Rampling, Seweryn, Urbaniak i aż 10 premier

27. Festiwal Szekspirowski: Rampling, Seweryn, Urbaniak i aż 10 premier
Pod hasłem „Cudowna jest głupota tego świata!" odbędzie się tegoroczna, 27. edycja międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego, organizowanego przez Gdański Teatr Szekspirowski i Fundację Theatrum Gedanense. Zobaczymy spektakle z Polski, Hiszpanii, Belgii, Francji, Ukrainy oraz Wielkiej Brytanii. Wśród nich Hamlet w wersji flamenco czy „Projekt Burza" - ostatnia produkcja legendarnego, zmarłego w ubiegłym roku, Petera Brooka. Bilety już w sprzedaży.

Produkcja legendarnego Petera Brooka, koprodukcja Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego z Needcompany, „Hamlet" w wersji flamenco, piętnastominutowa opera syntetyczna Łodzi Kaliskiej z udziałem Michała Urbaniaka, medytacyjna uczta literacka z wielką gwiazdą światowego kina - Charlotte Rampling i wiele wydarzeń towarzyszących - to wszystko czeka nas w Gdańsku w dniach od 26 lipca do 6 sierpnia, w ramach 27. międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego.

Festiwal przyjazny i zrozumiały

Tegoroczna edycja festiwalu będzie wyróżniała się inkluzywnością. Przedstawiać ma nie tylko odmienne nurty w sztuce, ale też zasypywać podziały pomiędzy różnymi rodzajami uprawiania teatru. Stąd decyzje o zaproszeniu na festiwal teatrów osób z niepełnosprawnościami, młodych twórców przed pierwszą premierą, i aż 10 premier. Organizatorzy z GTS przyznają się też do wspólnej odpowiedzialności za program. Na pytanie o kuratorów, odpowiadają: - Decyzje były dyskutowane i podejmowane wspólnie i jesteśmy za nie odpowiedzialni wszyscy. W 27-letniej historii festiwalu po raz pierwszy program zagraniczny jest propozycją zespołu kuratorskiego, składającego się z pracowników i pracowniczek Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego. Spieraliśmy się, dyskutowaliśmy, szukaliśmy razem ciekawych propozycji w Europie, bo bardzo trudno jest teraz zapraszać ze względów finansowych teatry z dalszych części świata.

- Zależy nam, aby festiwal był przyjazny i zrozumiały - tłumaczy Agata Grenda, dyrektorka Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego (GTS). - Kierunek, który przyznaję, narzuciłam w tym roku, to między innymi odejście od podziału na teatr off-owy i instytucjonalny, czyli "prawdziwy" i amatorski, bo uważam, że bardzo często różni je tylko dostęp do pieniędzy. Kiedy one się pojawiają, pojawiają się też spektakle, które oglądamy z zapartym tchem i artyści, którzy z różnych względów nie należą do teatru instytucjonalnego. Dlatego mamy w tym roku jedno międzynarodowe Jury, które oceniać będzie wszystkie konkursy: Złotego Yoricka, SzekspirOFF i Nowego Yoricka. Złotego Yoricka również otworzyliśmy dla teatrów pozainstytucjonalnych. Chcemy też inwestować w młodych artystów, pomagać im tworzyć Szekspira razem z nami, bo na festiwalu dobrze jest mieć kilka wielkich gwiazd, ale to co mnie najbardziej teraz cieszy, to nie sprzedane bilety na wielkie teatry, ale telefony od dyrektorów innych teatrów, którzy chcą przyjechać na nasz festiwal, bo zaprezentujemy aż 10 premier! A oni są ich ciekawi, chcą ich potem zapraszać do współpracy! Program zagraniczny jest wynikiem naszych debat, głosowań, nawet "przegłosowań" wzajemnych, ale też dostępności teatrów i naszych możliwości finansowych.

„Cudowna jest głupota tego świata!"

