Marcin Bay-Rydzewski (1877 - 1952)
Aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny.Urodził się 12 listopada 1877 w Grodzisku. Zmarł 6 września 1952 w Warszawie.
Gimnazjum ukończył w Przemyślu, gdzie brał również udział w przedstawieniach amatorskich. Potem odbywał służbę w wojsku austriackim. Debiutował być może ok. 1902.
12 września 1908 wystąpił jako Albert Thommerel w spektaklu "Dwadzieścia dni kozy" Maurice'a Hennequina i Pierre'a Vebera w reż. Maksymiliana Węgrzyna w Teatrze Miejskim w Krakowie oraz takie role jak: Bajkow ("Dziady"), Dromio z Efezu ("Komedia omyłek"), Wielki Inkwizytor ("Don Carlos"). W 1910-12 występował w Teatrze Popularnym w Łodzi, a w lecie 1911 w Teatrze Artystycznym w Warszawie. W sezonie 1913/14 zaangażowany został do Teatru Małego.
W 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Wzięty do niewoli rosyjskiej przez trzy lata przebywał w obozie jenieckim. Po ucieczce z niewoli dostał się do Kijowa, gdzie w 1918 został zaangażowany do Teatru Polskiego.
Po powrocie do kraju występował w sezonie 1918/19 w Teatrze Miejskim w Łodzi i tu ożenił się z aktorką Jadwigą Wacińską. W 1919-21 należał do zespołu Teatru Miejskiego we Lwowie, potem przeniósł się do Warszawy i występował w Teatrze Rozmaitości (1921/22), Teatrze Komedia (1922/23), Teatrze im. Fredry (1923/ 1924). W sezonie 1924/25 należał do zespołu objazdowego Władysława Lenczewskiego, 1925/26 występował w warszawskim Teatrze im. Bogusławskiego, w 1926 w Teatrze Odrodzonym. W sezonie 1926/27 był aktorem i reżyserem w Teatrze Nowym w Poznaniu. Następnie powrócił do Warszawy i występował 1927-31 w Teatrze Miejskich, najczęściej w Teatrze Letnim i Teatrze Narodowym, w sez. 1933/34 w Teatrze Nowa Komedia, 1935/36 w teatrze Ateneum, w 1936-39 w Teatrze Malickiej.
Po II Wojnie Światowej występował w 1945-48 w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Warszawie, w sezonie 1949/50 w Teatrach Dramatycznych w Częstochowie, potem w Toruniu. Grał najczęściej role charakterystyczne, takie jak: Crofts ("Profesja pani Warren"), Burgess ("Candida"), Miller ("Intryga i miłość"), Car ("Legion"); a po wojnie: Senator ("Głęboko sięgają korzenie"), Sonnenbruch ("Niemcy"), Maksym Romanowicz ("Zielona ulica").
Występował także w filmach: „Pan Twardowski" w reż. Henryka Szaro (1936), „Ostatnia brygada" w reż. Michał Waszyński (1938), „Kościuszko pod Racławicami" w reż. Michała Waszyńskiego (1938).
Był synem Jakuba Bay-Rydzewskiego i Barbary z Rydzików, bratem aktora Franciszka Bay-Rydzewskiego, prawdopodobnie mężem Jadwigi Tochmańskiej, potem mężem aktorki Jadwigi Bay-Wacińskiej.
Pochowany na Starych Powązkach w Warszawie.
Źródła: Słownik biograficzny teatru polskiego, E-teatr, FilmPolski.
