Poznański program performatywny

Stary Browar Nowy Taniec - dziesięć lat

Stary Browar Nowy Taniec powstał dzięki spotkaniu Grażyny Kulczyk i Joanny Leśnierowskiej. W ten sposób zetknęły się ze sobą sztuka i biznes światy, których współzależność w Polsce wciąż traktowana jest ze sporą podejrzliwością - pisze Julia Hoczyk w Ruchu Muzycznym.

We wspomnieniach kuratorki tańca Joanny Leśnierowskiej powraca zdanie, że gdyby nie ogromny kredyt zaufania i entuzjazm Grażyny Kulczyk, Stary Browar jako centrum sztuki i biznesu pewnie by nie zaistniał. Dziś zaś trudno byłoby wyobrazić sobie taniec w Polsce bez - jak się go powszechnie nazywa - Browaru. Model jego funkcjonowania stanowi ewenement nie tylko w skali krajowej. Prywatna fundacja (Art Stations Foundation by Grażyna Kulczyk) staje się głównym źródłem rozwoju i przemian tańca współczesnego kraju, a Stary Browar Nowy Taniec urasta do rangi centrum tej sztuki promieniującego na cały kraj. Warto przypomnieć, że SBNT dopiero stopniowo zyskuje nieregularne dofinansowanie z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na wybrane projekty i wchodzi we współpracę z najważniejszymi sieciami tańca w Europie: Aerowaves, SPAZIO, moduł - dance czy European Dancehouse Network, Europejską Siecią Domów Tańca.

Na początku było miejsce i pomysł, by stworzyć pierwszy - i jak dotąd jedyny - w Polsce dom tańca. Już wtedy jasne stało się, że prócz prezentacji i promocji powinien on spełniać funkcje producenckie i edukacyjne, wspierając przede wszystkim rozwój choreograficzny polskich artystów. W roku 2006 został uruchomiony pierwszy w kraju program rezydencyjny dla młodych choreografów Solo Projekt, w 2009 roku - Alternatywna Akademia Tańca, popularyzująca wiedzę na temat współczesnych metod pracy z ciałem i tworzenia choreografii. Jej roczne cykle ukończyli niemal wszyscy polscy tancerze młodego (a niekiedy i średniego) pokolenia.

Solo Projekt przyczynił się do powolnego wyłaniania się grupy niezależnych tancerzy-choreografów. Do dziś brały w nim udział dwadzieścia trzy osoby, tworzące ważne nurty w naszym tańcu, m.in Janusz Orlik, Anita Wach, Dominika Knapik, Tomasz Bazan, Karol Tymiński, Magdalena Przybysz, Małgorzata Haduch, Ramona Nagabczyńska, Anna Nowicka, Aleksandra Borys, Magdalena Ptasznik, Agata Siniarska. Nierzadko były to ich pierwsze autorskie prace choreograficzne. Dzięki programowi otrzymali zaplecze produkcyjne: przestrzeń, czas, wynagrodzenie, a także wsparcie dramaturga czy reżysera światła. U początku Solo Projektu była myśl, że mamy w Polsce ciekawych artystów, ale brak im warunków do profesjonalnego rozwoju. Na szczęście sytuacja ta uległa małym zmianom, także dzięki projektom kuratorskim i nowym programom. Solo Projekt stał się jednocześnie i katalizatorem, i przykładem zjawiska nazwanego przez Witolda Mrożka "pokoleniem solo"1 i przybliżonego w wywiadach Anny Królicy pod tym samym tytułem2.

Hasło to, mające aspekt pokoleniowy, oznacza jednak coś więcej - określa młodych artystów decydujących się na pracę niezależną, poza strukturą stałych zespołów. Nie wszyscy rezydenci czują się częścią większej grupy pokoleniowej, nie chcą zostać zamknięci w sztywnych ramach tożsamościowych określeń. A jednak trudno zaprzeczyć, że Stary Browar Nowy Taniec wraz z Solo Projektem wzmocnił rozpoznawalność polskiego tańca współczesnego w kraju i za granicą. Profesjonalną karierę twórcy ci rozpoczęli najczęściej już po wejściu Polski do Unii Europejskiej, po powstaniu SBNT i stali się zarówno beneficjentami, jak zakładnikami swoich czasów (nomadyczność stylu życia i pracy, granty). W dużej jednak mierze to oni wprowadzili do polskiego tańca tematykę cielesności tancerza, badania nad tworzywem tańca, percepcją, statusem wykonawcy i publiczności, ekonomią sztuki. Weszli w dialog z innymi dyscyplinami, rozbijając sztywne podziały na taniec i to, co nim nie jest.