Cytat z „Króla Leara" Williama Szekspira stał się motywem przewodnim tegorocznej edycji teatralnego święta. Jak podkreślają organizatorzy, stanowi on znakomite odzwierciedlenie sytuacji na świecie - wojny w Ukrainie i rozmaitych, toczących się wokół nas kryzysów.

- Przygotowania do 27. międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego toczyły się w cieniu wojny w Ukrainie, która nie zdążyła zagościć na teatralnych scenach w minionej edycji Festiwalu. Tym razem w tle mamy nie tylko konflikt zbrojny, ale też krwawe protesty w Iranie, piłkarski mundial okupiony cierpieniem tysięcy niewinnych ludzi i kneblowaniem ust sportowcom walczącym o prawa człowieka i coraz trudniejsze do życia czasy dla całej Europy, w której inflacja przyspieszyła w sposób nieznany od 1989 roku... Zagadnienia związane z niszczeniem klimatu odczuwamy coraz bardziej na własnej skórze, choć na co dzień niespecjalnie się nimi przejmujemy. Podstawowe prawa jednostki są łamane w wielu krajach, a świat wydaje się niczego nie uczyć na własnych błędach i powtarzających się mechanizmach historii - tłumaczą organizatorzy.

Andrzej Seweryn, Michał Urbaniak, Charlotte Rampling...

Festiwal Szekspirowski zainauguruje „Lear. Esej aktorski Andrzeja Seweryna" w reżyserii Janusza Opryńskiego, w środę, 26 lipca. Tym razem Andrzej Seweryn, który na przestrzeni lat wcielił się m.in. w Prospera, Koriolana i Ryszarda III, stworzył wstrząsającą kreację człowieka w kameralnym eseju teatralnym o przekraczaniu granic i poszukiwaniu sensu ludzkiego życia. To monodram opowiadający historię szekspirowskiego bohatera od końca, którego widzimy po śmierci, nieustannie słyszącego głosy córek i błazna. Lear musi jeszcze raz zmierzyć się ze swoim Losem - jeszcze raz przeżyć tragedię swojego życia.

W piątek, 28 lipca, po raz pierwszy na Festiwalu Szekspirowskim w Gdańsku będzie można zobaczyć szekspirowskie dzieło w wersji... flamenco. „Hamlet. The dance of the melancholic" to jedna z najbardziej kultowych tragedii Szekspira, w adaptacji choreografa Jesús Herrera, prosto z Sevilli. Pełna pasji opowieść o rodzinie, zemście, władzy i morderstwie znakomicie rezonuje z naturą hiszpańskiego tańca narodowego. A ponieważ hiszpańscy artyści zaprosili do współpracy Akademicki Chór Uniwersytetu Gdańskiego, ognistemu tańcowi towarzyszą przejmujące partie wokalne - całość zaś dopełnia muzyka na żywo.

Dzień później - w sobotę, 29 lipca, legendarna grupa Łódź Kaliska zaprezentuje 15-minutową operę syntetyczną „Makbeth ŁK'a, szepty i podszepty". Uzupełnieniem będzie wystawa artystów związanych z grupą, oraz nieformalne spotkanie z artystami, w tym - z gościnnie występującym w spektaklu Michałem Urbaniakiem, wybitnym polskim muzykiem, skrzypkiem i saksofonistą.

Także 29 lipca oraz 30 lipca, festiwalowa publiczność zobaczy z kolei prowokującą diagnozę współczesnego teatru na podstawie „Króla Leara", w wykonaniu nagradzanego aktora i performera Tima Croucha. Spektakl „Truth's a Dog Must to Kennel", utrzymany w formie szalonego stand-upu, otrzymał nagrodę Fringe First na Festiwalu Fringe w Edynburgu w 2022 roku, i zyskał entuzjastyczne recenzje.

W poniedziałek, 31 lipca, zaprezentowany zostanie „Sen nocy letniej" w reżyserii Andrija Bilousa z Kijowskiego Narodowego Teatru Akademickiego Mołodyj z Ukrainy. To manifest niezależności ukraińskiej kultury, ale i pełnoprawnej przynależności do kultury europejskiej - artyści tworzą w spektaklu analogie do rodzimych mitów historycznych, a głównych bohaterów zmieniają z Greków w Ukraińców.

