Repin, Osokins i „Planety" Holsta

Skrzypce Repina
Repinowi towarzyszył na fortepianie Andrei Korobeinikov. Giętkość i wirtuozerię wymagających perfekcyjnej techniki i kto wie, czy w nie większym stopniu obłędnej wrażliwości, od początkowego Allegro vivo do Finale, Sonaty na skrzypce i fortepian Debussyego skrzypek wydobył bezbłędnie, ale z wyraźną dominantą techniczną. Żeby w nacechowanej niepowtarzalnym liryzmem i nastrojowością, karkołomną dla wykonawcy budową, logicznie zwartej i jednorodnej I Sonacie f-moll na skrzypce i fortepian op. 80 Prokofiewa bez ograniczeń popisać się błyskotliwie świetną techniką subtelnie akcentując cudowny temat kantylenowy i kończąc utwór fantastycznym pianissimo na przekór jego szorstkawej całości. Po to, by w Divertimento z baletu „Pocałunek wieszczki" Strawińskiego urokliwie uraczyć intymnością i szlachetnością brzmienia swego Stradivariusa. Kończąc recital w sali balowej zamku łańcuckiego delikatnie i subtelnie uczuciową Legendą op. 17 Wieniawskiego, dał do zrozumienia, że bliższe są mu jej walory techniczne, a nie emocjonalność. Grając na samo zakończenie salonowy i wirtuozowski Valse Scherzo op. 23 Czajkowskiego jeszcze raz udowodnił, że w technice opanowania utworu i panowania nad skrzypcami mało kto jest w stanie mu dorównać.

Pianista z charyzmą
Osokins jest młodym pianistą, ale z samej jego postawy – wysoki, przystojny, nad wiek poważny, porusza się z poczuciem luzu, ale i z dystansem – emanuje charyzma, co ma istotny wpływ na budowanie atmosfery i temperaturę jego grania. Nietrudno zauważyć, że graną przez siebie muzykę traktuje bardzo osobiście. Nawet, z dyskretną dezynwolturą. Oznacza to jednak kreatywność i wyrafinowanie, a nie brak szacunku dla zapisów nutowych. Można to było usłyszeć w emocjonalnym Preludium c-moll nr 20 op.28 i stonowanym Nokturnie B-dur nr 1 op.62 Chopina. Szczególnie zachwycił rozbudowaną, wielowątkową Suitą g-moll Rameau, kiedy proponując wyrażające się w szybszym tempie rozwiązania, zachował z pietyzmem całe wyrafinowanie muzyki z jej rytmem i wielością ozdób brzmieniowych, nasycając łagodną nostalgią. Nade wszystko zatrzymując liryzm, któremu nie zaszkodziło, że wprowadzał współczesne tempa korzystając w pełni z dynamiki fortepianu. Popisując się kaskadami dźwięków, lecz nie wychodząc poza ramy klasycznej budowy utworu i nie dając ponieść egzaltacji. Grając Rachmaninowa, w pieśniach „W milczeniu nocy tajemnym" i „Tutaj tak pięknie" wykazał się poetyckością i skupieniem, dyskretnie improwizując. Żeby na zakończenie w Wariacjach na temat Chopina op.22 dodać im skrzydeł szczerą emocjonalnością, dowodząc, że umie wydobyć z fortepianu przepiękny dźwięk finezyjnie delikatny, ale zarazem mocny i stanowczy.

