Teatr w TVP Kultura

jesienne plany propozycji teatralnych

Zapowiedzi najciekawszych propozycji teatralnych, które TVP Kultura zaplanowała na jesień

Wrzesień 2009 – miesiąc ze Słowackim

Z okazji 200 rocznicy urodzin Juliusza Słowackiego, która przypada 4 września, TVP Kultura we wszystkie wtorki miesiąca przypomni znakomite realizacje dramatów poety w Teatrze TV. Będzie to okazja do obcowania z dziełami, które ukształtowały polską tradycję teatralną, jak również z kreacjami plejady naszych aktorów, m.in. Gustawem Holoubkiem, Zbigniewem Zapasiewiczem, Danielem Olbrychskim, Ignacym Gogolewskim, Jerzym Radziwiłowiczem, Władysławem Kowalskim, Mariuszem Benoit, Janem Englertem, Michałem Żebrowskim.

KORDIAN spektakl Złotej Setki Teatru TV
emisja: 8 września, godz. 20.30 (cz. I) i 22.00 (cz. II)
reżyseria: Jan Englert (1994)

Jedna z najciekawszych inscenizacji „Kordiana", zrealizowana niemal w całości w naturalnych wnętrzach i plenerach, w miejscach historycznie związanych z akcją dramatu (Plac Zamkowy, Starówka, Szkoła Podchorążych). Rozmachem przypomina najświetniejsze telewizyjne przedstawienia wielkiego repertuaru narodowego. Reżyser Jan Englert, jednocześnie autor adaptacji, dokonał dość istotnych zmian dramaturgicznych, proponując nową interpretację klasycznego dzieła. Zracjonalizował romantyczne wizjonerstwo, a jednocześnie wzbogacił „Kordiana", patrząc na narodowy los przez pryzmat współczesnej świadomości historycznej (metaforyczne zakończenie, z obrazami płonącego Zamku Królewskiego we wrześniu 1939 r., tłumów na Placu Defilad w październiku 1956 r.).
Przedstawienie rozpoczyna scena koronacji cara na Placu Zamkowym. W tłumie gapiów jest mały Kordian. Dziecko nie rozumie jeszcze wagi wydarzenia historycznego, ale je przeżywa, magazynuje w pamięci i podświadomości. Niektóre postaci i sceny powrócą w dorosłym życiu Kordiana, jako uzasadnione psychologicznie reminiscencje z dzieciństwa. Przeżywa świat na sposób hamletyczny, szuka celu w życiu, błądzi, „wszędzie pełno tajemnic..." – strzał z pistoletu wydaje się jedynym wyjściem z beznadziejnej sytuacji. Nieudana próba samobójcza Kordiana daje reżyserowi jeszcze jeden pretekst do romantycznych fantazji – jako wizji rannego. Nierealny świat – diabły, anioły, lot na chmurze do Polski ze szczytu Mont Blanc – znajdują swoje uzasadnienie jako projekcja wyobraźni chorego, trawionego gorączką człowieka. „Kordian" telewizyjny, zrealizowany z wielką pieczołowitością, w znakomitej obsadzie aktorskiej (m.in. Michał Żebrowski w roli Kordiana oraz Gustaw Holoubek, Mariusz Benoit, Jan Englert, Władysław Kowalski) – burzy nasze stereotypowe myślenie o dramacie romantycznym i zmusza do indywidualnego ustosunkowania się do narodowych mitów.

