, potem występował z zespołem Mariana Gawalewicza w Petersburgu, a po powrocie z Petersburga w Warszawie (maj-lipiec). Drugą połowę 1906 spędził w Paryżu. Od lutego do kwietnia 1907 występował w Warszawie w Teatrze Letnim (w marcu dwukrotnie w Lublinie z zespołem warszawskiej farsy), a od czerwca do września w Teatrze Małym, potem krótko w Łodzi, a jesienią w Lublinie, Kielcach, Radomiu, Kaliszu, Sosnowcu. W 1908 zorganizował własny zespół; od 10 lutego do końca maja odwiedził z nim Piotrków, Sosnowiec, Częstochowę, Kielce, Radom, Lublin, Kalisz, Łódź, Włocławek, Kijów, Żytomierz, Mińsk, Mohylów, Witebsk, Kamieniec Podolski, Odessę, Kowno, Winnice. W czerwcu 1908 występował gościnnie we Lwowie. Następnie wrócił do Warszawy. Zaangażowany do WTR, pracował tu od 1908 przez pięć sezonów jako aktor i reżyser (nominację na reżysera otrzymał 14 lipca 1908). Jako główny reżyser pracował w WTR przez sezon 1908/09; w ciągu sezonów następnych reżyserował dorywczo. 22 stycznia 1912 obchodził jubileusz dwudziestopięciolecia pracy scenicznej w roli Ryszarda Dudgeona ("Uczeń diabła"). Na występy gościnne wyjeżdżał do Łodzi (luty 1911), Krakowa (maj 1911), Lwowa (czerwiec 1911) i Kijowa (marzec 1913). W sezonie 1913/14 nie miał stałego zatrudnienia. W 1914 sporadycznie występował w Warszawie w Teatrze Małym, Teatrach Zjednoczonych i Teatrze Elizeum, potem zachorował na płuca i pojechał na kurację na Krym. Po powrocie do Warszawy, latem 1915, wstąpił do Zrzeszenia, które utworzyli aktorzy dramatu rozwiązanych wtedy WTR; w drugiej połowie 1915 występował w Teatrze Rozmaitości, w 1916 w Teatrze Rozmaitości i Teatrze Letnim; w 1916-18 w Teatrze Małym. W 1917-18 wykładał w Warszawskiej Szkole Dramatycznej. W 1918 zaangażował się do Teatru Polskiego i pracował tam przez dwa sezony. W 1920-1922 grał tylko gościnnie: w Krakowie w Teatrze Bagatela (czerwiec 1920, styczeń 1921, czerwiec 1922), w Warszawie w Teatrze Nowości (październik 1921), oraz w teatrach: Maska, Komedia, Qui Pro Quo i w Teatrze T. Polskim (1922). Wiosną 1923 wrócił do zespołu Teatru Rozmaitości. W 1924 znalazł się w Teatrze Narodowym i od chwili utworzenia tego teatru pracował tu jako aktor i reżyser do końca życia. W sezonie 1925/26 był dyrektorem Teatru Narodowego. Na występy gościnne wyjeżdżał wtedy do Krakowa (Teatr Bagatela, czerwiec 1924), Poznania (Teatr Nowy, maj 1925) i Lwowa (Teatr Mały, wrzesień 1926). W 1927 starał się (bezskutecznie) o uzyskanie emerytury; napisał wtedy podanie-życiorys, znany pod nazwą "Autobiografii" opublikowanej przez Stanisława Dąbrowskiego w "Teatrze" 1951 nr 9/10 i przedrukowanej we "Wspomnieniach aktorów", Warszawa 1963.

Grał w kilku filmach: "Przesądy", zrealizowanego na podstawie jego scenariusza, w reż. Józefa Ostoi-Sulnickiego (1911), "Niebezpieczny kochanek" (1912), który wyreżyserował i w którym zagrał postać Lokaja, "Wykolejeni" (1913) również w jego reżyserii i „Krzyk w nocy" (1921) wg powieści Stefana Kiedrzyńskiego pod tym samym tytułem, w którym zagrał główną postać - Milberstona.
W 1912 odbyła się premiera filmu, w jego reżyserii, zrealizowanego wg utworu znanego włoskiego scenarzysty i dramatopisarza Roberto Brasso (1861-1943).

W 1920-23 wykładał w szkole filmowej w Warszawie. Był członkiem zasłużonym ZASP.

Uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich aktorów. Jego kreacje poprzedzała szczegółowa analiza psychologiczna. Jako pierwszy zastosował realizm gry aktorskiej w pełnym rozumieniu tego słowa. Jego oddziaływanie nie skończyło się jednak ze zmierzchem tego kierunku. Zarówno jego zdobycze techniczne, jak i uparte dążenie do artystycznej doskonałości zapewniły mu wpływ na przedstawicieli następnego pokolenia.

Jako aktor odznaczał się wybitną inteligencją i niezwykłą starannością w opracowaniu ról, z których stwarzał prawdziwe arcydzieła sztuki scenicznej, zwłaszcza w zakresie dramatu psychologicznego.

Jego śmierć nastąpiła po amputacji lewej nogi. Pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Źródła: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, FilmPolski, Wikipedia, E-teatr

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
9 września 2022

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...