Również 31 lipca będzie można zobaczyć zwycięzcę konkursu ShakeSphere, organizowanego przez Europejską Sieć Festiwali Szekspirowskich (ESFN), czyli spektakl „Tragedia Makbeta" Teatru Flabbergast (Wielka Brytania) w reżyserii Henry'ego Maynarda. Spektakl wyruszył w europejską trasę i został zaprezentowany na trzech festiwalach - prezentacja w Gdańsku będzie finalnym punktem. To uderzająca i dobitna eksploracja sztuki Szekspira, wierna tekstowi, z wpływami Grotowskiego i tańca butoh, bardzo atrakcyjna dla publiczności.

W programie międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego znalazła się również premiera gdańskiego Teatru Wybrzeże. Michał Siegoczyński w „Romeo i Julia is not dead" tworzy alternatywną historię Romea i Julii, zastanawia się, jak wyglądałoby zmartwychwstanie pary kochanków w nowym świecie - czy w nowej rzeczywistości szekspirowscy bohaterowie mogliby doświadczyć spełnienia? Będzie można przekonać się o tym m.in. 1 sierpnia.

2 sierpnia zostanie zaprezentowana ostatnia, minimalistyczna produkcja legendarnego, nieżyjącego już Petera Brooka. „Projekt Burza" miał pojawić się na festiwalu rok temu, niestety, rozmowy z organizatorami przerwała zasmucająca cały teatralny świat śmierć wybitnego twórcy, który był jednym z najważniejszych i najbardziej wpływowych twórców teatralnych XX i XXI wieku. Prezentując rok później „Projekt Burza" Théâtre des Bouffes du Nord we Francji organizatorzy składają hołd reżyserowi, który miał na swoim koncie wybitne osiągnięcia w dziedzinie teatru, opery czy filmu.

3 sierpnia festiwalowa publiczność zobaczy „At Home with Will Shakespeare" w wykonaniu Pipa Uttona, jednego z czołowych brytyjskich aktorów, specjalizujących się w monodramach. W swojej najnowszej propozycji teatralnej Pip Utton przywołuje Williama Szekspira do życia nie tylko jako wielkiego pisarza, ale i człowieka z krwi i kości, który kocha, śmieje się, pije, śpiewa, tańczy, płacze, a w międzyczasie jest zmuszony napisać kilka słów, aby mieć z czego żyć. To spektakl zabawny, poetycki, poruszający i w ciekawy sposób angażujący widzów.

Kolejny spektakl to polska premiera międzynarodowej gwiazdy, flamandzkiego kolektywu Needcompany. Spektakl powstał w koprodukcji z Gdańskim Teatrem Szekspirowskim. W 2021 roku festiwalowa publiczność mogła zobaczyć „Billy's Violence". Była to pierwsza część dyptyku o twórczości Williama Szekspira. Odnosił się do przemocy w sztukach Stratforczyka, w „Billy's Joy" Victor Afung Lauwers przenosi Romea ze słynnej tragedii do komedii. Romeo trafia do krainy baśni. Czy ta historia zakończy się pozytywnie? Trzeba to sprawdzić 4 i 5 sierpnia.

Na samo zakończenie festiwalu, 6 sierpnia, organizatorzy zabiorą widzów w medytacyjną ucztę literacką z wielką gwiazdą w roli głównej. Aktorka Charlotte Rampling i wiolonczelistka Sonia Wieder-Atherton w spektaklu „Shakespeare-Bach" nawiązują poetycki dialog między sonetami Szekspira a suitami Bacha. Charlotte Rampling jest jedną z najbardziej utalentowanych i cenionych aktorek swojego pokolenia. Zyskała rozgłos dzięki swoim wyjątkowym kreacjom w filmach, zarówno w Europie, jak i w Hollywood. Znana jest z niezwykłej wszechstronności i zdolności do wcielania się w różnorodne role, od dramatów po thrillery i filmy kostiumowe. Jej praca była wielokrotnie nagradzana, w tym nominacją do Oscara za rolę w filmie „45 Years" z 2015 roku. W 2022 roku Charlotte Rampling zagrała niezapomnianą rolę w filmie „Diuna" w reżyserii Denisa Villeneuve'a.

