Nie dajmy się pierwszym wrażeniom

Orkiestra stroi instrumenty. Zapada ciemność. Słychać pierwsze takty. Kurtyna unosi się i... pierwszy zawód - kostiumy. Maciej Zień wprowadza na deski Opery Narodowej estetykę telewizyjnego show, wrażliwość „You Can Dance”. Trochę seksu i stereotypu, trochę „gwiezdnego pyłu", do tego szary skaj i sztuczna siwizna. Nieczytelne metafory i zwykła brzydota utrudniają podziwianie kunsztu tancerzy. Widać, że Zień chciał coś osiągnąć, widać j a k ą ś myśl, ale to o wiele za mało jak na standardy tej rangi inscenizacji. Gorzka pomyłka. Wrażenia recenzenta potwierdzały zasłyszane w czasie przerwy rozmowy.

Soliści tańczą na tle ubogiej scenografii, od czasu do czasu ożywianej ruchem statystów. Abstrakcyjne, wielkie okna - sygnał metafizycznej Obecności - to jeden z mocniejszych elementów „Tristana”, ale kogo należy pociągnąć do odpowiedzialności za tandetne wizualizacje? „Krople wody” i „chmury” - drażnią chwyty znane z reklam wody mineralnej. Czyżby pan Zień zasugerował Katarzynę Nesteruk? Nasycone błękity budują zimną, odrealnioną przestrzeń, w której jest miejsce na fenomenalny taniec, ale nie na przychylność widza. Co innego w drugiej połowie, „gorącej” części „Tristana”, gdy na scenie dzieją się prawdziwe cuda... ale nie należy uprzedzać faktów.

Zaskakuje szybkie wprowadzenie dużych partii zbiorowych, które choć częściowo rozsynchronizowane, uwodzą skomplikowaniem i symboliką. Krzysztof Pastor ma balet we krwi, jego wizje są klarowne i piękne - układy taneczne porywają autentyczną swobodą, a rozkład „uczestników tańca” w przestrzeni sceny zdaje się dziełem wieloletnich rozważań i... obliczeń. Pamiętajmy jednak o pierwszym (złym) wrażeniu, które wciąż trzyma nas w swej mocy. Co takiego sprawia, że „Tristan” wychodzi obronną ręką z ostrzału surowej krytyki? Muzyka.

Gdy odzywa się się sopranistka, niebo nad Narodową Sceną rozjaśnia się. Słychać, że mamy do czynienia z dziełem sztuki. Muzyka Wagnera zalewa audytorium, pozwalając mu skupić się ponownie na ruchu tancerzy. Orkiestra prowadzona przez Tadeusza Kozłowskiego jest bezbłędna. Gra i współgra z choreografią Pastora na wielu poziomach, a mnóstwo z nich pozostaje niedostępnych profanom podobnym niżej podpisanemu. Zmysł muzyczny zostaje zsynchronizowany ze zmysłem ruchu. Można oddać się czystym emocjom i z trwogą oczekiwać kolejnych taktów.

Nagle na scenę wpadają dzieci. Ich żywiołowość rozsadza ramy „Tristana”, i wychodzi daleko poza ramy tańca klasycznego w ogóle. Dochodzi niemal do interwencji Realnego - zaskakującego, nie poddającego się konwencjonalnym interpretacjom wydarzenia, które może szokować lub zachwycać. Kto spodziewał się zachowawczej choreografii, srogo się zawiedzie. Układ taneczny nabiera rozpędu, a wraz z nią opowieść o miłości, zdradzie, wierności i esencjonalnych walorach europejskiej kultury. Panie Pastor, znów - udało się!

Paweł Koncewoj (Tristan) jest standardowo przystojny i standardowo... perfekcyjny. Choć najswobodniej wypada w zmaganiach z trzema baronami, należy pogratulować mu opanowania w pas de deux z Aleksandrą Liaszenko (Izolda), której taniec można określić przymiotnikiem „piekielny”. Druga połowa warszawskiego „Tristana” to wielka ulga dla oka i ucha. Lepsza, dynamiczna, cieplejsza. Fenomenalnie giętka, niemal dzika, Liaszenko zbiera najlepsze recenzje. Jej sceniczny partner jest pewny siebie i przekonujący. Protagoniści wygrywają najdrobniejsze emocje, nie bojąc się sięgać do technik dalekich od kanonu. Scenografia Katarzyny Nesteruk rozwija się, zapierając dech w piersiach, ale zachowuje swój abstrakcyjny powab.

Oklaski zbiera sopranistka i fagocista, wyciągnięci niemal siłą na scenę przez Tadeusza Kozłowskiego. Zasłużone. Finał nasyca widzów emocjami, które przez długie minuty wyładowują klaskaniem. Wielkie przeżycie, które psują jednak tanie, pozbawione smaku kostiumy. Cóż z tego? Emocji było aż nadto - starczyło na zaspokojenie próżności, potrzeby umysłu i potrzeby serca, i pokrycie pierwszego wrażenia. To nie lada osiągnięcie, ale chciałoby się chwalić Operę Narodową za co innego.