„Planety" i robot
Świetnym pomysłem dyrygenta Caldiego było poprzedzenie suity „Planety" Holsta – „Kosmosem" Kisielewskiego. Przewodni motyw „Kosmosu", niepokojący i drażliwie narastający, sięgający czegoś poza światem realnym, był idealnym wprowadzeniem do muzycznej przestrzeni „Planet. W emocjonalnej kreacji Caldiego i rzeszowskich filharmoników suita, jej poszczególne części, krańcowo zróżnicowane melodycznie, była refleksyjnym spojrzeniem na nasze losy i przemijanie, widziane z kosmicznego oddalenia – nie znanej i niezmierzonej siły, ale stabilnej spójności czegoś, co jest piękne i zawiera pierwiastek mistycyzmu. Pokaz poszczególnych planet z przestrzeni kosmicznej na telebimie za orkiestrą w sali Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie umożliwiał skonfrontowanie muzycznego nastroju poszczególnych części suity z rzeczywistym widokiem planet w Kosmosie. W siedmioczęściowej suicie punktem wyjścia dla każdej planety jest sposób kojarzenia poszczególnych ciał Układu Słonecznego z cechami człowieka. Rzeszowscy filharmonicy z każdej części cyklu umieli wydobyć zapisany nastrój: niepokój – poprzez potężniejące, nawarstwiające się i coraz bardziej intensywne dźwięki instrumentów dętych i perkusyjnych, niezwykłą delikatność – fantastycznie grające smyczki, przewrotność i frywolność czy wreszcie mrok i majestat Kosmosu – całą orkiestrą.
Niespodzianką był udział robota Teo Tronico. Pianisty przekonanego o swojej genialności. 53 palcami na klawiaturze elektronicznej umieszczonej na fortepianie wykonał w zawrotnym tempie „Lot trzmiela", ragtime Joplina i zabierał się do Mozarta, kiedy uprzedził go w tym pianista Roberto Prosseda i udowodnił, że bez ludzkich emocji nie uda się zagrać w pełni żadnego utworu.

Elegia Góreckiego
Kwartet Wilanów koncertował na zamku w Łańcucie goszcząc jako solistów znakomitego wiolonczelistę Tomasza Strahla i kontrabasistę Adama Boguckiego. Chodziło głównie o Elegię na wiolonczelę, kwartet smyczkowy i kontrabas ad libitum Mikołaja Góreckiego. Utwór urzekający bezbłędną harmonią i pięknem motywów z dominantą tragicznego. Z początkiem nawiązującym do stylistyki neoromantyzmu, środkiem wypełnionym siedmioma wariacjami i finałem z melancholijną, fantastyczną kodą wiolonczeli. Strahl zaczął od chrypliwego, ponurawego brzmienia, resztę solowego fragmentu nasycając mrocznością, łkaniem i smutkiem. Fascynował świetną techniką i równowagą rytmiczną. Zdawało się, że cały wtopił się w utwór i swoją wiolonczelę, utożsamił z nimi, stał ich częścią. Grał z nieprzeciętną inwencją i smakiem, wnosząc specyficzny rodzaj współuczestnictwa w prezentację dzieła. W Kwintecie smyczkowym F-dur op. 20 Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego, z pozostałymi muzykami imponował precyzją popisując się cudownym Andante doloroso z fragmentem hymnu „Jeszcze Polska...", który kompozytor zawarł jako formę protestu za stłumienie Powstania Listopadowego 1831. A podczas prezentacji Kwartetu smyczkowego F-dur op.96 Dvoraka można było podziwiać kunsztowną ekspresję Kwartetu Wilanów. Muzycy nadali utworowi narrację pozornie beztroską, ale podskórnie pełną czytelnej refleksji o przemijaniu. Kunsztownie różnicując frazy melodyczne obrazujące poszczególne części utworu na przemian humorem i liryzmem, już od pierwszych dźwięków hipnotyzowali melomanów. Obdarowując wykonaniem refleksyjnym, wolnym od przerysowań.

