Streszczenie libretta

Figaro, niegdyś cyrulik a obecnie pokojowiec Hrabiego Almavivy, ma poślubić Zuzannę – służącą Hrabiny. Hrabia jednak , który sam chciałby nawiązać romans z piękną dziewczyną, pozornie zgadzając się na ten związek, zamierza jednocześnie – niby w dowód łaski i szczególnego zaufania – wysłać Figara z sekretną misją aż do Londynu. Tymczasem zjawia się w zamku Marcelina; Figaro pożyczył od niej niegdyś znaczną sumkę, obiecując poślubić ją w wypadku, gdyby nie był w stanie zwrócić długu w terminie. Teraz zgłasza ona pretensje do Figara, w czym sekunduje jej dzielnie stary doktor Bartolo; pragnie on zemścić się na Figarze za pokrzyżowanie dawnych jego planów matrymonialnych względem pięknej Rozyny – obecnie małżonki Almavivy. Z drugiej strony pragnie uwolnić się od Marceliny, która zostawszy przed laty matką jego dziecka, mogłaby obecnie zmusić go do małżeństwa.

Sytuację dodatkowo gmatwa młody, przystojny, a przy tym nadmiernie kochliwy Cherubin. Jego zaloty do milutkiej Barbariny – córki ogrodnika Antonia, która wpadła w oko także Hrabiemu, jego strzelanie oczami za Zuzanną, wreszcie wzdychanie do Hrabiny, są Almavivie wyraźnie nie na rękę, toteż przyłapawszy pazia sam na sam z Barbariną, postanawia usunąć go z zamku. Strapiony paź udaje się do Zuzanny, by prosić o stawiennictwo u Hrabiego. Ledwie jednak zamienił kilka słów z Zuzanną, zjawia się niespodziewanie Hrabia. Cherubin z ukrycia mimo woli słucha czułych słów, jakimi Almaviva stara się usidlić Zuzannę. Gdy jego schronienie zostaje odkryte, gniew Hrabiego nie ma granic. Ubłagany jednak przez Zuzannę i Figara Hrabia zgadza się przebaczyć Cherubinowi i zamienia wyrok banicji na... patent oficerski, stawiając jednak warunek, by Cherubin jeszcze tego dnia odjechał do pułku, w którym ma służyć.

Akt drugi

Hrabina prosi bożka miłości Amora, by powrócił jej serce zaniedbującego ją coraz bardziej, a zarazem dręczącego ją bezpodstawną zazdrością małżonka.

Przybywa Zuzanna i Figaro, który odkrył już całą sprytną intrygę Hrabiego, i teraz wspólnie z Hrabiną planują podstęp: Zuzanna naznaczy Hrabiemu wieczorną schadzkę w parku, a zamiast niej pojawi się przebrany w niewieście szaty Cherubin. Gdy sprawa się wyda, Hrabia, by uniknąć śmieszności, będzie musiał dać zezwolenie na rychły ślub Figara z Zuzanną. Przybywa Cherubin i pouczony o swej roli, zaczyna przebierać się w suknię Zuzanny.

Przybywa i sam zazdrosny o żonę Hrabia. Przerażony Cherubin kryje się w alkowie, niestety potrącił jakiś sprzęt, co wzbudza podejrzenia Hrabiego. Ponieważ Hrabina wzbrania się otworzyć drzwi do alkowy, Almaviva podąża po narzędzia ślusarskie, zabierając żonę, by nie mogła wypuścić domniemanego kochanka.

W porę zjawia się Zuzanna: uwalnia Cherubina i sama zamyka się w alkowie, paź zaś przez okno wyskakuje do ogrodu. Gdy Hrabia wraca i zabiera się do wyważania drzwi, z alkowy wychodzi... Zuzanna. Hrabia już gotów jest przeprosić żonę za niesłuszne podejrzenia, gdy zjawia się ogrodnik Antonio i skarży się, że ktoś wyskakując przez okno z pokoju Hrabiny podeptał rosnące tam kwiaty. Wprawdzie Figaro bierze winę na siebie, niemniej jednak Hrabia znowu wietrzy podstęp.

Przybywa Marcelina w towarzystwie Bartola i Basilia, by nalegać na Figara o zwrot długu albo – ślub. Ponieważ Figaro odmawia, Hrabia wyznacza rozprawę sądową.

Akt trzeci

Zuzanna powiadamia Hrabiego, iż może nocą spotkać się z nim w ogrodzie. Almaviva jest uszczęśliwiony, jednak podsłuchane przypadkiem jakieś nieostrożne słówko Figara budzi w nim podejrzenie, że Zuzanna w gruncie rzeczy zamierza tylko zadrwić z niego. Dręczy Hrabiego zarówno zazdrość o szczęśliwego Figara, jak i głęboko zraniona miłość własna. Liczy więc na odwet na swym pokojowcu podczas zapowiedzianego procesu.

Przewód sądowy nie wypada jednak po myśli Hrabiego. Okazuje się bowiem, że Figaro jest właśnie zaginionym dzieckiem Marceliny i Bartola, wobec czego oczywiście upadają pretensje Marceliny, szczęśliwej z odzyskania syna. Hrabia łudzi się jeszcze, że pozyska względy Zuzanny; Hrabina znów pragnie raz na zawsze pohamować niewiernego męża. Postanawia przebrać się w szaty Zuzanny i udać się na schadzkę, by zdemaskować i ośmieszyć Hrabiego. Zuzanna pisze na polecenie Hrabiny odpowiedni liścik i doręcz go Hrabiemu w momencie, gdy do Hrabiny przybyły tłumnie wiejskie dziewczęta, by prosić ją o wzięcie udziału w zabawie.

Ogrodnik Antonio demaskuje ukrytego wśród nich Cherubina. Hrabia chce przykładnie ukarać zuchwalca lecz nie może tego uczynić i musi nawet dać zgodę na jego małżeństwo z Barbariną, która oto publicznie przypomina Hrabiemu, że kiedyś, zalecając się do niej, obiecywał spełnić każde jej życzenie.

Akt czwarty

Hrabina z Zuzanną nie powiadomiły niestety Figara o swych planach; ten wyśledził, że Zuzanna potajemnie doręcza Hrabiemu jakiś liścik. W jego sercu budzi się zazdrość, a utwierdza ją jeszcze spotkanie Barbariny szukającej szpilki, którą list był spięty i którą z rozkazu Hrabiego ma oddać Zuzannie. Postanawia zatem Figaro udać się również na schadzkę, by dać nauczkę Hrabiemu i zemścić się na Zuzannie.
Podczas nocnej sceny w ogrodzie następuje seria zabawnych nieporozumień: Hrabia bierze własną żonę za Zuzannę, Figaro – Zuzannę za Hrabinę, której przez zemstę czyni miłosne wyznania. Gdy sytuacja wreszcie się wyjaśnia, skruszony Hrabia, błaga żonę o przebaczenie; aby zaś położyć kres plotkom, daje wreszcie upragnione zezwolenie na ślub Zuzanny i Figara.

Na podstawie: Józef Kański, Przewodnik operowy - PWM, Kraków