Łódź - stolicą polskiego teatru

Przed nami dwudziesta dziewiąta edycja Międzynarodowego Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych, który tradycyjnie rozpoczyna się na początku roku kalendarzowego. Zastanawiałam się, czy - wobec przekazanej nam tak późno informacji o zmniejszeniu dotacji na Festiwal o niemal połowę - ta edycja ma rację bytu? Czy nie powinniśmy jej odwołać? Trudna decyzja...

Szacunek dla widzów i poczucie odpowiedzialności wobec festiwalowej publiczności przyniosły odpowiedź. Pomimo konieczności zbudowania skromniejszego programu, zdecydowałam, że tegoroczna edycja się odbędzie. Mimo wszystko i wbrew wielu. Środowisko teatralne okazało nam wielkie wsparcie, solidarność i zrozumienie, dzięki czemu mogliśmy ocalić część zaplanowanego repertuaru. Mam nadzieję, że mimo wszystko ta edycja będzie dla Państwa przestrzenią inspirujących spotkań z teatrem. Wspólnota sceny i widowni, ta więź, którą od lat budujemy, zawsze daje nam siłę. Wierzę, że wspólnie nam się uda. I wierzę, że warto.

W minionym roku pracowałam nad programem Festiwalu, którego temat to „Wojna. Kobieta. Teatr". Wybuch wojny w Ukrainie wstrząsnął nami jako gest skrajnie antyhumanistyczny. Przytłoczyło nas, że doświadczenia drugiej wojny światowej niczego nas nie nauczyły. Nie wyciągnęliśmy wniosków. Wojna uruchomiła w nas fundamentalne pytania. Gdzie zaczyna się przemoc? Gdzie są korzenie agresji? Co uruchamia przemocowe mechanizmy? Jak rodzi się potrzeba budowania porządku dominacji i podporządkowania? Czy moglibyśmy uniknąć wojennej machiny agresji, gdybyśmy na co dzień zwracali uwagę na jakość naszych relacji z ludźmi? Czy (z pozoru nieszkodliwa) przemoc, agresja i nękanie w codziennych gestach i zachowaniach mogą urosnąć do monstrualnych rozmiarów, których ostatnią i najbardziej radykalną fazą jest wojna? Czy, będąc obojętnymi na wszelkie formy przemocy, jesteśmy współwinni?

Wojna zdominowała nasze myślenie, stała się także tematem spektakli. Wywołała teatr do odpowiedzi. Jak powinniśmy się zachować? Czy mamy prawo uprawiać teatr, kiedy giną ludzie? Czy teatr ma w ogóle sens? Czy teatr wobec wojny ma jakiekolwiek narzędzia? Czy realnie może cokolwiek zmienić? Czy jest po prostu nieistotny i niepotrzebny?

Refleksja nad wojną jest refleksją nad przemocą zakorzenioną w ludziach. W odniesieniu do przemocowych mechanizmów i przeciwko dominacji toczy się także dyskusja skupiona na roli i pozycji kobiety w polskim teatrze. Kim jest obecnie kobieta w społeczeństwie? Kim jest w teatrze? Na czym jej zależy? Czy współczesna kobieta i współczesna kobiecość uosabiają cechy, które mogą przeciwdziałać narastaniu spirali przemocy? Jak, zdaniem kobiet, powinna dokonać się przemiana w polskim teatrze? Co jest największym problemem polskiego teatru? Czy trzeba go zmienić? Czy ma to zawsze związek z płcią? Czego oczekują kobiety? Czy pomysł na kompletną zmianę i budowanie teatru od nowa jest możliwy do urzeczywistnienia? Czy nie jest dystopijny? Czy rewolucja nie pożre własnych dzieci? Czy jeden porządek nie wyprze drugiego? Czy, opowiadając się przeciwko przemocy, nie wpadamy w pułapkę zwalczania jej inną formą agresji? Czy nie wpadamy w pułapkę uogólnień i doraźnych rozwiązań?

Tę edycję Festiwalu dedykuję kobiecie - Krystynie Jandzie. Wybitnej artystce, której nie trzeba przedstawiać (trudno byłoby to zrobić w kilku zdaniach). Stworzyła niezapomniane role w filmach – począwszy od „Człowieka z marmuru", poprzez „Przesłuchanie", do „Słodkiego końca dnia". W teatrze jest mistrzynią – hipnotyzuje widzów, czego wielokrotnie doświadczaliśmy podczas Festiwalu. Od kilku dekad odnosi wielkie sukcesy i jest nagradzana na całym świecie. Obdarzona jest wielkim talentem, ale także dystansem i poczuciem humoru – co jest rzadkością. Zawsze odważnie i bezkompronisowo podąża własną drogą – kto inny zdecydowałby się otworzyć własny teatr?

Podczas tej edycji zaprezentujemy najnowszy spektakl Krystyny Jandy – „My Way", który stworzyła na swoje 70. urodziny. Otworzy on Festiwal. Przygotowywaliśmy także inne wydarzenia towarzyszące, z których niestety z powodu mniejszej dotacji musieliśmy się wycofać (wierzę, że kiedyś, w lepszym czasie, uda nam się powrócić do tych projektów dedykowanych Krystynie Jandzie). Tymczasem zapraszamy do udziału w sesji teatrologicznej poświęconej Artystce.

Zapraszam Państwa do udziału w Festiwalu, spotkajmy się w Teatrze.
Ewa Pilawska"