Królewskie Wesele Figara
W Filharmonii Podkarpackiej, w dużej sali koncertowej, która od dwóch sezonów spełniając warunki widowni i sceny operowej gości spektakle muzyczne, „Weselem Figara" Mozarta z Polskiej Opery Królewskiej w Warszawie dyrygował młody, obiecujący kapelmistrz Dawid Runtz. Można było podziwiać kunszt solistów, chóru i orkiestry. A spektakl, który trwa 3 i pół godziny nie nużył. Ryszard Peryt stworzył przedstawienie dynamiczne, zabawne, pełne wdzięku i urody. To starczyło żeby publiczność owacyjnie dziękowała artystom w sali wypełnionej po brzegi, łącznie z dostawkami miejsc. Słuchano z ciekawością wspaniałych głosów i podziwiano utrzymane starannie podobnie jak cały spektakl w tradycji opery buffo świetne kreacje aktorskie nacechowane wielką kulturą muzyczną i perfekcją wykonawczą. M.in. Witolda Żołądkiewicza, jako Almavivy, Makara Pihura, w partii Figara, Leszka Świdzińskiego, don Basilia, Gabrieli Kamińskiej, Hrabiny i Julity Mirosławskiej, Cherubina. A także znakomity chór. Błyskotliwe partie wokalne, połączone ze znakomitym aktorstwem śpiewaków sprawiły, że publiczność nagradzała artystów indywidualnie kilkuminutowymi brawami. Peryt posługując się skromnymi środkami udowodnił, że można zrealizować widowisko piękne i wierne mozartowskiemu przesłaniu. Czytelna, prosta scenografia jaką stworzył, z kolumnami jakby z Teatru Stanisławowskiego w warszawskich Łazienkach i projekcje obrazów z epoki na telebimie w tle sceny decydowały o niepowtarzalnej atmosferze, dając wrażenie przenoszenia publiczności przez wehikuł czasu do epoki Mozarta i autora libretta Beaumarchais.

Bal maskowy ze Lwowa
Odmiennym przedstawieniem był „Bal maskowy" Verdiego z Opery Lwowskiej pokazany plenerowo przed zamkiem w Łańcucie. Spektakl w tradycji operowej 20. stulecia bez niespodzianek inscenizacyjnych. Niemniej wykonanie świetne, głosy imponujące. Zwłaszcza Michaela Malafiy, jako Ryszarda, Oresta Sydira, w partii Renata, Tetyany Olenich, Amelii, Tetyany Vakhnovskej, Ulryki. Urokliwa, chociaż dosłowna scenografia, barwne i szykowne kostiumy. Ogromna plenerowa widownia oklaskiwała artystów za kunszt, przedstawienie za widowiskowość. Silne wrażenie robiła scena finałowa, tytułowy bal maskowy, z bajecznie kolorową ciżbą przebierańców. Orkiestrę lwowską zdyscyplinowanie prowadził Michajlo Dutczak sprawiając, że monumentalne dzieło Verdiego zostało wykonane perfekcyjnie, bez błędów intonacyjnych.

Kurzak i Alagna
Tradycją festiwali w Łańcucie są od lat recitale gwiazd operowych. W tym roku oklaskiwano słynną sopranistkę Aleksandrę Kurzak i tenora Roberto Alagnę. Była okazja posłuchania obojga w repertuarze arii i duetów z Bizeta, Verdiego i Pucciniego. Nie najsłynniejszych, bardziej drugoplanowych. Niemniej pozwalały poznać kunszt śpiewaczy artystów. Największe wrażenie wywarła na publiczności wykonana przez Alagnę aria Vasca z „L'Africaine" Meyerbeera i Adriany z „Adriany Lecouvreur" Cilei, w której Kurzak popisała się fascynującym belcantem. Śpiewakom towarzyszyła zdyscyplinowanie orkiestra Filharmonii Podkarpackiej wypełniając czas między solowymi popisami urodą uwertur i intermezzów. Dyrygował mistrz perfekcjonizmu Wojciech Rajski, od lat wielu wierny łańcuckim festiwalom.