HORSZTYŃSKI
emisja: 15 września, godz. 20.00
reżyseria: Zbigniew Zapasiewicz (1995)

Od prapremiery dramatu w teatrze krakowskim w 1878 r. grali w „Horsztyńskim" najwybitniejsi aktorzy sceny polskiej.
„Rzecz dzieje się na Litwie w roku 1794". W pałacu, w wiejskiej posiadłości hetmana litewskiego Szymona Kossakowskiego (piękne naturalne wnętrza i plenery) trwa uczta, lecz nie uczestniczą w niej jego dzieci - Amelia i pierworodny syn Szczęsny. Amelia próbuje nakłonić brata, by uczynił swe życie bardziej użytecznym, a nade wszystko zmienił swój stosunek do ojca, wszak to dobry i wielki człowiek, który „podpiera spróchniały tron Stanisława Augusta". Szczęsny głowę ma zaprzątniętą czym innym. Dworzanie Hetmana plotkują, że młody panicz kocha się skrycie w pani Horsztyńskiej, żonie dawnego konfederata barskiego, któremu Moskale wykapali gromnicami oczy. Gdy Horsztyński opowiada o tamtych dramatycznych wydarzeniach, jego ukochana Sally i ulubiony „Sowizdrzał" Szczęsny prowadzą między sobą subtelną grę spojrzeń, gestów, aluzji. Do Hetmana Kossakowskiego dociera wiadomość o domniemanym romansie syna z żoną znienawidzonego sąsiada. Zjawia się w domu Horsztyńskiego, obaj wyrzucają sobie winy sprzed lat - zdradę Hetmana, który przeszedł do obozu politycznych przeciwników Konfederacji Barskiej, i osobistą zdradę Horsztyńskiego, który uwiódł Kossakowskiemu żonę, a jej „hańba" żyje nadal w jego domu i nazywa się jego córką. Hetman szuka zemsty, zapowiada, że odbierze Horsztyńskiemu majątek za długi. Horsztyński postanawia opublikować będące w jego posiadaniu tajne dokumenty kompromitujące zdrajcę narodu. Dla siebie pragnie tylko spokoju, który może przynieść jedynie śmierć. Nienawiść starych nieprzyjaciół kładzie się tragicznym cieniem na życiu młodych. W przedstawieniu wystąpili m.in. Zbigniew Zapasiewicz, Ignacy Gogolewski, Michał Żebrowski, Olga Sawicka, Władysław Kowalski, Henryk Bista.

SEN SREBRNY SALOMEI spektakl Złotej Setki Teatru TV
emisja: 22 września, godz. 20.00
reżyseria: Krzysztof Nazar (1994)

Chyba żaden z dramatów Juliusza Słowackiego nie wzbudził takich kontrowersji jak „Sen srebrny Salomei", napisany na pięć lat przed śmiercią autora. Nawet ta, której imię upamiętnił w tytule, matka poety, wzdragała się odczytując przerażające wizje syna. Dramat powstał w szczególnym okresie życia Słowackiego. Spotkanie z Towiańskim i akces do Koła Sprawy Bożej, zetknięcie się z ideami towianizmu, z twórczością Calderona de la Barki zaowocowały poszukiwaniem nowych dróg twórczych. „Sen...", nawiązujący do okresu krwawych antypolskich powstań chłopów ukraińskich i równie bezwzględnej walki szlachty z hajdamaczyzną, jest próbą skojarzenia motywów historycznych z mistycyzmem. Jednocześnie jest to, wedle określenia autora, „Romans dramatyczny w pięciu aktach" - historia miłości, wielkich namiętności i zdrad: wychowanicy Regimentarza, Salomei Gruszczyńskiej, i jego syna Leona, oszalałego z miłości do panienki dworskiego kozaka Semenki, Księżniczki i Sawy - rycerza ukraińskiego, nieszczęsnego potomka hetmańskiego rodu Calińskich. Przede wszystkim zaś „Sen srebrny Salomei" jest opowieścią o narodzie, który utracił wolność - musi ją odzyskać i odrodzić się w przyszłości. W obsadzie m.in. Daniel Olbrychski, Andrzej Grabowski, Jerzy Radziwiłowicz, Jerzy Trela, Marta Kalmus, Mirosław Baka.