Prestiżowy Złoty Yorick - 5 produkcji, nowe spojrzenie na Szekspira

Widzowie festiwalu zobaczą w tym roku aż pięć polskich szekspirowskich produkcji sezonu. Zwycięski teatr otrzyma statuetkę Złotego Yoricka oraz nagrodę finansową w wysokości 40 tys. zł.

- Przestawiamy celownik wrażliwości - mówi Łukasz Drewniak, który jest selekcjonerem Złotego Yoricka. - Wyróżniamy w werdykcie zarówno pogłębione interpretacje twórczości Stratfordczyka, jak i projekty sztuki włączające, pokazujące jak naturalną płaszczyzną rozmowy o fundamentach człowieczeństwa są dzieła Szekspira. Zderzamy w werdykcie strategie i emocje nieporównywalne, zrównujemy odmienne sposoby obecności i ekspresji scenicznej. Szekspir jest pretekstem dla pracy teatru nad świadomością widza i obywatela, nowy teatr jest pretekstem dla kolejnego triumfu Szekspira.

Skąd taka decyzja?

Łukasz Drewniak: - Idea Złotego Yoricka nie zmieniała się od lat, chociaż z każdym rokiem staraliśmy się poszerzać łowiska - tłumaczy Drewniak. - Oglądając przedstawienia na polskich scenach od prawie 10 lat, obserwuję że nasza dawna specjalność, czyli Szekspir polityczny, Szekspir trzymający rękę na pulsie bieżących wydarzeń, które są przetwarzane przed teatr za pomocą sięgania po teksty jego komedii i tragedii, przechodzi już do przeszłości. Pytanie: jakiego Szekspira chcemy dzisiaj?

Jaki więc obraz wyłania się z nowych produkcji na polskich scenach?

Łukasz Drewniak: - Mam poczucie niedostatecznej na polskiej scenie podaży Szekspira. Prof. Limon wymyślił ten konkurs o złotego Yoricka w czasach prosperity, kiedy mieliśmy po 20 realizacji Szekspira, kiedy sięgali po jego utwory najwybitniejsi twórcy, a każdy teatr w Polsce miał ambicje mieć go w swoim repertuarze. Tymczasem przez ostatnie lata zmieniły się priorytety polskiego teatru. Bardziej w cenie jest repertuar napisany tu i teraz, portretujący nasze współczesne lęki nie za pomocą klasycznego teatru, ale nowego głosu, który wychodzi z pokolenia, ze społeczeństwa, z określonego środowiska. To nie jest tendencja, która nas przygnębia, i nie obrażamy się na nią, ale sprawdzamy, w jaki sposób i w jakich sytuacjach Szekspir może być jeszcze potrzebny nowemu pokoleniu twórców, polskiemu teatrowi, który bada świat dookoła. W zeszłym roku Szekspir miał nas rozśmieszyć. W tym roku również da się wyczuć taki podskórny nurt, który zastąpił Szekspira politycznego. Uważam, że moim zadaniem jako selekcjonera nie jest wskazywać, które spektakle są najlepsze, ale sprawdzać i pokazywać widzom "co piszczy w trawie". Bo są sezony, w których ważniejsze od werdyktu jest pokazanie pewnych tendencji. W wybranych przeze mnie spektaklach czuje się nurt inclusiv Shakespeare, Szekspir inkluzywny, motyw teatru włączającego. Stąd w programie Złotego Yoricka zobaczymy aż trzy spektakle, których pełnoprawnymi twórcami są aktorzy niepełnosprawni, w których tworzy się taka wspólnota aktorska, gdzie słyszący i głuchy mają takie same racje w prezentowaniu scenicznej historii. Gdzie aktor z jakimś spektrum niepełnosprawności zostaje postawiony w obliczu pełnosprawnego aktora i pokazuje, że używa tylko innego języka do powiedzenia o tym samym. To "Sen nocy letniej" Justyny Sobczyk i Jakuba Skrzywanka, "Romeo i Julia" Dominika Feiglewicz i Zdenki Pszczołowskiej oraz gdański projekt Teatru Razem "Podchodzisz moją samotność" w reż. Doroty Bielskiej.

