Konrad Swinarski (1929 - 1975)

Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Katowicach i w Sopocie, na Wydziale Plastyki Sceny Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi oraz na Wydziale Reżyserii Dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. W trakcie studiów reżyserskich asystował reżyserom - Bohdanowi Korzeniewskiemu i Erwinowi Axerowi. Studia ukończył w 1955, ale dyplom uzyskał dopiero w 1972 na podstawie realizacji „Snu nocy letniej" Williama Szekspira w Starym Teatrze im. Modrzejewskiej w Krakowie (22 lipca 1972).

W teatrze zadebiutował 17 kwietnia 1953 jako asystent Bohdana Korzeniewskiego w spektaklu „Zemsta" Aleksandra Fredry w Teatrze Narodowym w Warszawie.

Także w czasie studiów zafascynował się twórczością Bertolta Brechta. W 1954 wraz z Przemysławem Zielińskim przeniósł na scenę Teatru Nowej Warszawy sztukę Brechta Karabiny matki Carrar.

Samodzielnym debiutem reżyserskim Swinarskiego było przedstawienie „Żeglarz" Jerzego Szaniawskiego, którego premiera odbyła się 14 maja 1955 w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu.

W latach 1955-1957 Swinarski przebywał w Berlinie na stażu w Berliner Ensemble, gdzie asystował Brechtowi. Wraz z innymi asystentami uczestniczył w dokończeniu inscenizacji sztuki „Strach i nędza III Rzeszy", rozpoczętej przez Brechta przed jego śmiercią 14 sierpnia 1956.

Po powrocie do Polski Swinarski wystawiał sztuki w teatrach warszawskich: Dramatycznym, Współczesnym, Ateneum i Narodowym oraz w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. Reżyserował również za granicą, przede wszystkim w RFN.

W 1965 rozpoczęła się wieloletnia współpraca Swinarskiego ze Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie. Tam też zrealizowane zostały jego najsłynniejsze inscenizacje. Do historii przeszła przede wszystkim cechująca się wyjątkową oryginalnością inscenizacja "Dziadów" Adama Mickiewicza, których premiera miała miejsce 18 lutego 1973. 30 maja 1974 odbyła się premiera "Wyzwolenia" Stanisława Wyspiańskiego, ostatnia premiera sztuki wyreżyserowanej przez Swinarskiego na scenie Starego Teatru. Spektakl powszechnie uznano za arcydzieło.

Ostatnią premierą teatralną była inscenizacja „Pluskwy" Włodzimierza Majakowskiego w Teatrze Narodowym z wielką rolą Tadeusza Łomnickiego (30 sierpnia 1975).

W 1975 rozpoczął w Starym Teatrze przygotowania do wystawienia „Hamleta" Szekspira, lecz prace przerwała śmierć reżysera.

19 sierpnia 1975 Konrad Swinarski zginął w katastrofie samolotu Ił-62, który rozbił się podczas podchodzenia do lądowania pod Damaszkiem. Leciał na zaproszenie irańskiej cesarzowej Farah Diby do Szirazu, na festiwal sztuki. Rodziły się plany, że w kolejnym roku na festiwalu w Szirazie pokazane zostaną jego "Dziady".

Swinarski stworzył własny styl, dzięki któremu uważany jest za jednego z najbardziej oryginalnych i najwybitniejszych twórców w historii polskiego teatru. Wywarł wpływ na polskich reżyserów teatralnych - Jerzego Grzegorzewskiego, Krystiana Lupę, Jerzego Jarockiego, Macieja Prusa, Grzegorza Jarzynę czy Krzysztofa Warlikowskiego.

Po jego śmierci redakcja dwutygodnika Teatr (obecnie miesięcznik) ustanowiła nagrodę im. Konrada Swinarskiego przyznawaną co roku reżyserom za najwybitniejsze osiągnięcia artystyczne sezonu. Wśród jej laureatów na przestrzeni lat znaleźli się najważniejsi reżyserzy polscy, m.in. Henryk Tomaszewski, Jerzy Jarocki, Maciej Prus, Jerzy Grzegorzewski, Janusz Wiśniewski.

Nagrody i odznaczenia:
1960 - Nagroda im. Leona Schillera przyznawana młodym reżyserom za wybitne osiągnięcia inscenizacyjne
1960 - Nagroda ZASP im. Stefana Jaracza
1965 - Nagroda Klubu Krytyki Teatralnej im.Boya za inscenizację "Nieboskiej Komedii" Zygmunta Krasińskiego w Starym Teatrze w Krakowie i za reżyserię "Przygody Pana Trapsa" Friedricha Durrenmata w Teatrze TV
1965 - Nagroda Krytyki Zachodnioniemieckiej za rok 1964 za wystawione w Berlinie sztuki - "Męczeństwo i śmierć Jean Paul Marata" Petera Weissa i "Pluskwa" Włodzimierza Majakowskiego
1969 - Nagroda ministra kultury i sztuki II stopnia za twórcze poszukiwania w dziedzinie inscenizacji teatralnej
1971 - Wrocław - XII FPSW - Grand Prix za reżyserię przedstawienia "Żegnaj, Judaszu" Ireneusza Iredyńskiego w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie
1973 - Nagroda kulturalna miasta Krakowa "za twórczość artystyczną dla miasta"
1974 - "Drożdże" - nagroda tygodnika "Polityka"
1974 - Nagroda państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia w dziedzinie reżyserii teatralnej
1974 - Gdańsk - I FPFF nagroda główna w kategorii filmów TV za film "Sędziowie"
1974 - Belgrad - Międzynarodowy Festiwal Teatralny - nagroda dla zespołu Starego Teatru za przedstawienie "Wyzwolenie" Stanisława Wyspiańskiego
1974 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1975 - Nagroda tygodnika "Przyjaźń" przyznana pośmiertnie za realizację "Pluskwy" Włodzimierza Majakowskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie
1975 - Belgrad - Międzynarodowy Festiwal Teatralny BITEF - Grand Prix za reżyserię "Wyzwolenia" Stanisława Wyspiańskiego
1976 - Kalisz - XVI KST - Grand Prix i Nagroda Honorowa przyznane pośmiertnie za reżyserię "Wyzwolenia" Stanisława Wyspiańskiego w Starym Teatrze im.Heleny Modrzejewskiej w Krakowie

Źródło: Wikipedia, E-teatr