Nowa nagroda na 43. FST w Łodzi

O ustanowieniu Nagrody poinformowała Szkoła Filmowa w Łodzi; Jadwiga Barańska i Jerzy Antczak byli jednymi z pierwszych studentów Wydziału Aktorskiego tej uczelni, a obecnie są wymieniani wśród najsłynniejszych jej absolwentów.

Pomysłodawcą wyróżnienia, będącego również upamiętnieniem wybitnej aktorki, która zmarła w październiku ubiegłego roku, był wykładowca wykładowca łódzkiej Szkoły Filmowej, krytyk filmowy i teatralny Łukasz Maciejewski.

"Wpadłem na pomysł, żeby nową tradycją Festiwalu Szkół Teatralnych w Łodzi stała się Nagroda im. Jadwigi Barańskiej – zarazem, żeby było to jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień na naszym festiwalu. Nagroda dla młodego, wstępującego do zawodu artysty, pod patronatem aktorki, która pokazała, jak wspaniałą profesją może być aktorstwo. I że status aktora (filmowego, teatralnego, telewizyjnego), jest w zasadzie poza czasem. To radość i posłannictwo zarazem" - wyjaśnia Maciejewski w wypowiedzi cytowanej na Facebooku Szkoły Filmowej w Łodzi.

Pomysł zyskał aprobatę rektor uczelni Milenii Fiedler oraz dziekana Wydziału Aktorskiego Piotra Seweryńskiego. Z entuzjazmem na pomysł zareagowali również reżyser Jerzy Antczak, mąż Barańskiej i twórca filmów, w których wykreowała niezapomniane role – "Noce i dnie" oraz "Hrabina Cosel" oraz Mikołaj Antczak, ich syn; zostali oni fundatorami nagrody, zabezpieczając ją finansowo na wiele lat.

"Jadwiga Barańska to jedna z najwybitniejszych absolwentek naszego wydziału i uczelni. Wyrazistość ról, jakie stworzyła i konsekwencja jej artystycznej drogi jest imponująca i może być punktem odniesienia dla naszych studentów, młodych aktorów. Nagroda im. Jadwigi Barańskiej będzie przyznawana corocznie i wierzymy, że będzie znaczącym wyróżnieniem dla jej laureatów. Jesteśmy przekonani, że ta nagroda umocni pamięć o Pani Jadwidze Barańskiej w przestrzeni społecznej i kulturalnej" – zaznaczył prof. dr hab. Piotr Seweryński.

Maciejewski przywołał także cytat ze swojego wywiadu z Barańską, zamieszczonego w książce "Aktorki. Spotkania":

"Wydział Aktorski Szkoły Filmowej mieścił się w pałacu Poznańskiego, a Wydział Reżyserii na Targowej. Wydział Aktorski był ekskluzywny, cztery roczniki, każdy od czternastu do dwudziestu osób. Kochaliśmy się jak rodzina. Ale przyjaźniliśmy się bardzo z Wydziałem Reżyserii. (...) Pamiętam, że każdego roku odbywał się u nas wielki Bal Gałganiarzy. Dlaczego akurat gałganiarzy? Bo wszyscy byliśmy strasznie biedni i nie było nas stać na nowe, ładne ubrania. Głównym mózgiem i duszą balu był Romek Polański" – wspominała aktorka.

Jak wyjaśnił Maciejewski, nieprzypadkowo wybrał ten cytat z rozmowy z Barańską, ponieważ "Festiwal Szkół Teatralnych to festiwal radości, optymizmu – bal nad bale, ale także festiwal wielkich nadziei, pierwszych wyróżnień, pierwszych rozczarowań, zaś biografia artystyczna Jadwigi Barańskiej nie była wolna od żadnej z tych emocji".

"W czasach deficytu autorytetów, zwłaszcza wśród najmłodszego pokolenia, Nagroda im. Jadwigi Barańskiej będzie miała wartość szczególną. Przypomina o postawie pełnej godności, miłości, szacunku. O miłości do aktorstwa, czyli do człowieka" – podkreślił.

Pierwszą laureatkę lub laureata nowo ustanowionej Nagrody poznamy 18 maja podczas uroczystej gali zamykającej 43. edycję Festiwalu Szkół Teatralnych w Łodzi.

Jadwiga Barańska urodziła się 21 października 1935 r. w Łodzi. W 1958 r. ukończyła studia w łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Karierę aktorską rozpoczynała na scenach teatrów warszawskich – Klasycznego (1959-1966) i Polskiego (1966-72). Ma w dorobku wiele znakomitych ról w Teatrze Telewizji, jak Lavinia w "Żałoba przystoi Elektrze" Eugenie O'Neilla w reż. Jerzego Antczaka (1965), Joanna w "Skowronku" Antczaka (1966) czy Mademoiselle w "Asmodeuszu" Francois Mauriaca w reż. Jana Bratkowskiego (1968).

Swoje najsłynniejsze kreacje filmowe Jadwiga Barańska stworzyła w filmach męża, Jerzego Antczaka – w "Hrabinie Cosel" (1968), gdzie zagrała tytułową bohaterkę, oraz w nominowanych do Oscara "Nocach i dniach" (1975) – jako Barbara, u boku Jerzego Bińczyckiego, który wcielił się w Bogumiła Niechcica.

Za rolę Barbary Niechcic Barańska otrzymała Srebrnego Niedźwiedzia dla najlepszej aktorki na festiwalu w Berlinie. Podbiła ponadto, na całe lata, serca polskiej publiczności. Dla wielu Polek symbolem kobiety silnej, a zarazem subtelnej i delikatnej.

W 2015 r. Barańską oraz Janusza Gajosa widzowie głosujący w plebiscycie na Diamentowe Lwy uznali za najlepszych polskich aktorów 40-lecia, "Noce i dnie" – za najlepszy film. Nagrody wręczono podczas gali otwarcia 40. Festiwalu Filmowego w Gdyni.

Barańska wystąpiła też w filmach "Epilog norymberski" (1970, reż. Jerzy Antczak), "Trędowata" (1976, reż. Jerzy Hoffman), "Chopin. Pragnienie miłości" (2002, reż. Jerzy Antczak).

W 1979 r., wraz z Jerzym Antczakiem, wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych; para mieszkała w Los Angeles. Jadwiga Barańska zmarła tam 25 października 2024 r., w wieku 89 lat.