W ramach Dni Żydowskich

Zgodnie z uchwałą Sejmu rok 2014 jest Rokiem Jana Karskiego (1914-2000), emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego, który przekazał na Zachód informacje o zagładzie przez hitlerowców Żydów na ziemiach polskich podczas II wojny światowej.

Sebastian Ryś jest wnukiem Zbigniewa Rysia (1914-90), żołnierza AK, który w 1940 r. dowodził "Akcją S" - odbicia Karskiego przez Związek Walki Zbrojnej ze szpitala w Nowym Sączu, gdzie po schwytaniu podczas misji kurierskiej, przesłuchaniach i torturach, był on przetrzymywany przez gestapo.

W akcji brała udział siostra Zbigniewa, Zofia Rysiówna (1920-2003), późniejsza znana i ceniona aktorka. Jako uczestniczka akcji została skazana przez hitlerowców na obóz koncentracyjny - trafiła do Ravensbruck.

Autorem monodramu "Zupa rybna w Odessie" jest dramatopisarz Szymon Bogacz. Jak powiedział PAP Sebastian Ryś, główną inspiracją, która przyczyniła się do powstania pomysłu na monodram, była książka jego ojca, Jacka Rysia "Blizny Wolności", opowiadająca o Janie Karskim.

- Zaproponowałem Szymonowi Bogaczowi pewną wizję wydarzeń odnoszących się do historii Jana Karskiego, na co on przystał, proponując jednocześnie autorską, alternatywną wersję zdarzeń, dotyczących II wojny światowej: Hitler umiera w 1943 r., Żydzi opuszczają obozy zagłady, światem rządzi prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, a Karski jest super bohaterem. Monodram jest oryginalnym, autonomicznym dziełem Szymona Bogacza - powiedział PAP Ryś.

Podkreślił, że przedstawiona w monodramie alternatywa historia nie umniejsza postawie Karskiego, przeciwnie - przez alternatywne spojrzenie "nadaje nowych barw" wydarzeniom związanym z postacią słynnego emisariusza.

Historię opowiedzianą w monodramie przedstawia dziennikarz, pasjonujący się działalnością Karskiego - w tę postać wciela się Ryś. "Opowieść rozpoczyna się w restauracji w Odessie, gdzie jeden z gości, w obecności bohatera sztuki, obraża Karskiego, za co zostaje przez niego wyrzucony. To początkuje cały szereg wydarzeń. Bohater zadaje sobie pytanie, czy misja Jana Karskiego faktycznie była słuszna i w jaki sposób się powiodła. Jest to rodzaj rozprawy, która stawia więcej pytań, niż daje gotowych odpowiedzi" - powiedział Ryś.

Przyznał, że postać Karskiego oraz wydarzenia związane z jego odbiciem w Nowym Sączu w 1940 r., a także konsekwencje tej akcji, w tym aresztowanie Zofii Rysiówny oraz lata spędzone przez nią w obozie, były i są obecne i żywe w jego rodzinie.

- Ojciec pisał książkę także z myślą o przełożeniu historii Karskiego na wersję teatralną. Dla realizacji tego pomysłu dodatkową motywacją był Rok Jana Karskiego, setna rocznica jego urodzin, a także setna rocznica urodzin mojego dziadka, Zbigniewa. Autorski tekst Szymona Bogacza pojawił się w lutym tego roku. Najprawdopodobniej monodram zostanie wystawiony w listopadzie w Nowym Sączu, czyli w mieście, gdzie odbyła się akcja odbicia Karskiego - dodał Ryś.

Wcześniej monodram "Zupa rybna w Odessie" był prezentowany w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. Wkrótce znajdzie się też w repertuarze Teatru Dramatycznego im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku, gdzie na co dzień występuje Sebastian Ryś, absolwent warszawskiej Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza, rocznik 2009.

Płockie Dni Żydowskie oraz Dni Jana Karskiego w Płocku to cykl imprez, koncertów, wystaw i prelekcji, organizowanych przez tamtejsze Muzeum Żydów Mazowieckich, które będą odbywały się przez cały wrzesień. Monodram zostanie wystawiony w muzeum 16 września.

Wśród najważniejszych wydarzeń cyklu imprez są m.in.: 3 września otwarcie wystawy fotograficznej "Jan Karski. Człowiek wolności" we współpracy z Muzeum Historii Polski w Warszawie, 5 września projekcja filmu Martina Smitha pt. "Wysłannik z Polski", poświęconego Karskiemu, a 23 września wykład dr. hab. Dariusza Libionki pt. "Wiadomości o zagładzie. Przypadek Jana Karskiego".