Waldemar Śmigasiewicz (1953)

Reżyser i aktor teatralny, filmowy, telewizyjny, scenarzysta, pedagog.

Urodził się 19 września 1953 roku w Warszawie.

W 1978 roku ukończył Wydział Aktorski Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi. Po studiach rozpoczął pracę dydaktyczną na Wydziale Sztuki Lalka rskiej w Białymstoku (wydział zamiejscowy Akademii Teatralnej w Warszawie, następnie współpracował z krakowską Państwową Wyższą Szkołą Teatralną. W latach 1985-1990 realizował tam przedstawienia dyplomowe na Wydziale Aktorskim. Za jedno z nich - Ferdydurke Witolda Gombrowicza otrzymał Grand Prix na Europejskim Festiwalu Szkół Teatralnych w Lyonie w 1987 roku. Od 1991 roku pracuje w Akademii Teatralnej w Warszawie, jest profesorem warszawskiej uczelni.

U progu kariery, na początku lat 80., związany był z Teatrem im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku, gdzie zrealizował Jonasza i błazna Jerzego Broszkiewicza (1981) i wspólnie z Maciejem Wojtyszką Iwonę, księżniczkę Burgunda Witolda Gombrowicza (1982). Kilka lat później przygotował tu jeszcze Krzesła Eugene'a Ionesco (1987). Na białostocką scenę powrócił pod koniec lat 90. W okresie od 1999 do 2002 roku pełnił funkcję konsultanta programowego teatru i reżyserował, m.in. Tango Sławomira Mrożka (2001) i Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej (2001).

Śmigasiewicz pracował na bardzo wielu scenach, m.in.: w Warszawie w Teatrze Powszechnym, Polskim i Ateneum, w Krakowie na scenie Starego Teatru, Teatru im. Juliusza Słowackiego, Teatru Bagatela, Teatru STU, a także we Wrocławiu, gdzie realizował spektakle w Teatrze Polskim i w Kalamburze, w Poznaniu na deskach Teatru Nowego i Teatru Animacji oraz w Teatrze Miejskim w Gdyni.

Nadal współpracował z Maciejem Wojtyszką. Razem reżyserowali zabarwioną sytuacyjnym, a czasami groteskowym humorem Awanturę w Chioggi Carla Goldoniego (1983, Teatr Powszechny w Warszawie) oraz zabawne, radosne i jednocześnie refleksyjne Burzliwe życie Lejzorka Ilji Erenburga (1989, Teatr Ateneum w Warszawie). Na deskach warszawskiego Teatru Dramatycznego Śmigasiewicz pokazał z kolei skupioną na wątku procesu sądowego Świętą Joannę George'a Bernarda Shawa (1984).

Reżyser pracował zarówno nad klasyką, jak i dramatem współczesnym oraz sztukami najnowszymi. Jest autorem inscenizacji Mieszczanina szlachcicem Moliera (1992, Teatr Miejski w Gdyni), Kupca weneckiego (1996, Teatr Ateneum w Warszawie) i Makbeta (2000, Teatr Bagatela w Krakowie) Williama Szekspira z Aleksandrem Domogarowem, który dla tej roli uczył się polskiego; koncepcja reżyserska tego spektaklu opierała się na pokazaniu głównego protagonisty jako Obcego. Śmigasiewicz przygotował również Króla Edypa Sofoklesa (2000, Teatr im. Słowackiego w Krakowie). Jednocześnie ma na swoim koncie realizacje m.in. Rzeźni Sławomira Mrożka (1990, Stary Teatr w Krakowie), Tak jest jak się państwu zdaje Luigiego Pirandella (1993, Teatr Ateneum w Warszawie) i Pamiętnika z Powstania Warszawskiego Mirona Białoszewskiego (1994, Teatr Powszechny w Warszawie), czy wreszcie dramatu najnowszego: Merylin Mongoł Nikołaja Kolady (2002, Białostocki Teatr Lalek), Opowieści o zwyczajnym szaleństwie Petra Zelenki (2004, Teatr Powszechny w Łodzi), Kto otworzy drzwi? Neżdany Nedy (2006, Teatr Bagatela w Krakowie).

Odrębne miejsce w twórczości reżysera zajmuje Witold Gombrowicz - wielka pasja Śmigasiewicza. Jego teksty realizował na scenie wielokrotnie, zarówno dramaty, jak i adaptowaną prozę.

"Pisarstwo Gombrowicza: jego 'Dzienniki', powieści, dramaty, opowiadania... w obecnej chwili bardzo są potrzebne" - przyznawał w 2004 roku. - "To rodzaj pisarstwa inspirującego, nie dosłownego, metaforycznego i prawdziwego aż do bólu, bo mówiącego o bólu. Walczącego z niewolą formy, która stwarza się między ludźmi. Pisarstwa niezwykle istotnego, bo wciąż opowiadającego o naszej polsko-ludzkiej bezkrwawej wojnie" (w: "Pamiętnik Teatralny" 2004, z. 1-4).