MAZEPA spektakl Złotej Setki Teatru TV
emisja: 29 września, godz. 20.00
reżyseria: Gustaw Holoubek (1969)

Gustaw Holoubek wielokrotnie realizował swój ulubiony dramat Słowackiego „Mazepę”. Z entuzjazmem przyjęto spektakl Teatru TV, który wyreżyserował w 1969 r. O sukcesie zadecydowały przede wszystkim dwa czynniki: nowatorskie odczytanie dramatu i rewelacyjne aktorstwo. - W moim przekonaniu - mówił wówczas reżyser w jednym z wywiadów – „Mazepa" to romans kryminalny. Może nawet dreszczowiec, używając współczesnego języka... W „Mazepie" nie ma tego, co cechowało zazwyczaj sztuki romantyczne - szerokiego tła historycznego i spraw narodowych. Ludzie, których tu spotykamy, są przerażający w swej pierwotnej naturze, ich namiętności wyhodowane w odosobnieniu, wyrażają cały tragizm mrocznych, zacofanych obyczajów. Okrucieństwo to właściwy klucz do tej sztuki, granej dotychczas często jedynie dla pięknie brzmiących strof”. W spektaklu wystąpili m.in. Jan Świderski, Aleksandra Śląska, Jerzy Kamas, Ignacy Gogolewski i sam Gustaw Holoubek w roli Jana Kazimierza.

Październik 2009 – miesiąc z Witkacym

We wrześniu minie 70 rocznica śmierci Stanisława Ignacego Witkiewicza. Z tej okazji TVP Kultura w październikowe wtorki przypomni spektakle Teatru TV oparte na twórczości i biografii tego awangardowego artysty.

STAŚ Jerzego Jarockiego
emisja: 6 października, godz. 20.00
reżyseria: Gustaw Holoubek (1994)

Sztuka Jerzego Jarockiego wykorzystuje listy Stanisława Witkiewicza do syna i autobiograficzną powieść Witkacego „622 upadki Bunga”. Dialogi, występujące postaci oraz przedstawione sytuacje są prawdziwe. Autor ukazuje skomplikowane związki ojca z synem, ich konflikty - inne rozumienie sztuki, inne poglądy polityczne i, mimo różnic, silne związki Witkacego z ojcem. Centralną postacią i narratorem opowieści o młodym Witkacym, o latach, w których kształtowała się jego osobowość, jest jego ojciec. Osobowość syna kształtowała się w wyniku eksperymentu wychowawczego, jakiemu został poddany: nauka w domu bez szkolnego rygoru, lekcje udzielane przez najwybitniejszych uniwersyteckich profesorów, swobodny rozwój talentów, atmosfera wypełnionego sławami i ciekawymi gośćmi domu. Stanisław Witkiewicz uznaje za główne w życiu i w sztuce dążenie do zbudowania własnej, odrębnej indywidualności. Ociec i syn toczą spór właśnie o drogi do indywidualności. W roli Witkiewicza-ojca: Gustaw Holoubek, Stasia Witkacego zagrał Marek Kondrat.

SONATA B
emisja: 13 października, godz. 20.00
reżyseria: Andrzej Dziuk (1965)

Premiera „Sonaty b” miała miejsce w Teatrze im. St. I. Witkiewicza w Zakopanem w styczniu 1989 roku. Realizacja telewizyjna to powrót do spektaklu, który z pewnością należał do najważniejszych przedstawień Andrzeja Dziuka. „Sonata b” dzieje się w Mordowarze u stóp góry Czikla, w salonie Babci Julii, w „metafizycznej dziurze", będącej schronieniem dla ludzi wierzących w sztukę, filozofię, tradycję. Sztuka w fabularnej warstwie opowiada historię Nowego Fausta, którym jest kompozytor Istvan, szukający natchnienia dla swojej muzyki. Zawiera on pakt z diabłem w nadziei na twórcze spełnienie, ale diabeł może tylko niszczyć, a nie tworzyć. Jego dziełem jest Istvan - manekin, wypruty z uczuć wrak ludzki, dla którego jedynym wyjściem, by być wielkim do końca jest śmierć... "na pasku od portek u wejścia do opuszczonej sztolni na stoku góry Czikla"...  Witkacy pisał, że „piekielne pomysły działają na zmysły, a dusza gdzieś skryta nikt o nią nie pyta". „Sonata b", jak twierdzi jej reżyser, pyta właśnie o duszę. To fascynujący dramat wyboru pomiędzy życiem a sztuką.

