Schodami w dół

"Koniec półświni. Wybrane utwory i teksty o teatrze" - aut. Helmut Kajzar - Wydawnictwo Korporacja Ha!art

Z perspektywy młodego odbiorcy teatru najważniejsze postaci w polskim teatrze z końca XX wieku to z pewnością Jerzy Grotowski i Tadeusz Kantor. Trzeba zapuścić się „schodami w dół", aby odkryć inne równie istotne sylwetki polskiego teatru. Wędrówkę tę umożliwiło Wydawnictwo Korporacji Ha!art, wydając książkę z tekstami Helmuta Kajzara „Koniec półświni. Wybrane utwory i teksty o teatrze".

Za wybór i redakcję tekstów odpowiedzialny jest Marcin Kościelniak, teatrolog i krytyk teatralny, autor monografii Helmuta Kajzara „Prawie ludzkie prawie moje Teatr". Kościelniak w recenzowanej książce umieścił siedem utworów dramatycznych Kajzara z lat 1966–1982 oraz zestaw esejów o teatrze. Dodatkowym atutem tej pozycji jest płyta CD z fragmentami „Samoobrony" – dramatu Kajzara, czytanego przez samego twórcę. Teksty dramatyczne zostały dobrane w taki sposób, aby zaprezentować figurę odmieńca i Innego w tekstach Kajzara.

Umieszczenie tekstów o teatrze wraz z utworami dramatycznymi umożliwia szeroką perspektywę w spojrzeniu na twórczość Kajzara. Choć książka ma konkretną, ścisłą i spójną strukturę podporządkowaną monografii Kościelniaka – która została wydana w tym samym czasie – to jednak redaktor nie narzuca czytelnikowi swojego punktu widzenia na twórczość Kajzara.

Czytelnik może rozpocząć przygodę z Kajzarem od czytania jego tekstów dramatycznych. Istotną wskazówką Kajzara dla odbiorcy jest sposób projekcji jego utworów. Bez względu na fakt, że zamieszczone utwory są tekstami pisanymi z przeznaczeniem na scenę teatralną, teatr Kajzara może rozgrywać się wszędzie, nawet – a może przede wszystkim – pod powiekami, w wyobraźni odbiorcy. Twórca ten jakby z pełną świadomością wpisywał w swoje utwory performatywny aspekt własnej twórczości, będąc zarazem dramatopisarzem/dramaturgiem i reżyserem. W ten sposób każdy odbiorca/widz pod własnymi powiekami, siłą wyobraźni może projektować własny teatr Kajzara.

Swe wyobrażenia czytelnik może skonfrontować ze zbiorem esejów i manifestem teatru meta-codziennego. Taki układ nie ogranicza wyobraźni czytelnika, który po lekturze dramatów posiada własne wyobrażenia o twórczości Kajzara. Zbiór esejów ciekawy jest nie tylko ze względu na prezentację idei i postaw Kajzara, ale również dlatego, że zamieszczone są tam teksty reżysera, komentujące twórczość Różewicza i Grotowskiego. W części trzeciej książki czytelnik może przyjrzeć się twórczości Kajzara uwzględniając jego pracę jako dramaturga, kreślącego i poszukującego artystycznych oraz społecznych problemów swego czasu, które natrętnie go dręczą.

Przez całą lekturę książki czytelnik odczuwa potrzebę ujrzenia choć fragmentu nagrań ze spektakli Kajzara. I choć do książki dodana jest płyta CD, to jednak w myśl idei teatru wyobraźni („za kotarami powiek") czytelnik może jedynie odsłuchać nagrania „Samoobrony". Brak nagrań wideo skutkuje tym, że widz musi samodzielnie wypełnić sobie lukę wynikającą z braku sfery wideo. Co uważam za duży atut tej pozycji.

Książka ta stanowi ciekawą pozycję nie tylko dla teatrologów. Szeroka perspektywa teatru Kajzara jest interesującą propozycją dla czytelników zainteresowanych procesem kulturotwórczym końca XX wieku.

Książka wydana w Linii Teatralnej Korporacji Ha!art posiada charakterystyczną, rozpoznawalną szatę graficzną. Układ stron i rozmieszczenie tekstu na stronach są przejrzyste oraz czytelne w odbiorze. Całość stanowi dobry, prosty przewodnik, który pomaga czytelnikowi udać się „schodami w dół" i zapuścić w twórczość Kajzara, by w ten sposób rozjaśnić perspektywę na polski teatr końca XX wieku.

Daria Kubisiak
Dziennik Teatralny Kraków
6 sierpnia 2014
Portrety
Helmut Kajzar

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...