Rozprawa doktorska Śmigasiewicza w dziedzinie reżyserii też dotyczyła pisarza, była zatytułowana "Aktor w teatrze Gombrowicza".

Zmaganie z Gombrowiczem rozpoczął od Ferdydurke zrealizowanej w 1984 roku w Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu; sięgał po nią później kilkakrotnie (1987 - przedstawienie dyplomowe studentów krakowskiej PWST, 1991 - Teatr Nowy w Poznaniu, 1993 - Teatr Powszechny w Warszawie, 1993 - Teatr Miejski w Gdyni, 2001 - Teatr Powszechny w Łodzi, 2006 - Nowy Teatr w Słupsku).
„Kiedyś wydawało mi się, że 'Ferdydurke' jest tylko kpiną, drwiną i groteską" - mówił przy okazji poznańskiej inscenizacji powieści. - "A teraz już wiem, że pod tym pokładem drwiny i kpiny znajduje się lęk i ból przed światem nieznanym" ("Głos Wielkopolski" 1991, nr 8).

Reżyser przygotował również spektakl Hulajgęba na podstawie Ferdydurke i Dziennków Gombrowicza (2003, Teatr Bagatela w Krakowie). Kilka razy wracał do Iwony..., po białostockiej inscenizacji zaprezentował wersję z warszawskiego Ateneum przygotowaną z Wojtyszką (1994), cztery lata później pokazał ten dramat w wyjątkowej przestrzeni - na Scenie Letniej Teatru Miejskiego w Gdyni. W nadmorskiej scenerii, na wąskim odcinku plaży, ze scenografią "wchodzącą" w morze umiejętnie wydobył konflikt pomiędzy autentycznością i sztucznością, człowiekiem i kulturą. Ostatnią, jak do tej pory, wersją Iwony... była realizacja z 1999 roku przygotowana na scenie w Białymstoku. Śmigasiewicz dwukrotnie wystawiał Kosmos (1995 - Teatr Powszechny w Radomiu, 1998 - Teatr Bagatela w Krakowie). W 1999 roku sięgnął po Ślub (Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu), który przygotował potem jeszcze czterokrotnie (2002 - Teatr Bagatela w Krakowie, 2003 - Bałtycki Teatr Dramatyczny w Koszalinie, 2004 - Akademia Teatralna w Warszawie, 2004 - Nowy Teatr w Słupsku). Ma na swoim koncie także kolejne realizacje z Teatru Miejskiego w Gdyni - Operetkę (2000) i Trans-Atlantyk wyreżyserowany na plaży w Orłowie (2004). Z bardzo dobrze poprowadzonymi aktorami, jak to zwykle bywa w jego Gombrowiczowskich spektaklach, pokazał w gdyńskim spektaklu gry z polskością.

"Dziwny jest ten świat Gombrowiczowskiej Polonii, który zastaliśmy na plaży w Orłowie w ciekawej i wartej uwagi inscenizacji Śmigasiewicza" - pisała Katarzyna Fryz. - "Pełnymi garściami czerpie z sielankowego 'Pana Tadeusza' (także z muzyki Wojciecha Kilara do adaptacji epopei), humoru 'Zemsty', chwilami moralizuje jak 'Wesele'. Ale przede wszystkim natrząsa się. Z wszystkich i wszystkiego. A dzięki temu zabiegowi widz zanurza się w tę historię i odczytuje jak własną" ("Gazeta Wyborcza - Trójmiasto" 2004, nr 178).

Ostatnim, jak do tej pory, Gombrowiczowskim przedstawieniem reżysera jest Pornografia z warszawskiego Teatru Powszechnego (2008).

Śmigasiewicz pracował z aktorami Montowni - niezależnej grupy teatralnej wywodzącej się z warszawskiej szkoły teatralnej. Przygotował z nimi ciekawe interpretacje Ślebody czyli cenniejsi jesteście niż wróble wg Kazimierza Przerwy-Tetmajera (1997) i Wspólnego pokoju Zbigniewa Uniłowskiego (1998), a także lekki i jednocześnie pełen szyderstwa i goryczy Trans-Atlantyk (2000).
W ostatnich latach reżyser nadal poszukiwał bardzo różnorodnego repertuaru. Pokazał zarówno broadwayowski przebój - komedię muzyczną Wystarczy noc Neila Simona i Marvina Hamlischa (2005, Teatr Bagatela w Krakowie), jak i Hamleta Szekspira (2007, Teatr Nowy w Poznaniu) z bardzo dobrą, tytułową rolą Pauliny Chruściel. Reżyserował salonową komedię o politycznej poprawności Napis Géralda Sibleyrasa (2006, Teatr Powszechny w Łodzi) i Zbrodnię i karę wg Fiodora Dostojewskiego (2007, Teatr Bagatela w Krakowie). Jedne z najlepszych spektakli ostatniego okresu to Mimo wszystko Johna Murrella o końcu życia Sary Bernhardt ze znakomitą rolą Mai Komorowskiej, której świetnie partnerował Wiesław Komasa (2005, Teatr Współczesny w Warszawie) i egzystencjalny Wujaszek Wania Antoniego Czechowa z Teatru Nowego w Poznaniu (2006).

