Pójdź ze mną

Jego autor, Daniel Kalinowski przekonuje na każdej stronie tego niezwykłego vademecum, jak szeroką i głęboką przeprowadził kwerendę, ile czasu spędził w różnorodnych archiwach i jak uporządkował zebrany materiał. Zapanowanie nad tak imponującą ilością źródeł, ich przypisów, które umieścił w treści omawianej problematyki, ułatwia czytającemu bezpośrednie do niego dojście. Niemniej przeogromny jest wybór Bibliografii oraz Kalendarium ujmujące najważniejsze daty i wydarzenia teatru kaszubskiego. Wszystkie te zabiegi konstruują kompozycję, wyznaczają jej przejrzystość, a materiał podporządkowany jest datom oraz podkreślają ciągłość wybranych zjawisk teatru kaszubskiego. W ten sposób czytelnik wpisuje się w słowa: -Pójdź ze mną", bo takie jest znaczenie łacińskiego terminu „vademecum". I warto razem z autorem odbyć tę czasową podróż poprzez teatr kaszubski.

A rozpoczyna się ona w roku 1643, kiedy to w sztuce „Tragedia o bogaczu..." pojawia się postać Kaszuba. Kolejną ważną datą jest rok 1843, w którym są obecne „pierwsze dramatyzowane zapiski etnograficzne obrzędowości kaszubskiej". W latach międzywojennych powstaje Teatr Kaszubski w Kościerzynie, w Wejcherowie, a w Chojnicach grupa teatralna pod opieką Stefana Bieszka, wystawiane są utwory Bernarda Sychty, Hieronima Derdowskiego, Franciszka Sędzickiego. Warto też przypomnieć rok 1955, w którym wydano pierwsze akademickie studium o teatrze na Pomorzu i Kaszubach. A także i lata od roku 1972 do roku 1989, kiedy to w Teatrze Lalki w Słupsku wystawiano przedstawienia o tematyce kaszubskiej. Pojawiają się nazwiska autorów sztuk kaszubskich - Henryka Sucheckiego oraz Anny Łajming. Ważny jest także rok 1991, w którym w Brusach powstaje Kaszubskie Liceum Ogólnokształcące, a Felicja Baska-Borzyszkowska rozpoczyna z młodzieżą działalność teatralną. W Kalendarium wpisuje się Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach, w roku 2001 inscenizując „czarne wesele". Jest wiele dat ilustrujących przeglądy teatrów kaszubskich, konkursy gawędziarskie, a kalendarium kończy rok 2019, w którym to w Teatrze Miejskim w Gdyni odbyła się premiera „Przygód Remusa" w reżyserii Krzysztofa Babickiego, na podstawie powieści Aleksandra Majkowskiego oraz premiera monodramu w języku kaszubskim „Naju krëwia" na podstawie opowiadania Romana Drzeżdżona w wykonaniu Adama Hebla.

Tak jak wątek i osnowa tworzą tkaninę, tak tutaj teatralną materię tego Vademecum Daniel Kalinowski precyzyjnie tka z dziesiątek i setek nitek, z których każda jest bardzo ważna, ma swoje miejsce i wiąże w całość wszystkie wydarzenia, osoby, zjawiska składające się na kaszubski teatr.

Dla osób zajmujących się zawodowo przewodnik ten pokazuje wpływ elementów teatru kaszubskiego na kulturę polską, ale przede wszystkim podkreśla jego indywidualność i tożsamość. Detale, z jakich jest zbudowany – obrzędy okolicznościowe, wystawianie sztuk powstałych dawniej i współcześnie, przedstawia ludzi teatru: aktorów-amatorów, twórców teatru, reżyserów, autorów sztuk, realizatorów, miejsca, w których spektakle były są i grane. W przewodniku tym znajdzie się każdą potrzebna informację.

Kolejną jego wartością, co jest absolutną zasługą autora, jest unaocznienie ciągłości teatru kaszubskiego. Informacje o jego ewolucji przez dziesiątki lat, podawane są w sposób harmonijny i tworzą łańcuch, w którym każde ogniwo jest bardzo ważne. A każde z nich to następne pokolenie, kolejni artyści i dzieła, jakie tworzyli. Jest to fantastycznie zaprogramowana metoda twórcza pokazująca ciągłość tego teatru.

Istotną rolę odgrywają w książce fotografie, afisze, recenzje, wszelkiego rodzaju informacje gazetowe. Ma się wrażenie, że autor nie tylko zgromadził je po to, żeby ilustrowały jego opowieść o teatrze kaszubskim i jego ludziach, ale głównie po to, żeby tworzyły swoją historię, pokazując moc uwieczniania na zdjęciach przeszłości i teraźniejszości. Zdjęcia dodają klimatu, pobudzają wyobraźnię, zwłaszcza te, które przedstawiają kaszubskie obrzędy w charakterze widowisk.

Sercem tej książki jest oczywiście teatr kaszubski, którego rytm wyznaczył profesor Daniel Kalinowski. Wybitny znawca literatury, dramaturgii i teatru kaszubskojęzycznego. Profesor tchnął także i w nią potężnego ducha, a taki duch rodzi się tylko z naukowej pasji, energii i zaangażowania oraz bogatego warsztatu merytorycznego.

Lecz pozycja ta ma to, co owo serce i ducha określa. A jest tym język kaszubski. To on nadaje rytm, dopełnia całą tę teatralną przestrzeń. Książka została bowiem tak pomyślana, że każdej stronie w języku polskim odpowiada strona w języku kaszubskim. Większą część przetłumaczył dr Dariusz Majkowski, autor serii książek o Weronce, który znakomicie czuje się w świecie ludów i stworów pochodzących z legend kaszubskich. Znawca literatury kaszubskiej, członek Rady Języka Kaszubskiego. Z kolei Iwona Makurat mistrzyni pisania i czytania w języku kaszubskim, znająca jego wszystkie zawiłości i tajemnice, nauczycielka języka kaszubskiego, zawodowo związana ze szkolnictwem, przełożyła część pozostałą.

I okładka zaprojektowana przez Agatę Przybylską. Umieszczone na niej miniatury zdjęć zamieszczonych w książce to sygnały najważniejszych w teatrze kaszubskim zjawisk, zdarzeń i ludzi.

Trzeba też podkreślić, że Vademecum powstało dzięki naukowej i twórczej pasji wielu osób, dla których tożsamość teatru kaszubskiego wyraża się w twórczości, widowiskowych obrzędach, w dramatopisarstwie i w literaturze. To dzięki nim teatr kaszubski odsłania swoją istotę i sprawia, że warto go poznać, a nawet związać się z nim na dłużej. Bo kto raz pozna teatralną duszę Kaszub, ten pokocha ją na zawsze.

__

Teatr kaszubski/ Kaszëbsczi teater. Fenomen, formy, środowisko; Autor: Daniel Kalinowski; Tłumaczenie na język kaszubski: Dariusz Majkowski, Iwona Makurat; Projekt okładki: Agata Przybylska; Wydawcy: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Instytut Kaszubski; Miejsce i rok wydania: Gdańsk 2021; Format: 240 x 170 mm, Liczba stron: 439; ISBN 978-83-66820-15-9