Niedosyt

"Blending Media. Art in the Theatre / Theatre in the Arts" - podsumowanie konferencji

Odbywająca się w dniach 1-5 sierpnia konferencja naukowa "Blending Media. Art in the Theatre / Theatre in the Arts" była okazją do wysłuchania serii referatów poruszających zagadnienie płynności granic między teatrem a sztukami plastycznymi, sięgającymi po takie środki wyrazu jak wideo, czy performance i tworzącymi takie kategorie jak "body art", "new media art", "wideo art". Konferencja - jak zaznacza jej tytuł - wyznaczała dwa kierunki możliwych korelacji: manifestowanie się waloru teatralnego w sztuce, bądź też wykorzystywanie elementów pochodzących z obszaru sztuk plastycznych (wspieranych często przez nowe technologie) w teatrze.

Świadomość aktywnego dialogu między światem sztuki a teatru nie jest oczywiście rzeczą nową; niemniej wymagająca powtórnego przemyślenia wobec zmieniającego się języka sztuki, kształtowanego już od pewnego czasu, pod wpływem wspomnianych nowych technologii. Wydaje się, że myśl teoretyczna właśnie na tym polu, oczekuje jeszcze rozwinięcia. Jeżeli udało się rozbudować pewne ustalenia dotyczące performansu – dziedziny, uproszczająco mowiąc, balansującej na granicy sztuki i teatru; to w przypadku projektów powstających z połączenia teatru i nowych technologii, odczuwa się pewien niedostyt opracowań analizujących wnikliwiej ich relacje. 

Wśród uczestników gdańskiej konferencji pojawiły się nazwiska teoretyków, których prace mają zasięg międzynarodowy: Patrice Pavis, Erika Fischer-Lichte, Steve Dixon, Marvin Carlson. Wydaje się, że interesujacą propozycją byłoby zaproszenie do tego grona Bruno Tackelsa – francuskiego krytyka teatru i filozofa, autora serii książek „Écrivains de plateau”, z której wybrane tomy poświecone są reżyserom, jakich język teatralny ukształtował się pod silnym wpływem sztuk plastycznych (Romeo Castellucci, Rodrigo Garcia, François Tanguy) 

Obecność naukowców wywodzących się z odrębnych środowisk uniwersyteckich złożyła się na program, w którym znalazły się odczyty o serii prac Billa Violi „The Passions” (Patrice Pavis); o hybrydyczności i métissage projektów teatralnych Roberta Lepage’a – reżysera, jakiego prace stanowią jeden z ważniejszych punktów odniesienia w dyskusji nad teatrem i nowymi mediami (Izabella Pluta); o intermedialności w spektaklach Guya Cassiersa i Romeo Castellucciego (Bryan Reynolds); o użyciu wideo i grze z efektem liveness w inscenizacji „Idioty” Castorfa (Erika Fischer-Lichte); o związkach między performance, mediami i sferą publiczną na przykładzie projektu „Please Love Austria: Foreigners Out! [Kochajcie Austrię: Obcokrajowcy won!] Christopha Schlingensiefa (Christopher Balme); czy wreszcie o zagadnieniu teatralności pojawiającym sie w przywołaniu wystawy „The World as a Stage” zorganizowanej w Tate Modern dwa lata temu (Laure Fernandez). To tylko wybrane przykłady wystąpień. 

Konferencja dawała bardziej punktowy niż panoramiczny ogląd na zaproponowany temat. Oczywiście, to w konkretnych przykładach należy szukać materiału dla dalszych, teoretyzujących spostrzeżeń. Wydaje się jednak, że tego teoretyzującego aspektu zabrakło nieco w konferencyjnych wystąpieniach. Konferencja, która mogłaby być interesującym wspólnym zastanawianiem się nad przemianą języka teatru poddającego się wpływom sztuki i nowych mediów zdawała się mało koherentna. Efekt ten mógł wywołać temat konferencji – „Teatr w sztuce. Sztuka w teatrze” – o bardzo szerokim zasięgu. Pewien niedosyt pozostawiają również poszczególne odczyty. Trudno oprzeć się zrażeniu, że ich autorzy często zatrzymują się na poziomie potwierdzającej istnienie prezentacji, opisu zjawiska, bez wyciągnięcia wniosków, postawienia kilku pytań dalej i własnych prób odpowiedzi na nie. Konkluzja mówiąca, że „sztuka staje się nową przestrzenią dla teatru”, czy też, że „użycie nowych mediów i technologii w teatrze redefiniuje technikę aktorską i tworzy nowe środki ekspresji”, wydaje się zawieszeniem problemu, pozostawnieniem go niejako bez rozwiązania. Chciałoby się postawić kolejne pytania o konsekwencje poszczególnych zabiegów, o kształtującą się estetykę; o konkret. Prezentacjom w znacznej mierze zabrakło aspektu rewelacji. Niedosyt analityczny/interpretacyjny towarzyszy szczególnie rozważaniom na polu teatr-media-technologie. Media w teatrze zachwycają, ale jak na razie teoria teatru nie do końca potrafi je „wytłumaczyć”.

Alicja Binder
Gazeta Szekspirowska
8 sierpnia 2009

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...