Wielką piątkę uzupełniają "Sen nocy letniej" Wrocławskiego Teatru Lalek, spektakl młodzieżowy, familijny oraz „How Beauteous Mankind is!", multimedialny spektakl, będący połączeniem teatru, tańca, video oraz muzyki. Produkcję zrealizowała Fundacja Teatr Realistyczny, która w ubiegłym roku wygrała nurt off-owy. W ich interpretacji zobaczymy "Burzę", w której nie ma Prospera. Na wyspie pozostały tylko osoby nieludzkie - Ariel i Kaliban. Co zapamiętały z nauk Prospera?

W konkursie o Złotego Yoricka udział biorą:

- „How Beauteous Mankind is!", reż. Sławek Krawczyński, Anna Godowska / Święto Snów we współpracy z Borysem Jaźnickim i Wojciechem Jaworskim
- „Romeo i Julia", reż. Dominika Feiglewicz, Zdenka Pszczołowska, Teatr im. J. Słowackiego
- „Podchodzisz moją samotność", reż. Dorota Bielska, Teatr Razem
- „Sen nocy letniej", reż. Justyna Sobczyk, Jakub Skrzywanek, Teatr Współczesny w Szczecinie
- „Sen nocy letniej", reż. krofta/wojtyszko, Wrocławski Teatr Lalek

SzekspirOFF - niezależne produkcje z kraju

W ramach Festiwalu będzie można zobaczyć nowe produkcje niezależne, które Festiwal wspiera finansowo i logistycznie. Celem nurtu SzekspirOFF jest zaproszenie do współpracy artystów i zespołów pozainstytucjonalnych, dla których punktem wyjścia w projektach jest twórczość Szekspira. SzekspirOFF to konkurs, w którym dofinansowane są realizacje spektakli przygotowywanych specjalnie na festiwal.

Kuratorką nurtu jest Katarzyna Knychalska, założycielka i prezeska Fundacji Teatr Nie-Taki we Wrocławiu oraz wydawczyni i redaktorka naczelna portalu teatralny.pl. Kwota wsparcia dla każdej nagrodzonej produkcji wynosi 20 000 zł. Nagrodzone projekty zaprezentowane zostaną podczas 27. Festiwalu Szekspirowskiego, a oceni je międzynarodowe jury i przyzna nagrody SzekspirOFF o łącznej puli 15 000 zł.

W tym roku w ramach nurtu SzekspirOFF będzie można zobaczyć następujące spektakle:

- „Błazen" – Maciej Gorczyński / Daniel Leżoń / Iwona Bandzarewicz / Piotr Korzeniak
- „Chcę przespać ten jałowy czas, kiedy nie ma jej przy mnie" – Klaudia Hartung-Wójciak / Nostalgic Boys
- „CyberWill" – Zuzanna Kasprzyk / Andrzej Molenda / Paweł Gala
- „Imperium" – Strefa WolnoSłowa
- „VERY FUNNY" – Gruba i Głupia (Patrycja Kowańska i Dominika Knapik)

Po raz pierwszy Nowy Yorick

Pierwszy taki konkurs, adresowany do młodych twórców debiutujących w polskim teatrze. Ma na celu zachęcenie ich do czytania i inscenizowania dzieł Williama Szekspira, szukania w jego twórczości odpowiedzi na współczesne problemy oraz testowania za ich pomocą nowych form teatralnych.

