(Nie)idealna Rosja

Reżyser portretuje obraz współczesnego społeczeństwa rosyjskiego wykorzystując teksty Oscara Wilde'a, Antoniego Czechowa, Wiliama Szekspira, J. W. Goethego i Puszkina, przeplatając je z wykonywanymi na żywo radzieckimi i rosyjskimi piosenkami. Jego krytyczny komentarz obejmuje sposób funkcjonowania bogatego mieszczaństwa, burżuazji i oligarchów; kościoła prawosławnego, polityków, w tym samego prezydenta, a także teatru, sztuki i szeroko pojętych środków masowego przekazu.

Bogomołow posługuje się stereotypowymi wyobrażeniami na temat Rosji. Prezentuje je w sposób przerysowany i ironiczny, ubierając w kiczowatą i tandetną estetykę, potęguje ich wydźwięk i znaczenie.

Teksty Wilde'a: "Idealny mąż", "Portret Doriana Graya" oraz utwory Czechowa: "Trzy siostry" i "Mewa", przeniesione we realia XXI wieku wybrzmiewają ze zdwojoną siłą. Z jednej strony tworzą komiczny i prześmiewczy wizerunek kapitalistycznego społeczeństwa, dla którego wartości bohaterów XIX-wiecznych dzieł są zupełnie obce; z drugiej, poruszają problemy aktualne i marginalizowane, takie jak stanowisko kościoła wobec homoseksualizmu, niemoralność i zakłamanie ludzi rządzących państwem, przekupstwo i żądzą pieniędzy. Reżyser ukazuje typową moskiewską rodzinę, pławiącą się w bogactwie i beztroskim życiu. Monologi Iriny z "Trzech sióstr", tęskniącej za prawdziwą pracą i wysiłkiem, chęcią działania i dążenia do zmian społecznych, wypowiadają trzy młode kobiety, przywdziewające maski nienaturalności, pychy, egoizmu i bezmyślności. W przesadnie idealnym makijażu, wystylizowanych fryzurach, sukniach krępujących ruchy, złotej biżuterii oraz z nieodłącznym elementem nowoczesnej technologii - iPhonem - trzy siostry idealnie obrazują słowa wypowiedziane przez jednego z bohaterów "Portretu Doriana Graya": "Kobieta jest rodzajem dekoratywnym. Nigdy nie ma nic do powiedzenia ale to nic, wypowiada czarująco." Tak "czarująco" portretuje moskiewskich mieszkańców Bogomołow.

Komizm słowny to najsilniejszy element spektaklu. Reżyser znakomicie wyłapuje paradoksy i absurdy wynikające z sieci skomplikowanych relacji między bohaterami oraz wiążących się z nimi niedopowiedzeń i nieporozumień. W komicznej narracji na uwagę zasługują postaci wyjęte z życia codziennego, dobrze znane każdemu odbiorcy z medialnych przekazów. Sparodiowany obraz prezydenta Rosji, który w spektaklu staje się współczesnym wcieleniem Doriana Graya - to przede wszystkim nieskazitelny portret rosyjskiego władcy - wiecznie młody, niestarzejący się, idealny obraz, to zatrzymany w ruchu kadr filmowy zaprezentowany na ekranie plazmowego telewizora. Analogię do wizerunku kreowanego przez media oraz rzeczywistości zapośredniczonej przez telewizję, reżyser kontynuuje w końcowych scenach trzeciego aktu. Ten staje się nagromadzeniem elementów kultury masowej, przewijających się od początku spektaklu, tym samym przybierając formę telewizyjnego show, montowanego na oczach widzów z dokładną precyzją. Centralnym tematem transmisji staje się ślub głównego bohatera, nieszczęśliwego artysty estradowego - Lorda i Pani Cheveley. Ślub pozorowany, mający na celu zamaskowanie homoseksualnej miłości mężczyzny do swego najlepszego przyjaciela. Scena staje się ekranem telewizyjnym i kulisami montażu jednocześnie. Aby w pełni oddać bogactwo medialnego przekazu, reżyser wplata w narrację reklamy wyświetlane na telebimach. Prostota i nachalność przekazu, nadmierna częstotliwość ich przywoływania, tworzą chaotyczny komunikat, którego częścią staje się ślub pary bohaterów.

Bogomołow w pełni korzysta z ikon wyobraźni zbiorowej, sięga po popkulturowe kody muzyczne, telewizyjne i medialne. W ich świetle kreśli portret Rosji - państwa popadającego w samouwielbienie, które bohaterowie parodiują, wyrażając w sposób patetyczny oddanie i podziw dla wielkiej ojczyzny. Robią to za pomocą słów radzieckich pieśni, swoich wypowiedzi, kiczowatych pamiątek i symboli narodowych, elementów ubioru i dodatków z napisami RUSSIA.

Spektakl Konstantina Bogołomowa nazwałabym prześmiewczą, ironiczną i absurdalną 4,5 godzinną telenowelę teatralną, przedstawiającą losy współczesnej Rosji. Reżyser dotykając wątków zarówno dzisiejszych jak i tych osadzonych w historii tego państwa, buduje błyskotliwy i szczery komentarz, krytykuje działania i zachowania, które budzą niepokój, każą zastanowić się nad kondycją psychiczną i moralną człowieka, jego potrzebami i słabościami.

Twórca nie zapomniał o subtelnych odniesieniach do sytuacji teatru rosyjskiego, w tym teatru repertuarowego. Wątek młodego Doriana Graya bezgranicznie zakochanego w teatralnej aktorce, pojawia się na scenie jako historia adoptowanego syna Lorda - Mable'a, który z zafascynowaniem, przez ścianę transparentnego akwarium,(w spektaklu tworzącego - jednoznacznie kojarzącą się z twórczością pewnego polskiego artysty - przestrzeń łazienki i sypialni) obserwuje fragment odgrywanej sztuki Romeo i Julia. Sztuki granej nieprzerwanie od przeszło 400 lat, której bohaterowie to para schorowanych i niedołężnych starców znudzonych swoimi rolami. Fragment "Idealnego męża" to kolejna parodia tradycyjnego i skonwencjonalizowanego teatru, który nie zaskakuje swoich odbiorców niczym nowym, powiela dobrze znane schematy i klisze, stoi w miejscu zamiast iść z duchem czasu.

W wywiadzie dla portalu internetowego www.culture.pl, reżyser powiedział: "Dla mnie idealne przedstawienie nie łączy widzów, ale ich dzieli - wywołuje dyskusje, ból, a nawet agresję." Jego spektakl niewątpliwie wzbudził w rosyjskich widzach podobne emocje, wywołał dyskusję i wzbudził zainteresowanie. Dla polskiej publiczności, wpisał się w nurt nowoczesnego, postdramatycznego teatru europejskiego, w tym inscenizacji rodzimych twórców teatralnych, który kreuje odważną i bezkompromisową wizję rzeczywistości - sztukę angażującą się w aktualne problemy kulturowo-społeczne.