Mecz na polu historii

Podczas jednego z wieczorów 13. Międzynarodowego Festiwalu TEATROMANIA w Museum Music Republic można było obejrzeć zarówno projekcję filmu „The Lost Requiem” jak i brytyjski spektakl „Polska 3 Iran 2″ stworzony przez 30 Bird Productions, doskonale wpisujący się w tegoroczną tematykę przeglądu teatralnego, którego hasłem przewodnim stał się „Dokument i ekspresja”.

„The lost Requiem” to poruszający dokument autorstwa słynnego irańskiego reżyseria, Khosrow Sinai’a. Film poświęcony losom polskich jeńców wojennych, którzy próbując wydostać się ze Związku Radzieckiego, dotarli do Iranu, gdzie znaleźli nowy dom, kręcono od 1970 do 1983 roku.

Tuż po projekcji uczestnicy Teatromanii mieli okazję zaznajomić się z intrygującym dyskursem scenicznym. „Polska 3 Iran 2″ w wykonaniu pochodzącego z Wielkiej Brytanii 30 Bird Productions na pierwszy rzut oka nie wzbudza żadnych emocji. Dwaj interlokutorzy naprzemiennie opowiadają osobiste historie życia, które bogato ilustrują materiałem poglądowym. Banalne? A jednak nie! Bohaterami niecodziennego spektaklu są mężczyźni, którzy z pozoru nie mają ze sobą nic wspólnego. Jednakże w miarę rozwoju narracji unaoczniają łączące ich związki. Natomiast klamrą spajającą dwutorową narrację jest klimatyczna muzyka płynąca z gramofonu oraz mecz piłki nożnej, którego youtube’owa projekcja rozpoczyna i kończy spektakl, natomiast drugim wspólnym ogniwem są różne odcienie fascynacji tymże sportem.

Na co dzień Mehrdad Syef jest irańskim reżyserem teatralny, natomiast jego towarzysz to specjalizujący się w sztukach wizualnych Chris Dobrowolski, który z rozbrajającą szczerością przyznaje na samym początku performensu, że jedyną jego kwalifikacją do występowania w prezentowanym projekcie jest posiadanie ojca Polaka, który podczas wojny został zesłany na Syberie, skąd wydostał się z Armią Andersa i dotarł do Morza Kaspijskiego, natomiast później osiadł w Anglii.

Pretekstem do pozornie banalnej rozmowy- prezentacji rodzinnych oralnych portretów, jest mecz narodowej reprezentacji irańskiej i polskiej, który rozegrano w 1976 roku podczas Olimpiady w Montrealu. Od słowa do słowa z błahych wypowiedzi artyści zbudowali potężny gmach polsko-irańskiej historii, w której nie brak miejsc wspólnych. Dzięki olbrzymiej dawce humoru i dystansu nietypowego dla gawędziarskich opowieści dotyczących życia bohaterów, przekładanego tragizmem losów pokolenia rodziców, na oczach widzów powstał intrygujący projekt zbliżający Iran do Polski i wskazujący, że pozornie tak odmienne kraje posiadają zapomnianą a wspólną historię. Uświadamia także, że jednostki ludzkie nie są monadami bez okien, lecz posiadają silne zakorzenienie w rzeczywistości, funkcjonują w społecznościach, w których dane im jest żyć i bardzo szybko przystosowują się do zmieniających się warunków. Konkluzją spektaklu może być stwierdzenie, że byt ludzki jest wiecznym pielgrzymem, który dzięki swym wędrówkom wchodzi w interakcje z różnymi jednostkami należącymi do kosmopolitycznej rodziny. Podróżując sieje ziarno, które wzrastając zaszczepia ważne wartości i tworzy intrygujące narracje wnoszące się ponad stereotypy i uprzedzenia.

Artyści z 30 Bird Productions postawili na minimalizm środków artystycznego wyrazu. Wyrzucili zupełnie im nie potrzebną scenografię, zachowując jedynie dwa ekrany. Na jednym z nich wyświetlano ilustrację wizualną do opowiadanych historii, składająca się z filmików, rodzinnych zdjęć, skanów czy zdjęć smsów. Zadbano także o właściwy odbiór sztuki prezentowanej w języku angielskim, ponieważ na drugim ekranie wyświetlano polskie tłumaczenie opowiadanej historii. Chris Dobrowolski stosuje interesujące analogie porównując swoją, dziecięcą szopę, w której trzymał artefakty służące do zabawy w wojnę z szopa ojca, mieszczącą wojenne pamiątki. Wyraźną paralelą jest także zestawienie zabawkowego pociągu do wagonów, w których Rosjanie wywozili Polaków w głąb Związku radzieckiego.

Niewątpliwie projekt „Polska 3 Iran 2″ porusza delikatne i trudne zagadnienia nieprzewidywalnego ludzkiego losu. Jednakże w przeciwieństwie do rodzimego sentymentu do tworzenia kolejnych martyrologii, bohaterowie spektaklu dowcipnie i oryginalnie prześlizgują się po dziś jakże trudnej dla nas tematyce, plastycznie ukazując historię łącząca jednostki pochodzące z zupełnie odmiennych kultur. Z pewnością projekt zasługuje na uznanie.

„The Lost Requiem” i 30 Bird Productions (Wielka Brytania) „Polska 3 Iran 2″