Tysiąc stu na

To już szósty w historii zjazd środowiska kulturalnego Polski. Poprzednie miały miejsce w latach 1910, 1936, 1966, 1981 i 2000 i miały charakter przede wszystkim ideowy. Tym razem jednym z głównych wątków trzydniowej debaty ma być reforma systemu finansowania i organizacji życia kulturalnego. Uczestnicy mają dyskutować m.in. o mecenacie publicznym, nowych źródłach finansowania, autonomii instytucji kultury, pomocy dla sektora pozarządowego. Będzie także mowa o kulturowej tożsamości Polaków, miejscu polskiej kultury w europejskim kontekście, edukacji kulturalnej i promocji kultury za granicą.

Minister Bogdan Zdrojewski chce, aby Kongres otworzył dyskusję na temat nowych rozwiązań prawnych dla kultury. Punktem wyjścia są zamówione przez ministerstwo raporty i ekspertyzy, które składają się na zbiorowy portret kultury polskiej początku XXI wieku. Celem jest nowelizacja lub uchwalenie nowej ustawy o działalności kulturalnej, konsultacje w tej sprawie mają potrwać do końca roku.

Dla Platformy Obywatelskiej Kongres jest szansą na odzyskanie zaufania środowisk twórczych zawiedzionego po fiasku ustawy medialnej. Nie będzie to łatwe zadanie, bo propozycje reform budzą spory i kontrowersje. Zamówiony przez ministerstwo projekt nowych rozwiązań prawnych, przygotowany przez zespół prof. Jerzego Hausnera, ekonomisty i prof. Huberta Izdebskiego, prawnika, specjalisty od legislacji, przewiduje m.in. zrównanie instytucji państwowych i samorządowych z obywatelskimi i prywatnymi w dostępie do środków publicznych. Istniałaby możliwość likwidacji publicznego teatru czy galerii lub przekształcenia w spółkę pracowniczą. Część narodowych instytucji kultury, którymi zarządza obecnie minister, miałyby przejąć samorządy. Przy ministerstwie zostałoby ich nie więcej niż 30 (teraz jest ich ponad 60).

W dyskusji na łamach "Gazety" artyści i organizatorzy kultury krytykowali plan Hausnera, który ich zdaniem jest próbą wprowadzenia do kultury mechanizmów rynkowych. Wśród twórców brakuje jednak zgody co do tego, w jaką stronę miałaby pójść reforma. Różne środowiska artykułują sprzeczne postulaty, jedni chcą wzmocnić publiczne instytucje, inni - organizacje pozarządowe, jedni chcą oprzeć finansowanie kultury na budżecie, inni na środkach pozabudżetowych, różnego rodzaju opłatach i odpisach podatkowych. Co do jednego panuje zgoda: panujący w Polsce system jest przestarzały, instytucje - w większości słabe, a publiczne pieniądze marnowane. Modernizacja jest potrzebna. Kongres powinien przynieść odpowiedź pytanie o jej kierunek.

Najbardziej oczekiwane debaty poświęcone tej problematyce poprowadzą pierwszego dnia Jerzy Hausner i Wojciech Misiąg, ekonomista, wiceminister finansów w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Ciekawie zapowiada się także debata o kulturotwórczej roli mediów publicznych, którą poprowadzi publicysta "Polityki" Jacek Żakowski, i dyskusja o miejscu kultury w życiu codziennym moderowana przez prof. Wojciecha Bursztę, antropologa kultury.

Zgodnie z założeniami Kongres nie będzie mógł podejmować uchwał, z pewnością jednak uczestnicy będą chcieli wykorzystać okazję i wystąpić z apelami. Wiadomo już o apelu w sprawie odpolitycznienia mediów publicznych, który przygotowuje grupa twórców.

Idea Kongresu Kultury spotkała się dotąd z dużym zainteresowaniem, internetowy portal z raportami o stanie kultury odwiedziło od maja blisko pół miliona osób. W odpowiedzi na Kongres Kultury swój własny (Nie)Kongres zwołali w sierpniu w Warszawie twórcy i organizatorzy kultury niezależnej. W październiku w Toruniu ma się odbyć Kongres Twórców Kultury Polskiej zorganizowany z inicjatywy nowego Związku Zawodowego Twórców Kultury, poświęcony m.in. sytuacji socjalnej twórców. Zapowiada się gorąca jesień kultury.