TAK ZWANA LUDZKOŚĆ W OBŁĘDZIE
emisja: 20 października, godz. 20.00
reżyseria: Jerzy Grzegorzewski (1961)

Telewizyjna wersja sztuki, której premiera odbyła się w Starym Teatrze im. H. Modrzejewskiej w Krakowie w 1992 r. „Tak zwana ludzkość w obłędzie" to tytuł ostatniej zaginionej sztuki St. Witkiewicza. Przedstawienie jest próbą rekonstrukcji sztuki poprzez Witkiewiczowskie postaci, motywy, obsesje, fragmenty powieści oraz manifesty. W spektaklu Jerzego Grzegorzewskiego wystąpiła plejada krakowskich aktorów, m.in. Jan Nowicki, Jerzy Trela, Jerzy Bińczycki, Anna Dymna, Dorota Segda.

POŻEGNANIE JESIENI
emisja: 27 października, godz. 20.00
reżyseria: Mariusz Treliński (1998)

Filmowa adaptacja powieści Witkacego. Debiutancki utwór Mariusza Trelińskiego do dziś uchodzi za najlepszą ekranizację prozy autora „Szewców”. Reżyserowi udało się dzięki ogromnej wrażliwości plastycznej zakląć w ruchome obrazy obsesyjne motywy twórczości Witkacego. Jest więc w jego filmie katastroficzno-dekadencki klimat; jest orgiastyczny i perwersyjny erotyzm, jest także lęk przed duchowym upadkiem cywilizacji, objawiającym się zanikiem wolności jednostki i potrzeb metafizycznych. Groteska i surrealistyczny humor mieszają się z nieco błazeńskim, lecz autentycznym tragizmem, przy czym im dłużej trwa film, tym częściej dochodzi do głosu ten drugi. Poczynaniom bohaterów towarzyszy, tak znamienna dla Witkacego, aura niesamowitości. Duża w tym zasługa aktorów, odtwarzających pierwszoplanowe role, zwłaszcza Marii Pakulnis (demoniczna Hela Bertz), Jana Frycza (Bazakbal) i Jana Peszka (Łohoyski). Dzieło Trelińskiego uhonorowano Nagrodą im. Andrzeja Munka za najlepszy debiut roku w kategorii reżyserskiej i operatorskiej, dodatkowo przyznano też wyróżnienia za najlepszą scenografię i kostiumy.

Listopad 2009

W listopadzie TVP Kultura planuje transmisję przedstawienia SPRAWA DANTONA Stanisławy Przybyszewskiej w reżyserii Jana Klaty z Teatru Polskiego we Wrocławiu.
Jeden z najgłośniejszych spektakli ostatniego roku, wielokrotnie nagradzany, m.in. na Festiwalu „Klasyki Polskiej” w Opolu, „Kontakt” w Toruniu, „Interpretacje” w Katowicach. Nagroda im. K. Swinarskiego dla Jana Klaty za reżyserię. Ostra, groteskowa wizja historii Rewolucji Francuskiej, w której odbija się współczesna rzeczywistość polityczna. Znakomite role aktorskie: Michała Czarnika, Wiesława Cichego, Kingi Preis, Bartosza Porczyka.
„Sprawa Dantona” Stanisławy Przybyszewskiej w reżyserii Jana Klaty – w TVP Kultura na żywo z Teatru Polskiego we Wrocławiu.

Dorota Błońska
Materiał TVP Kultura
27 sierpnia 2009

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...