Psychologiczny dyskurs

Bydgoski Klub „Mózg” i jego duszna, wręcz klaustrofobiczna atmosfera okazały się sprzyjać, może nie tyle samej publiczności, tłumnie zgromadzonej w niewielkiej sali, ale na pewno operze kameralnej Michaela Nymana, która w inscenizacji  Romana Kołakowskiego znakomicie wpisała się w nietypową dla teatralnych przedsięwzięć przestrzeń i w ten sposób podniosła sugestywność ukazania dość szczególnego przypadku chorobowego, wynikającego z uszkodzenia mózgu, a polegającego na nierozpoznawaniu przedmiotów.   Kołakowski jako reżyser nie bał się użyć elementów groteski i pastiszu, co w przekonujący, bezpretensjonalny i inteligentny sposób obrazowało to, co dzieje się w umyśle głównego bohatera. Zastosowana przez realizatorów konwencja, prosta, emocjonująca i czytelna,  pozwoliła skupić się przede wszystkim na dialogu i jego zaskakujących, paradoksalnych i nie pozbawionych angielskiego humoru, kontrapunktach.

Tytułowym „Mężczyzną, który pomylił swoją żonę z kapeluszem” jest Doktor P., dla którego wzrok przestaje być wystarczającym  instrumentem poznawczym, za to słuch – w końcu jest muzykiem - wciąż mu sprzyja, co Krzysztof Bobrzecki udowadnia bardzo dobrym wykonaniem pieśni Schumanna „Ich grolle nicht”. Poza tym aktor, wcielając się w postać człowieka, dla którego to co widzimy staje się niedostępne,  potrafił bardzo wiarygodnie pokazać proces interpretowania świata jako partytury, w której kształty różnych przedmiotów, rekwizytów czy części ciała postrzegane są przez pryzmat muzycznej notacji. Bobrzeckiemu udało się stworzyć intensywny emocjonalnie wizerunek postaci, która nie odzyskując sprawności , przekracza granicę w celu realizowania się na innym gruncie postrzegania, tego co nas otacza.

W przedstawieniu wyprodukowanym przez Fundację Operalnia wszystkie występujące postaci publiczność ma niemal na wyciągnięcie dłoni. Oddziela nas od nich tylko coś na kształt pajęczyny, potęgując w ten sposób niecodzienną w końcu w teatrze aurę szczególnego skupienia. Kołakowski w poszukiwaniu ekwiwalentu scenicznego dla postmodernistycznej faktury dźwiękowej posłużył się przede wszystkim  kolorem czarnym i czerwonym; w ten sposób plastyczno-kostiumowa oprawa widowiska uczestniczy na tych samych prawach, co tekst,  w  analizie procesu postrzegania. Studium przypadku Doktora P., dotkniętego psychiczną ślepotą wynikającą z dysfunkcji mózgu,  zagęszcza obrazowo ciekawie zaprojektowana faktura pantomimiczna, wykorzystująca w wizualnych impresjach również pojawiającą się momentami przewrotnie naiwną ilustracyjność. Szkoda, że rygorom zastosowanej formy nie do końca poddali się śpiewacy, co szczególnie widoczne było w mało wyrazistej postaci żony, granej przez Martę Ustyniak. Doktor S., kreowany przez Mateusza Myrlaka, próbuje znaleźć przyczyny tajemniczej przypadłości Doktora P., dla którego rzeczywistość staje się zestawem abstrakcyjnych pojęć i znaków.  Sceny w gabinecie neurologa są zdecydowanie dramaturgicznie ciekawsze, od  tych odtwarzających proste domowe zdarzenia, gdzie chłód Mrs P. jako Angielki klasy średniej, dominuje nad próbą zrozumienia przyczyn pojawienia się choroby męża i nie eksponuje jej zapobiegliwości.

Jerzy Wołosiuk, w prowadzeniu instrumentalnego septetu, z dużą dozą finezji oraz precyzji wydobywa motorykę i subtelność muzyki Nymana, która nie tylko przetwarza tonalne stereotypy, ale też oryginalnie nimi żongluje.  Dyrygent, bawiąc się dyskretnie konwencjami dźwiękowo-gatunkowymi, a swego rodzaju też i banalną muzykalnością,  zwracał dużą uwagę na dynamikę, tak by nie zakłócała płynącego ze sceny dialogu.  W ten sposób zaproponowana przez Kołakowskiego, Wołosiuka i Filipa Dominika (scenografia) swoista zabawa formą, pozwoliła niewątpliwie na pojawienie się w Bydgoszczy opery w zupełnie nowym wymiarze.