Nowa siedziba Teatru Żydowskiego
Rada Warszawy przegłosowała finansowanie inwestycji budowy nowej siedziby Teatru ŻydowskiegoWarszawscy radni przyznali pieniądze na rewitalizację i adaptację kamienicy przy ul. Próżnej 14, która w ciągu kilku lat stanie się stałą siedzibą Teatru Żydowskiego. Na realizację tego projektu przeznaczono 150 milionów, które zostaną wykorzystane m.in. na przeprowadzenie konkursu architektonicznego, wykonanie dokumentacji projektowej oraz realizację inwestycji.
– Wspólnie z aktorami, techniką i administracją zrobimy prawdziwą perełkę obok placu Grzybowskiego. Dziękuję pani prezydent Hannie Gronkiewicz-Waltz, Radzie m.st. Warszawy, panu burmistrzowi Czubaszkowi, że w nas wierzycie. Dziś jest mi trudno mówić, ale po prostu jestem szczęśliwa – powiedziała wzruszona Gołda Tencer, dyrektorka Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich.
Zgodnie z decyzją Hanny Gronkiewicz-Waltz, Prezydent m.st. Warszawy, z czerwca tego roku, Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich wróci w okolice placu Grzybowskiego. Nową siedzibą teatru i Centrum Kultury Jidysz będzie kamienica przy ulicy Próżnej 14. Narożna składająca się z pięciu kondygnacji czynszówka, która została wybudowana pod koniec XIX wieku, jest jednym z nielicznych ocalałych fragmentów dawnej żydowskiej Warszawy. Próżna 14 tętniła życiem. W skrzydle od strony pl. Grzybowskiego były żydowskie sklepy i składy z artykułami żelaznymi, od strony Próżnej znajdował się dom handlowy Meersona i Epsteina, sklepy i warsztaty funkcjonowały także w oficynach kamienicy. Na pierwszym piętrze był żydowski dom modlitwy działający do 1940 r. Inwestycja zakłada odbudowę kamienicy, w której wnętrzu, według wstępnych założeń, znajdą się trzy sceny, a także zaplecze dla działań i promocji kultury Jidysz.
– Teatr Żydowski to jeden z najważniejszych strażników kultury żydowskiej w stolicy, ale i całej Polsce. Stworzenie siedziby, na miarę XXI wieku, dla tej instytucji jest dla nas zadaniem priorytetowym. To nasze zobowiązanie, ale też i odpowiedzialność za kulturę, która była przed wojną stałym elementem krajobrazu Warszawy – mówiła przed głosowaniem Małgorzata Zakrzewska, radna i Przewodnicząca Komisji Kultury i Promocji Miasta Rady m.st. Warszawy Do momentu zakończenia inwestycji Teatr Żydowski będzie, tak jak do tej pory, realizował swoją misję artystyczną m.in. w następujących lokalizacjach: ul. Senatorska 35 (mała scena Teatru Żydowskiego), Aleje Niepodległości 141a (Scena Klubu Dowództwa Garnizonu Warszawa), Wał Miedzeszyński 384 (duża scena TR/ATM), Nowy Teatr, Teatr Polski, Teatr Studio, Teatr Kwadrat, Sinfonia Varsovia, Warszawska Opera Kameralna, Synagoga, Austriackie Forum Kultury, Centrum Kultury Jidysz, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, ul. Śliska 5 (sala prób), ul. Kredytowa 6 (sala prób, magazyn), ul. Rosy 19 i Grodzisk Mazowiecki (Magazyny).
___
Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich - Centrum Kultury Jidysz
Jedyny działający współcześnie teatr żydowski w Polsce. Od 1955 r. w Warszawie, od 1970 przy pl. Grzybowskim. Ważny strażnik i jeden z głównych ambasadorów kultury żydowskiej. Teatr zwracający się ku ponad pięćsetletniej obecności Żydów w Warszawie. Fundamentem działalności teatru jest pamięć o przeszłości, ale też komentowanie współczesności. Doświadczenia historyczne i współczesna sytuacja geopolityczna sprzyja podejmowaniu przez teatr działań, służących rozszerzeniu dialogu między kulturami.