"”Wujaszek Wania” w Nowym to spektakl niemal całkowicie oddany w ręce aktorom" - notowała Ewa Obrębowska-Piasecka. - "Nic im tu nie przeszkadza, nic ich nie wiąże, nie wikła, nie ogranicza. Cała scena jest do ich dyspozycji. Dobrą rękę reżysera Waldemara Śmigasiewicza widać w tym, jak uważnie, jak delikatnie, z jaką wrażliwością wybrał ich i poprowadził przez tę historię Jak im zaufał. Jak się razem rozsmakowali w szukaniu na scenie prawdy: zwykłej, ludzkiej prawdy" ("Gazeta Wyborcza - Poznań" 2006, nr 80).

Ostatnie teatralne prace Śmigasiewicza to wyreżyserowany w reporterskim stylu Kieszonkowy atlas kobiet Sylwii Chutnik (Teatr Powszechny w Warszawie, 2009) - opowieść o mieszkańcach kamiennicy pamiętającej Powstanie Warszawskie i kipiący absurdem, potraktowany jak czarna komedia, rozegrany na plaży w Orłowie Proces Franza Kafki ze Stefanem Iżyłowskim w roli Józefa K. (Teatr Miejski w Gdyni, 2009).

Reżyser pracował także w Teatrze Telewizji. Przygotował tu m.in. Emeryta Brunona Schulza z Janem Peszkiem w roli tytułowej (1988), Diaboliadę wg Michaiła Bułhakowa (1989), Śmierć Woody'ego Allena (1991) i Madame Molier Jeana Anouilha (1995). Ma na swoim koncie także trzydziestominutowy fabularny film telewizyjny Chwila (1989) nakręcony w ramach cyklu filmowego Kawalerki.

Nagrody:
1984 - Nagroda publiczności w Policach dla przedstawienia Wesołe przygody Koziołka Matołtka wg Kornela Makuszyńskiego w OTO "Kalambur" we Wrocławiu na 19. Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form w Szczecinie;
1994 - Statuetka Pegaza - nagroda programu telewizyjnego "Pegaz" za reżyserię Ferdydurke Witolda Gombrowicza w Teatrze Miejskim w Gdyni;
1998 - Złoty Piernik, Grand Prix Festiwalu dla przedstawienia Ubu król Alfreda Jarry'ego w Teatrze Animacji w Poznaniu na 5. Toruńskich Spotkaniach Teatrów Lalek;
1999 - Nagroda za reżyserię przedstawienia Kosmos wg Witolda Gombrowicza w Teatrze Bagatela w Krakowie na 24. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych;
2000 - Wyróżnienie zbiorowe dla twórców przedstawienia Ślub Witolda Gombrowicza w Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu na 40. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych; Kaliska nagroda "Wojciecha" dla najlepszego przedstawienia sezonu w Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu dla ŚlubuWitolda Gombrowicza;
2001 - Złota Maska - nagroda krakowskich recenzentów dla Makbeta Williama Szekspira w Teatrze Bagatela - najpopularniejszego przedstawienia sezonu 1999/2000;
2002 - Nagroda za reżyserię Ferdydurke Witolda Gombrowicza w Teatrze Powszechnym w Łodzi na 27. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych; Złota Maska - nagroda łódzkich recenzentów dla najlepszego reżysera sezonu 2001/2002 - za reżyserię Ferdydurke Witolda Gombrowicza w Teatrze Powszechnym w Łodzi;
2004 - Nagroda za muzykę do Ślubu Witolda Gombrowicza w Bałtyckim Teatrze w Koszalinie na 29. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych;
2005 - "Leon 2005" - nagroda dla przedstawienia Szlachcica poczciwego portret własny wg Mikołaja Reja na 8. Winobraniowych Spotkaniach Teatralnych w Zielonej Górze; Nagroda artystyczna prezydenta miasta Gdyni w dziedzinie teatru za reżyserię przedstawienia Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza na Scenie Letniej Teatru Miejskiego w Gdyni;
2009 - III miejsce w plebiscycie publiczności dla przedstawienia Mimo wszystko Johna Murrella z Teatru Współczesnego w Warszawie na 39. Jeleniogórskich Spotkaniach Teatralnych.
2011 - Medal Złoty za Długoletnią Służbę

Monika Mokrzycka-Pokora
Culture.pl
19 września 2023

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...