Stłamszona niewinność

Ale na przedstawieniu mieli szansę dobrze się poczuć nie tylko uczniowie, inscenizacja Marcina Ehrlicha jest bowiem efektem rzetelnej, reżyserskiej pracy. Z tekstu Ionesco nie wycięto bodaj jednej kwestii, przez co spektakl nie wymaga żadnej dodatkowej wiedzy. Widzowie, którzy nie znają „Lekcji”, nie pogubią się w domysłach, natomiast wielbiciele literatury mogą zachwycać się kreacjami aktorskimi, gdyż w tym przedstawieniu aktorzy zaprezentowali cały swój warsztat i zbudowali wyraziste, różniące się między sobą postaci. Właśnie te różnice tworzą napięcie, które jest wyczuwalne od pierwszych chwil przedstawienia. Przepełniona młodzieńczą energią, ubrana w żółtą, dziewczęcą bluzeczkę i rajstopy tego samego koloru Uczennica (Maria Gudejko) wchodzi w skomplikowaną relację z udzielającym korepetycji Profesorem (Marek Kołaczkowski), nad którym górę biorą mroczne instynkty, znajdujące ujście - pomimo licznych ostrzeżeń Służącej (Loretta Cichowicz). Dominująca osobowość i brak umiejętności panowania nad sobą doprowadzają do tragedii, której nie da się cofnąć.

Przedstawienie rozgrywa się w skromnie umeblowanej przestrzeni, gdzie każdy z elementów scenograficznych i rekwizytów jest albo czarny, albo czerwony. Nic dziwnego, skoro na scenie obserwujemy walkę namiętności z mrocznymi, niepohamowanymi żądzami. Krzesła, stół, ramy okna oraz mały, kuchenny barek znajdujący się z lewej strony sceny  (a także szelki i muszka Profesora) są czerwone, natomiast ściany i podłoga toną w czerni. Czerwono-czarne są także ustawione z prawej strony sceny schodki prowadzące do kuchni, po których parokrotnie przejdzie przeczuwająca najgorsze, chroma Służąca. Swastyka, która w tekście Ionesco znajduje się na opasce, jaką Profesor i Służąca w jednej z ostatnich scen umieszczają sobie na ramieniu, tu zastąpiona została czerwonym i czarnym trójkątem. Symbolizuje bliżej nieokreśloną ideologię siły, która zwycięża właśnie dlatego, że reprezentuje to, co odwieczne i niezniszczalne - zło, przemoc, ciemną stronę ludzkiej osobowości. Nadaje to opowiadanej historii uniwersalny rys, jest także wskazówką podpowiadającą, że największe niebezpieczeństwo totalitaryzmu jako ustroju społecznego przejawia się w relacjach między ludźmi, jednostkami, w zwykłych, codziennych kontaktach. Rozmowa dwóch osób przestaje być wymianą poglądów, za to staje się próbą sił zmierzającą do narzucenia współrozmówcy swoich zasad. W świecie zdominowanym przez ideologię totalitarną partnerstwo jest słowem nie tyle zakazanym, co niezrozumiałym, nieznajdującym zastosowania. Profesorowi udaje się w końcu zaszczuć Uczennicę, która przegrywa walkę z doświadczonym agresorem, stając się bezbronną ofiarą. 

Wykorzystanie piosenki „Frere Jacques” nuconej przez większość z nas w dzieciństwie na początku spektaklu wydaje się zapowiadać sielankową atmosferę w jakiej powinno przebiegać spotkanie dwojga kulturalnych ludzi. Jednak kiedy słyszymy tę samą piosenkę tuż po popełnionym morderstwie podkreśla ona jedynie makabryczność sytuacji. Profesor, który z jowialnego, na każdym kroku chwalącego dziewczynę staruszka nagle (zrzucając z siebie szlafrok) przedzierzgnął się w sadystycznego dręczyciela, przed Służącą wchodzi w rolę ofiary własnej żądzy, nad którą po raz kolejny nie był w stanie zapanować. Seksualne napięcie, jakie od początku panowało między maturzystką i starszym o dwa pokolenia Profesorem, znalazło ujście. Takiego obrotu sprawy mogliśmy się spodziewać obserwując żonglerkę globusem, który za sprawą jednej z najsłynniejszych scen w historii kina nabrał symbolicznego znaczenia. Taki koniec był nieunikniony, niewinność nie może bowiem bezkarnie istnieć w świecie, w którym by przetrwać trzeba wyeliminować innych.

W przedstawieniu Marcina Ehrlicha nacisk położony został na psychologiczny aspekt opowiadanej historii. Freud powiedziałby, że Profesor nie zakończył procesu indywiduacji, nie poradził sobie z przyswojeniem archetypu cienia. Prowadzi to do kolejnych wniosków, zbliżających postać Profesora do Fausta - „to, co wiemy, nie przyda się na nic” zdaje się mówić nauczyciel, który nie jest w stanie wytłumaczyć uczennicy podstaw arytmetyki, której „nie można wytłumaczyć. Trzeba to zrozumieć wewnętrzną matematyczną intuicją”. Bezużyteczność przegrywającej z życiową praktyką wiedzy staje się głównym tematem spektaklu. Nie wystarczy wiedzieć, trzeba myśleć, rozumieć i czuć - tylko wtedy jesteśmy w stanie osiągnąć pełnię człowieczeństwa. Arystoteles mówił, że całość to więcej niż suma części. To najtrafniejsza definicja Człowieka i Sztuki.