Konieczny w pieśniach
Recital słynnego bardziej poza granicami barytona o zabarwieniu basowym Tomasza Koniecznego i pianisty Lecha Napierały pozwalał poznać bliżej kunszt śpiewaka, który przed kilkoma tygodniami podpisał kilkuletni kontrakt do Bayreuth i bywał oklaskiwany na scenach operowych Tokio, Mediolanu, Chicago i Wiednia. Śpiewał pieśni Straussa, Twardowskiego i Rachmaninowa, czego wyjątkowość w dużej mierze sprowadzała się do zakorzenionych przekonań, że Strauss to utwory monumentalne, a Rachmaninow, otchłań fortepianu. Tymczasem usłyszeliśmy mniej znane świetnie skomponowane pieśni, które pozwoliły Koniecznemu w warunkach kameralnych łańcuckiej zamkowej sali balowej rozwinąć skrzydła. Popisać się głęboką, stonowaną ekspresją, wyrazistością, swobodą i potęgą głosu sięgająca u Straussa od niskich do imponująco wysokich rejestrów. Zarazem przekazać idealnie rozlewność, nostalgię i refleksyjność. A u Rachmaninowa kunsztownie wydobyć z jego pieśni ich fascynującą obrazowość. Popisem kunsztu śpiewaka była pieśń „Cecylia" Straussa, w której osiągnął imponujące, rzadko słyszane fortissimo. W pieśniach Rachmaninowa bliższe były mu odcienie liryczne. Na koniec recitalu podbił słuchaczy perfekcją w „Pieśni do gwiazdy" z „Tannhausera" Wagnera. Rozstając się żartobliwie utworem Czyża „U doktora pomidora". Co także było wielkim popisem głosowym!

Skrzypek na dachu
Jeden z wieczorów plenerowych przed łańcuckim zamkiem wypełnili artyści Teatru Żydowskiego w Warszawie klimatyczną realizacją Jana Szurmieja „Skrzypka na dachu". Cudowne pieśni, humor i tragizm sytuacyjny, duety i sceny zbiorowe, a nade wszystko założenie żeby poprzez zjawiskowość kultury żydowskiej dać przekaz o ponadczasowości problemów ludzi wypędzanych ze swoich ziem, kwestionowania i łamania prawa do własnej obyczajowości i tradycji, sprawiają, że „Skrzypek na dachu" prawdopodobnie nigdy się nie zestarzeje. Tak samo, jak przetrwa i to, o czym główny bohater musicalu Tewje, w tej roli świetny głosowo i przekonywujący aktorsko Marek Szydło – na swój prosty sposób rozmawia z Bogiem. Mobilną scenografię stworzył Wojciech Jankowiak, kostiumy były dziełem Marty Hubki. Mobilność dekoracji sprawiła, że dzięki drobnym przeobrażeniom i ruchom na scenie, widzowie mogli czytelnie odnajdywać się w różnych miejscach zamieszkałej przez bohaterów spektaklu Anatewki. Słabością przedstawienia było jednak to, że odbywał się bez udziału orkiestry grającej na żywo. Cóż, zaciążyły względy finansowe.

Chopin z jazzem i finał
Atrakcją festiwalową z pogranicza klasyki i jazzu był recital chińskiego pianisty A Bu, który dla publiczności polskiej odkrywa twórczość utalentowanego kompozytora z Ukrainy, Nikolaja Kapustina, fascynująco łączącego klasykę z jazzem. A Bu, pianista młody, student Julliard School of Music w Nowym Jorku, najwyraźniej lubi improwizować. Czym zachwycił festiwalową publiczność, która umiała docenić jego w tym względzie niemałe możliwości. Znajomość klasyki muzycznej pozwala A Bu na wypracowanie dźwięku w takiej postaci, że jest jego atutem wykonawczym. Na zakończenie swego recitalu podbił słuchaczy nie wolnym od ciekawych improwizacji Walcem cis-moll op. 64 Chopina.

– Tegoroczny festiwal 19-27 maja już jest przeszłością. 18-26 maja 2019 roku odbędzie się 58. Muzyczny Festiwal w Łańcucie – zaprasza Marta Wierzbieniec, dyrektorka naczelna Filharmonii Podkarpackiej w Rzeszowie, organizatorki festiwali od samego początku.