Od roku 2006 w Browarze odbywa się przegląd Stary Browar Nowy Taniec na Malcie, zapoznający widzów z najciekawszymi pracami z obszaru tańca konceptualnego i eksperymentalnego. W roku 2007 honorowym gościem była Yvonne Rainer, legendarna współtwórczyni amerykańskiej awangardy tańca, która opowiedziała o burzliwych latach, gdy wraz z innymi tancerzami definiowała na nowo medium tańca (słynny NO manifesto); pokazała także filmy z późniejszego etapu, indywidualnej już ścieżki artystycznej. W ramach przeglądu wystąpili jak dotąd znani twórcy współczesnej improwizacji i nowego tańca, m.in. Willi Dorner, Michael Schumacher, Gie Gilles Jobin, Keith Henessy, Isabelle Schad, Eszter Salamon, David Zambrano, An Kaler.

Browar to nadal jeden z głównych ośrodków tańca w Polsce. W roku 2014 mija dziesięciolecie działalności, obejmującej m.in. osiem edycji SBNT na Malcie i Solo Projektu, sześć - AAT, szereg wymian artystycznych i projektów międzynarodowych. Warto także wspomnieć o realizowanym od 2011 roku, unikalnym na skalę krajową cyklu popularyzującym taniec współczesny i ruch wśród dzieci i młodzieży (SBNT dla Dzieci). Wokół Browaru skupiła się dynamiczna grupa zwolenników i beneficjentów, pozostająca w ciągłej rotacji. Niektórzy rezydenci Solo Projektu i uczestnicy AAT podjęli z Browarem bardziej stałą współpracę realizacyjno-promocyjną (szczególnie pracujący równolegle iw kraju, i za granicą Janusz Orlik, Anna Nowicka, Agata Maszkiewicz).

Do wykreowania efemerycznych wspólnot przyczyniają się także grupowe projekty choreograficzne. Gromadzą silne indywidualności, które we wspólnej pracy mają okazję po raz pierwszy spotkać się w procesie twórczym. Stało się tak w stawiającym pytania o polską tożsamość spektaklu i projekcie badawczym Happy (2009), przygotowanym pod opieką legendy brytyjskiego teatru fizycznego, Nigela Gharnocka. Także w produkcji Bock to bonę (2014), zrealizowanej we współpracy z australijską improwizatorką i badaczką somatycznych metod pracy w tańcu, Rosalind Crisp. Podczas przeglądu SBNT na Malcie w czerwcu 2014 roku wszyscy rezydenci Solo Projektu po raz pierwszy mogli spotkać się ze sobą w tej samej przestrzeni, biorąc udział we wspólnych warsztatach, proponując zajęcia ukazujące ich metody pracy i techniki tańca. W ramach Solo Projekt Gamp każdy mógł stworzyć na wideo swoją autoprezentację - ich różnorodność dowodzi, z jak ciekawą i heterogeniczną grupą mamy do czynienia.

Solo Projekt - zawieszony w roku jubileuszowym -nie powróci już w dotychczasowej formie. Program rezydencyjny ma być tak przekształcony, by stymulować grupowe formy pracy choreograficznej.

Witold Mrozek, Pokolenie "solo' wortal NowyTaniec.pl, 29 września 2008. Przedruk w: Nowy taniec. Rewolucje ciała, red. Witold Mrozek, Warszawa 2012.

Pokolenie Solo. Choreografowie w rozmowach z Anną Królicą, Kraków 2013.

Julia Hoczyk
Ruch Muzyczny
22 listopada 2014

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...