Religijne szyderstwa Jarzyny

"Męczennicy" - reż. Grzegorz Jarzyna - TR Warszawa

Kontrowersyjny tekst Mariusza von Mayenburga miat swoją sceniczną premierę w 2012 r. w Berlinie, Kilka miesięcy temu "Męczenników" wystawiła Anna Augustynowicz na deskach teatru w Szczecinie (byta to koprodukcja z wałbrzyskim teatrem). Najnowszą premierę tego spektaklu w reżyserii Grzegorza Jarzyny możemy oglądać w TR Warszawa.

W dwóch wspomnianych adaptacjach, zgodnie z oryginałem, główmy, bohaterem jest chłopak o imieniu Beniamin. U Jarzyny bohaterką jest dziewczyna Lidka, uczennica szkoły średniej. To zagubiona nastolatka, która szuka swojego miejsca nie tylko w szkole ale i w życiu. Drogowskazem w tych poszukiwaniach staje się biblia, z którą dziewczyna się nie rozstaje. Bardzo szybko więc potraktowana zostaje przez ojca, kolegów szkolnych i nauczycieli jako osoba nawiedzona fanatyczka, niezbyt normalna. Otoczenie Lidii uważa ją za ćpunkę. Bohaterka rozpoczyna walkę z otaczającym ją światem. To walka trudna i nierówna. Cytaty z Biblii nie są w stanie obronić dziewczyny. Nie chronią jej przed agresją, wszechpanującą seksualnością, brakiem tolerancji i zrozumienia.

Nastoletnią buntowniczkę gra poprawnie, nie przerysowując postaci Justyna Wasilewska.

Bohaterka swoją walkę rozpoczyna w szkole, gdzie spotyka zbiór pedagogicznych osobliwości. Paralizatorem dla działań i zachowań Lidki staje się nauczycielka biologii, osoba racjonalna i wyuzdana erotycznie (reżyser raczy widzów perwersyjną sceną macania i obwąchiwania narządów płciowych przez nauczycielkę (graną prze Aleksandrę Konieczną) i jej życiowego partnera wuefistę (Piotr Głowacki). Obsceniczność tych scen zniesmacza wrażliwego widza. Lidka nie znajduje sprzymierzeńców w kolegach szkolnych. Zosia (Roma Gąsiorowska) wciąga dziewczynę w lesbijski świat przeżyć. A szkolny kolega (Dawid Ogrodnik) okazuje się infantylnym błaznem. Pozostał jeszcze ojciec (Cezary Kosiński) niby tolerancyjny i liberalny, a jednak nie potrafiący nawiązać więzi emocjonalnych z córką. Nie pomaga dziewczynie niezdrowo rozerotyzowany dyrektor szkoły (Tomasz Tyndyk).

Oto świat przedstawiony przez Jarzynę w sposób karykaturalny i niezwykle szyderczy. Krytycy i widzowie dyskutują i kłócą się o ten konterfekt. Tak przedstawiony świat, a w nim ludzie i szkoły, mają podobno świadczyć o strachu reżysera przed nadchodzącym katolickim fundamentalizmem. Jarzyna poprzez spektakl wysyła do widzów swój sygnał o rozczarowaniu liberalną demokracją, w której rodzi się fanatyzm religijny. Reżyser wyraźnie szydzi z poszukiwaniach duchowości w konsumpcyjnej rzeczywistości.

Jego bohaterka jest ubezwłasnowolniona religijnością. Nie potrafi znaleźć kontaktu z otoczeniem. Lidka kroczy w życiu drogą, która ma ją doprowadzić do wiecznej, pozamaterialnej szczęśliwości.

Jarzyna sugeruje manipulacje kościoła religią ideologiczne konflikty społeczeństwa, swoistą wojnę religijną.

Wszystko to jest jednak nachalne, płytkie i powierzchowne. Drwina z religijności stała się środkiem reżyserskiego przesłania.

Oczywiście każdy w tym kraju ma prawo do wypowiadania swoich poglądów Ale tej klasy reżyser powinien to zrobić w sposób rzetelny Ironia i szyderstwo nie zastąpi analizy i trzeźwości oceny. Spektakl robi wrażenie banalnej oceny polskiej religijności. Lidka staje się rozhisteryzowaną fanatyczką, infantylną panienką owładniętą religijności. Ortodoksyjna wiara staje się karykaturą współczesnego świata. Chrześcijańska religia, której wizytówką jest miłosierdzie i przebaczenie zrównana zostaje z groźnym, wojującym islamem. Jarzyna zarzuca jakby swojej bohaterce to, że postawiła w swoim życiu na na ludzi, nie na człowieka, ale na Boga. Reżyser chyba uważa, że wiara w Boga przynosi krzywdę ludzkości.

Czy to właściwy ogląd współczesności? Przedstawienie nie daje odpowiedzi na to i inne pytania. Jest harde wobec religii, bezkompromisowe i prześmiewcze wobec religijności ludzkiej. Czy pomoże widzom w wyborze życiowych postaw i zachowań?

Marzena Rutkowska
Tygodnik Ciechanowski
12 czerwca 2015
Teatry
TR Warszawa

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...