Stanisław Milski (1897-1972)

Aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser teatralny

Urodził się 8 lutego 1897 w Czchowie. Zmarł 4 września 1972 w Warszawie.

Pochodził z rodziny chłopskiej. Był synem Jana Hołysta i Katarzyny z Rychterów. Ukończył szkołę baletową w Poznaniu, ale kontuzja po wypadku uniemożliwiła mu uprawianie zawodu tancerza. Wtedy zainteresował się dzięki Leonowi Czechowskiemu dekoracją i kostiumologią teatralną.

Występował, jak sam podawał, od 1916; w 1921-23 był zaangażowany w Teatrze Polskim i Powszechnym w Wilnie (np. Dzięgiel w "Grochowym wieńcu"), w sezonie 1923/24 w Teatrze Polskim w Katowicach (np. Maciuś w "Zaczarowanym kole", Wołodyjowski w "Ogniem i mieczem"), 1924/25 w Teatrze Nowym w Poznaniu (np. Fred w "Pigmalionie"), 1925/26 w Teatrach Miejskich we Lwowie, 1926-29 w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie, gdzie współpracował też z rozgłośnią PR. W 1928 wystąpił w Warszawie w teatrze Znicz, a w sezonie 1929/30 znalazł się w zespole nowo otwartego teatr dla dzieci Jaskółka, z którym współpracował do zamknięcia tej sceny w 1933.

Później (do 1937) był reżyserem Teatru "Płomyka" przy Związku Nauczycielstwa Polskiego. W 1930 wyjeżdżał z zespołem Ireny Solskiej do Gdańska i Sopotu, zajmował się stroną organizacyjną prezentowanych przedstawień ("Dom kobiet", "Czworo ludzi w czterech ścianach"). Od lutego do maja 1932 był w zespole Teatru Polskiego w Gdyni pod dyr. Stanisława Czapelskiego, z którym odwiedził Gdańsk, Chojnice, Kościerzynę, Wejherowo. Reżyserował tu "Burzę w szklance wody" (rola Dr. Merynlanda), "Roxy" (Tony), "Pierwsza pani Selby" (Allan), "Powrót posła" (Szarmancki). W sezonie 1933/34 był zaangażowany w Teatrze Miejskim w Łodzi, gdzie reżyserował kilka przedstawień dla dzieci, np. "Hanka u krasnoludków", "Czarodziejskie drzewko", "Pinokio", a także w Teatrze Letnim w Parku Staszica. W sezonie 1935/36 i 1937/38 grał i reżyserował gościnnie w Teatrze Miejskim w Toruniu, od 1937 współpracował z warszawską rozgłośnią PR jako spiker i lektor.

W 1939-41 grał w Teatrze Polskim w Wilnie, takie role jak: Józef ("Pastorałka"), Nick ("Maria Stuart" Juliusza Słowackiego), Sielski ("W małym domku"), Błazen ("Wieczór Trzech Króli"). W marcu 1941 wystawił tu jedyny spektakl Sekcji Marionetek - widowisko lalkowe "Nowe szaty króla". W czasie okupacji niemieckiej pracował jako woźnica na Wileńszczyźnie.

W sezonie 1944/45 był reżyserem Polskiego Teatru Dramatycznego w Wilnie, gdzie przygotował m.in. "Wieczór Mickiewiczowski" i "Pigmaliona". Z zespołem wileńskim przybył wiosną 1945 do Torunia i do jesieni tego roku był aktorem i reżyserem Teatru Ziemi Pomorskiej (np. "Damy i huzary"), następnie Teatru im. Jaracza w Olsztynie (sezonie 1945/46, 1948-52, a w sezonie 1945/46 także kierownik artystyczny tego teatru). Wystawił tu m.in. "Moralność pani Dulskiej", "Marię Stuart" J. Słowackiego, "Odwety", "Kamiennego gościa" i "Oświadczyny" (nagrodzone na Festiwalu Sztuk Radzieckich, 1949), "Sułkowskiego"; za reżyserię i rolę Mroza ("Trzeba było iskry") otrzymał wyróżnienie na Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych (1951). W sezonie 1946/47 grał i reżyserował w Teatrze im. Węgierki w Białymstoku oraz Teatrze Domu Żołnierza w Lublinie, w 1948 w Teatrze Klasycznym w Warszawie. W sezonie 1955/56 reżyserował w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, równocześnie w tym sezonie nawiązał współpracę z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku, gdzie reżyserował do końca sezonu 1963/64 (także dla Sceny Objazdowej), m.in. "Zielonego Gila", "Mandragorę", "Żołnierza i bohatera", "Wieczór Trzech Króli", "Ciężkie czasy" Michała Bałuckiego.

Ponadto na wielu scenach reżyserował gościnnie, m.in. w Studio Rapsodycznym w Gdańsku ("Pensja pani Latter", 1962), w Teatrze Nowym w Łodzi ("Kobieta w trudnej sytuacji", 1962; "Wicek i Wacek", 1964), w Teatrach Dramatycznych w Szczecinie ("Pokusa", 1963). Od 1964 reżyserował w Teatrze im. Osterwy w Lublinie, m.in. "Zejście do piekła", "Damę kameliową", "Śmierć gubernatora", "Robin Hooda". W 1966 obchodził tu jubileusz pięćdziesięciolecia pracy artystycznej i w tym samym roku przeszedł na emeryturę.

W ostatnich latach życia na scenie nie występował, był natomiast popularnym aktorem film. (około sześćdziesięciu ról). W kinie zadebiutował 29 kwietnia 1952 rolą Jaglika w filmie „Gromada" w reż. Jerzego Kawalerowicza i Kazimierza Sumerskiego. Grywał zwykle role drugoplanowe, charakterystyczne, które dzięki jego osobowości i umiejętnościom charakteryzatorskim stawały się prawdziwymi kreacjami, nazywano go nawet "wielkim aktorem małych ról", "mistrzem epizodu". Oto niektóre z nich: Ojciec Szczęsnego i Czerwiaczek ("Celuloza") - Państwowa Nagroda Artystyczna w 1954, Zajączkowski ("Tajemnica dzikiego szybu"), Profesor-sprzedawca ("Pożegnania"), Redaktor Pieniążek ("Popiół i diament"), General ("Gdzie jest generał?").

Został pochowany na cmentarzu w Warszawie-Radości.

Źródła: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, Wikipedia, FilmPolski, E-teatr

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
5 września 2022

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...