Przez cały okres swej działalności Teatr Żydowski współtworzy markę Warszawy jako metropolii z bogatą, wielokulturową ofertą kulturalną. Kultywując i upowszechniając tradycję, przyciąga do Warszawy wszystkich zainteresowanych wielowątkową kulturą żydowską i jej obecnością w Polsce, wzajemnym przenikaniem się polsko-żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie Teatr Żydowski w sposób istotny angażuje się społecznie współtworząc wydarzenia pielęgnujące pamięć o wydarzeniach historycznych związanych ze społecznością żydowską w Polsce (Festiwal Singera, Marzec '68).
Historia
Państwowy Teatr Żydowski powstał w 1950 roku w wyniku połączenia Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu i Teatru Żydowskiego w Łodzi. Działał w obu tych miastach i występował gościnnie w całej Polsce do 1955 roku, kiedy to z inicjatywy Idy Kamińskiej teatr przeniósł się do Warszawy. W budynku przy ulicy Królewskiej 13 (dziś nieistniejącym) teatr działał do 1970 roku. Następnie przeniósł się do budynku przy pl. Grzybowskim. W 1968 roku dyrektor i kierownik artystyczna Ida Kamińska, w wyniku wydarzeń marcowych, wyjechała z Polski. Przez rok p.o. dyrektora teatru był Juliusz Berger. Od 1969 roku do roku 2014 dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Żydowskiego był Szymon Szurmiej. Od 2015 roku dyrektorem teatru jest Gołda Tencer. Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie to jedyny Teatr Żydowski w Polsce i jeden z dwóch w Europie stałych teatrów wystawiających spektakle w języku jidysz. Od lipca 2012 roku zgodnie ze statutem Teatr prowadzi działalność Centrum Kultury Jidysz.
Repertuar
Od początku istnienia w repertuarze Teatru spotykały się i przeplatały trzy nurty repertuarowe. Pierwszy z nich to klasyka literatury i teatru jidysz, a więc sztuki takich autorów jak Abraham Goldfaden, Jakub Gordin, Szolem Alejchem, Icchok Lejb Perec, Szymon An-ski, Perec Hirszbejn czy Szalom Asz. Drugi nurt to sztuki spoza kanonu literatury jidysz, podejmujące tematykę żydowską, m.in. Arthura Millera, Izaaka Babla, czy Ilii Erenburga. Trzeci nurt to spektakle rewiowe i kabaretowe. Głównym językiem wystawianych spektakli jest polski, ale w repertuarze pojawiają się sukcesywnie nowe tytuły grane w języku jidysz z polskimi napisami. Od kilku lat sprawowania przez Gołdę Tencer stanowiska dyrektora tej instytucji, stopniowo wprowadzane są do repertuaru nowe, coraz bardziej ambitne i awangardowe przedstawienia, dotykające niejednokrotne trudnych tematów tolerancji, akceptacji, przemian społecznych czy Holokaustu. Spektakle te oparte są na prozie współczesnych pisarzy izraelskich i oryginalnych scenariuszach najzdolniejszych młodych dramaturgów polskich. Na czwarty nurt składają się takie nazwiska współczesnych reżyserów, jak Agata Duda-Gracz, Maja Kleczewska, Anna Smolar, Monika Strzępka, Paweł Passini, Wiktor Rubin, Michał Buszewicz i inni, a także twórcy zagraniczni, jak Shmuel Atzmon-Wircer z Izraela czy Andrei Munteanu z Bukaresztu. Wystawiane są tu także spektakle dla dzieci i całych rodzin.
Centrum Kultury Jidysz
Centrum Kultury Jidysz realizuje nowatorskie projekty kulturalne i prowadzi ożywiony dialog między kulturą polską a żydowską. Odbywają się tu lektoraty, Żydowskie Uniwersytet Otwarty pod patronatem rektora Uniwersytetu Warszawskiego, przeróżne warsztaty i zajęcia dla dzieci, dorosłych i seniorów i inne. Centrum prowadzi lektoraty języka jidysz i hebrajskiego na trzech poziomach zaawansowania. Zajęcia otwarte są dla wszystkich zainteresowanych, niezależnie od wieku oraz tożsamości. Od szesnastu lat na Międzynarodowe Letnie Seminarium Języka i Kultury Jidysz przyjeżdżają wykładowcy i studenci z całego świata. W Centrum działa też Uniwersytet Trzeciego Wieku, który oferuje seniorom zajęcia, wykłady, lektoraty oraz różnorodne warsztaty. Centrum Kultury Jidysz jest miejscem skupiającym twórczą energię osób zainteresowanych kulturą, literaturą, sztuką itd.