O statuetkę Nowego Yoricka, która zostanie wręczona w ramach 27. międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego, walczyć będą trzy prezentacje, przygotowane przez laureatów z teatrami zaproszonymi do współpracy przez Gdański Teatr Szekspirowski - Teatrem Polskim w Poznaniu, Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy oraz Teatrem Powszechnym im. Zygmunta Hübnera z Warszawy.

Każda z realizacji zostanie sfinansowana przez organizatorów międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego kwotą 25 000 zł. Jako „work in progress" zaprezentowane zostaną podczas festiwalu, i ocenione przez międzynarodowe jury w składzie: Eleanor Skimin, Jacek Kopciński i Aneta Mancewicz.

Wybrane prezentacje:

- „Zimowa Opowieść", reż. Pamela Leończyk, dramaturgia: Daria Sobik, Teatr Powszechny im. Zygmunta Hübnera w Warszawie
- „Ryszard III", reż. Jan Marek Kamiński, Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy
- „Lover's complaint" w oparciu o poemat „Skarga zakochanej" Szekspira, reż. Mira Mańka, Teatr Polski w Poznaniu_1875

Wydarzenia towarzyszące

Dodatkowo zaplanowano program wydarzeń towarzyszących „Myślenie ma sens": warsztaty, otwarte próby, spotkania z artystami i klub festiwalowy. Będzie można nauczyć się np. jak szybko tworzyć sceny aktorskie, poznać specyfikę pracy artystycznej z osobami z niepełnosprawnościami, wziąć udział w warsztatach z budowania zespołu i pracy grupowej.

Pełen program 27. międzynarodowego Festiwalu Szekspirowskiego, informacje o artystach i biletach można znaleźć na stronie Festiwalu Szekspirowskiego: festiwalszekspirowski.pl.

O Festiwalu Szekspirowskim

Międzynarodowy Festiwal Szekspirowski odbywa się co roku latem w Trójmieście, organizowany jest przez Gdański Teatr Szekspirowski i Fundację Theatrum Gedanense od 26 lat.

Prezentowało się na nim ponad 240 różnych zespołów teatralnych z ponad 40 krajów. Pokazywano realizacje takich twórców, jak Peter Brook, Luk Perceval, Romeo Castellucci, Elizabeth LeCompte, Lew Dodin, Eimuntas Nekrošius, Oskaras Koršunovas, Tiago Rodrigues, Jan Lauwers, Roberto Ciulli, Robert Sturua i wielu innych (łącznie, podczas dotychczasowych edycji swoje produkcje pokazało ponad 250 reżyserów z całego świata).

Festiwal jest międzynarodową platformą wymiany doświadczeń, praktyk teatralnych i dyskusji środowisk związanych z twórczością Williama Szekspira oraz fanów teatru. Festiwal Szekspirowski w Gdańsku – jako jedyny festiwal z Polski i jeden z pięciu w Europie – otrzymał prestiżową nagrodę EFFE Award, przyznawaną przez Stowarzyszenie Festiwali Europejskich (EFA – European Festivals Association) we współpracy z Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim.

Festiwal Szekspirowski w Gdańsku jest to również wydarzenie promujące Gdańsk i Trójmiasto na forum krajowym i międzynarodowym. Wyrazem tego jest, między innymi, zainicjowana w 2010 r. Europejska Sieć Festiwali Szekspirowskich, zrzeszająca obecnie 12 partnerów – z Polski, Niemiec, Węgier, Czech, Rumunii, Wielkiej Brytanii (2), Armenii, Danii, Macedonii Północnej, Serbii, Włoch, mająca swoją siedzibę w Gdańsku.

Festiwal Szekspirowski łączy prezentacje spektakli z całego świata z konkursami na najlepsze polskie spektakle szekspirowskie (konkursy o Złotego Yoricka i SzekspirOFF, od 2023 r. także konkurs o Nowego Yoricka), a także działaniami artystycznymi, edukacyjnymi, warsztatami i spotkaniami z twórcami z różnych stron świata.

Organizatorami Festiwalu Szekspirowskiego są Gdański Teatr Szekspirowski i Fundacja Theatrum Gedanense.