Rozprawa z samym sobą

"Spowiedź chuligana. Jesienin" - reż. Krzysztof Jasiński - Teatr Polonia w Warszawie

Na „Spowiedź chuligana" czekałam z wielką niecierpliwością, choć może bardziej niż na samą sztukę, czekałam na Andrzeja Grabowskiego w roli poety wyklętego. I jednak sprawdza się powiedzenie, że na najlepsze rzeczy trzeba trochę poczekać i wyczekane smakują lepiej. Jeśli ktoś spodziewa się fajerwerków, efektów specjalnych, dynamicznej akcji i czegoś, czego jeszcze nie widział to uprzedzam, że to nie ta bajka i tu nie doznania wizualne, a „feeling" jest kluczem otwierającym drzwi do zrozumienia i zachwytu.

Scenografia adekwatna do opowieści i niezwykle klimatyczna, bardzo prosta, ale każda inna odwracałaby uwagę od przekazu tekstu i uczuć. Minimalizm materii konotuje tu najwyższy stopień odbioru wrażeń. Oczom widzów ukazuje się jedynie krzesło, biurko, na którym leży czarny album ze zdjęciami i fragmentami utworów Sergiusza Jesienina, a także szklanka i butelka wódki, obok zaś po prawej stronie ustawiony mikrofon, a z przodu sceny - gitara. Andrzej Grabowski pojawia się na deskach z drewnianą zabawką, którą prowadzi przed sobą. Ten element scenograficzny stanowi pewną klamrę spinającą cały występ. Znamienna jest też kilkakrotnie powtarzana kwestia: Chciałbym powiedzieć Wam coś tkliwego...dobranoc. Można rzec, że jest to swego rodzaju motyw przewodni.

Bohaterem drugoplanowym, choć powinnam go raczej nazwać równorzędnym, są ekrany multimedialne rozwieszone na ścianach widowni i tylnej ścianie sceny. Co jakiś czas oprócz obrazów korespondujących z opowiadaną historią, odtwarzane były fragmenty tej samej sztuki, prezentowanej dokładnie 25 lat temu. Stanowiło to świetne dopełnienie, ale przede wszystkim ukazało sens reanimacji owego spektaklu, w tej samej, wyśmienitej obsadzie, gdzie na jednej scenie spotyka się Grabowski z czasów młodości i wieku dojrzałego. Niesamowita jest energia i świeżość odtwarzanej wówczas roli, zrywy dramatyczne, pełne ekspresji frazy...ale równie niesamowite jest zinterpretowanie i stonowanie tego samego tekstu na nowo przez dojrzałego już człowieka, który niejako czasem z rozrzewnieniem, a czasem niesiony jeszcze porywem echa niegdyś silnych emocji, wspomina swe życie butne i kręte.

Nie trzeba chyba wiele tłumaczyć, że równolegle na scenie obserwujemy opowieść o życiu i twórczości samego aktora, pewne podsumowanie dorobku. Wrażenie to i ta dwutorowość jest oczywista, choć niewyrażona wprost. Nie znaczy to, że Grabowski żegna się tym monodramem ze sceną. Odsłania nam tu raczej twarz aktora teatralnego, którego nie mamy przyjemności oglądać na co dzień, gdyż obsadzany jest on w rolach silnych, hardych mężczyzn, bądź znany jest głównie z roli Ferdynanda Kiepskiego (notabene fenomenalna kreacja komediowa tak się z nim zrosła, że oglądając „Chorego z urojenia" na deskach teatru Słowackiego, z panem Grabowskim w roli głównej oczywiście, nie potrafiłam odsunąć od siebie wrażenia, ze na scenie stoi Ferdynand, tyle, że z innej epoki).

Powszechnie wiadomo, że aktorem komediowym jest doskonałym, twardziela zagra bez mrugnięcia okiem, natomiast zaskoczeniem lekkim jest dla mnie to, że śpiewane partie monodramu brzmiały genialnie, głos chropowaty, dźwięczny, w klimacie...choćbym się starała szukać dziury w całym, nie potrafię o panu Andrzeju pisać inaczej niż w superlatywach. Zapracował na to dorobkiem i swoją magnetyczną osobowością sceniczną. Zaprezentował niesamowitą dojrzałość na scenie, pogodzenie z upływającym czasem, ale i brakiem zgody na zagaszanie młodzieńczej energii i wymazywanie wspomnień. Ten sam tekst, ta sama niemal sztuka, ale interpretacja aktora już inna. I na tym polega sukces tego przedsięwzięcia, warto przyjść na spektakl, żeby zobaczyć z jakim spokojem, wyważeniem i taką romantyczną tkliwością Grabowski zbudował na nowo postać, która pierwsze życie dostała 25 lat temu. Niesamowite przeżycie, wszechstronny, utalentowany aktor, który wraz z reżyserem Krzysztofem Jasińskim, na kanwie swej niepowtarzalnej osobowości, zbudował „Spowiedź chuligana".

Aktor przystępuje do spowiedzi wobec widzów i samego siebie, choć trudno stwierdzić, czy żałuje za grzechy, a przynajmniej ich część. Ze spowiedzi tworzy się malownicza opowieść, a wydarzenia okrasza piosenką w ramach komentarza. Nierzadko prowadzi dysputy, czy wręcz kłóci się z ruchomymi obrazami na ekranach, jak w przypadku wątku o kobietach życia, których pokaźną kolekcję Jesienin zgromadził. Jednakże, szczęście nie tkwi w ilości jak się okazuje, bo u Sergiusza barwa miłości przybiera raczej ciemne tony i jest powodem ślepych namiętności, nieprzemyślanych decyzji, dramatów, popadnięcia w alkoholizm i wciąż żywych emocji.

Wiele kobiet mnie kiedyś kochało
I nie jedną kochałem i ja.
Nie dlategoż mnie opętało
To pijaństwo każdego dnia?

Nuty autobiograficzne wybrzmiewają co krok w liryce Jesienina, w zasadzie równolegle obok siebie płyną dwie tematyczne rzeki i wzajemnie się dopełniają – natura i bieg życia artysty. Bardzo zgrabnie ułożyli panowie Jasiński i Grabowski ten monodram, historia prowadzona chronologicznie pozwala przeżywać wzloty i upadki, i prowadzi do tego co nieuchronne, a po drodze zachwyca pejzażami poetyckimi.

Jedyną „wadą", choć raczej powinnam powiedzieć niedogodnością, był fakt obecności licznych rusycyzmów, trudnych do zrozumienia dla widza mającego niewiele z językiem rosyjskim wspólnego. Teksty poety same w sobie nie są wydumanie trudne i w interpretacji,
i odbiorze, dlatego trafiają z całym swoim przekazem do duszy każdego człowieka, wystarczy otworzyć się na przekaz. To stanowi też o popularności owej poezji mimo, że miejscami sam styl życia artysty był motorem napędzającym zainteresowanie publiki jego osobą.

Jeden utwór, a właściwie jego fragment skojarzył mi się z podsumowaniem tego monodramu i chyba też z powodu wielkich podsumowań na Scenie STU tego wieczoru, został dobitniej zaakcentowany:

Wiele myśli przemyślałem w ciszy,
Wiele pieśni o sobie złożyłem.
Na tej ziemi, co jęk zewsząd słyszy,
Jam szczęśliwy po prostu, że żyłem.

Andrzej Grabowski na koniec powiedział widzom tkliwe „dobranoc", a ja na koniec od siebie mogę napisać zdecydowane: „polecam!".

 

Monika Sobieraj-Mikulska
Dziennik Teatralny Kraków
1 lipca 2017

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...