Wisława Szymborska (1923 - 1912)

Poetka, eseistka, krytyczka, tłumaczka, felietonistka; laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

Wi­sła­wa Szym­bor­ska na świat przy­szła 2 lip­ca 1923 roku w Pro­wen­cie nie­da­le­ko Kór­ni­ka jako Ma­ria Wi­sła­wa Szym­bor­ska. Oj­ciec przy­szłej po­et­ki wy­ko­ny­wał obo­wiąz­ki za­rząd­cy dóbr Wła­dy­sła­wa Za­moy­skie­go naj­pierw w Za­ko­pa­nem, a na­stęp­nie wła­śnie w Kór­ni­ku. Po śmier­ci szlach­ci­ca ro­dzi­na Szym­bor­skich prze­nio­sła się do To­ru­nia, by osta­tecz­nie w 1929 roku osiąść w Kra­ko­wie.

Pod­czas dru­giej woj­ny świa­to­wej Ich­na, bo ta na­zy­wa­li ją naj­bliż­si, stu­dio­wa­ła na taj­nych kom­ple­tach. W celu unik­nię­cia wy­wie­zie­nia trans­por­tem do Rze­szy, za­trud­ni­ła się na sta­no­wi­sku urzęd­nicz­ki ko­le­jo­wej.

Dzię­ki swo­je­mu ta­len­to­wi pla­stycz­ne­mu Wi­sła­wa Szym­bor­ska znaj­do­wa­ła ar­ty­stycz­ne zle­ce­nia – jed­nym z naj­waż­niej­szych było zi­lu­stro­wa­nie no­wej od­sło­ny pod­ręcz­ni­ka Jana Sta­ni­sław­skie­go do na­uki ję­zy­ka an­giel­skie­go First steps in English. Za jej de­biut li­te­rac­ki uwa­ża się utwór Szukam słowa (1945) opu­bli­ko­wa­ny w cza­so­pi­śmie „Dzien­nik Pol­ski". Pi­sa­ła tak­że dla cza­so­pism: „Wal­ka", „Po­ko­le­nie", „Świe­tli­ca Kra­kow­ska". W 1946 roku roz­po­czę­ła stu­dia na kie­run­ki fi­lo­lo­gia pol­ska na Uni­wer­sy­te­cie Ja­giel­loń­skim w Kra­ko­wie. Po kil­ku se­me­strach zmie­ni­ła de­cy­zję i prze­nio­sła się na so­cjo­lo­gię, jed­nak brak od­po­wied­niej wy­so­ko­ści fi­nan­so­wa­nia zmu­sił ją do prze­rwa­nia edu­ka­cji. Od 1948 roku była żoną po­ety Ada­ma Włod­ka, z któ­rym miesz­ka­ła w Domu Li­te­ra­tów – miej­scu sta­no­wią­cym ów­cze­sną cy­ga­ne­rię kul­tu­ral­ną. Choć mał­żeń­stwo prze­trwa­ło tyl­ko sześć lat obo­je po­zo­sta­li ser­decz­ny­mi przy­ja­ciół­mi w po­zo­sta­łych la­tach.

Mimo tego że pierw­sze po­dej­ście zo­sta­ło wstrzy­ma­ne przez cen­zu­rę – w 1949 roku miał po­ja­wić się zbiór Szycie sztandarów lub Wiersze, oba wy­da­nia zo­sta­ły jed­nak za­blo­ko­wa­ne – w 1952 roku na świat wy­szedł jej de­biu­tanc­ki to­mik po­etyc­ki za­ty­tu­ło­wa­ny Dlatego żyjemy. Rów­nież w tym roku zo­sta­ła włą­czo­na w po­czet człon­ków Związ­ku Li­te­ra­tów Pol­skich. W 1954 roku po­wstał zbiór wier­szy w du­chu so­cre­ali­zmu Pytania zadawane sobie, któ­re z ra­cji pro­pa­gan­do­we­go cha­rak­te­ru nie przez wszyst­kich są uzna­wa­na za trzon twór­czo­ści Szym­bor­skiej. Współ­pra­co­wa­ła z wie­lo­ma cza­so­pi­sma­mi – pro­wa­dzi­ła dział po­etyc­ki w „Życiu Li­te­rac­kim", pi­sa­ła fe­lie­to­ny do „Lek­tur nad­obo­wiąz­ko­wych", pu­bli­ko­wa­ła w „Ty­go­dni­ku Po­wszech­nym", „Od­rze" oraz „Na­Gło­sie". Or­ga­ni­zo­wa­ła warsz­ta­ty po­etyc­kie przy Stu­dium Li­te­rac­ko-Ar­ty­stycz­nym Uni­wer­sy­te­tu Ja­giel­loń­skie­go. Od 1957 roku dzię­ki re­dak­to­ro­wi Je­rze­mu Gie­droy­cio­wi pa­tro­no­wa­ła i pu­bli­ko­wa­ła w pa­ry­skim cza­so­pi­śmie emi­gra­cyj­nym „Kul­tu­ra".

Wi­sła­wa Szym­bor­ska pi­sa­ła nie­zwy­kle dużo i in­ten­syw­nie, lecz nie wszyst­kie utwo­ry były wy­da­wa­ne. Do naj­bar­dziej zna­nych to­mi­ków po­etyc­kich na­le­żą: Wołanie do Yeti (1957), Sto pociech (1967), Wszelki wypadek (1972), Wielka liczba (1976), Tarsjusz i inne wiersze (1976), Ludzie na moście (1986), Lektury nadobowiązkowe (1992), Początek i koniec (1993), Widok z ziarnkiem piasku (1996), Życie na poczekaniu (1996), Milczenie roślin (2001) Chwila (2002), Dwukropek (2005) oraz Miłość szczęśliwa (2007). Wśród bli­skich była zna­na z two­rze­nia li­me­ry­ków, do któ­rych mia­ła nie­sa­mo­wi­ty ta­lent i pa­mięć. Za­sia­da­ła na­wet w Loży Li­me­ry­ków, na któ­rej pre­ze­sa zo­stał wy­bra­ny Mi­chał Ru­si­nek, oso­bi­sty se­kre­tarz po­et­ki. Sama au­tor­ka pro­pa­go­wa­ła i wy­my­śla­ła nowe ga­tun­ki li­te­rac­kie opie­ra­ją­ce się o żart, iro­nię i gro­te­skę, na­le­ża­ły do nich m.in. le­pie­je, od­wód­ki, al­tru­iki czy mo­ska­li­ki.

Od 1967 roku po­zo­sta­wa­ła w związ­ku z li­te­ra­tem Kor­ne­lem Fi­li­po­wi­czem. Ni­g­dy nie za­war­li mał­żeń­stwa, nie miesz­ka­li ra­zem, ale spę­dzi­li wspól­nie po­nad trzy­dzie­ści lat – do śmier­ci pi­sa­rza. W 1996 roku jako czwar­ta oso­ba na­ro­do­wo­ści pol­skiej i pierw­sza ko­bie­ta zo­sta­ła uho­no­ro­wa­na Na­gro­dą No­bla w dzie­dzi­nie li­te­ra­tu­ry. Ka­pi­tu­ła w uza­sad­nie­niu wer­dyk­tu pod­kre­śla­ła, że wy­róż­nie­nie tra­fia do Szym­bor­skiej „za po­ezję, któ­ra z iro­nicz­ną pre­cy­zją po­zwa­la hi­sto­rycz­ne­mu i bio­lo­gicz­ne­mu kon­tek­sto­wi uka­zać się we frag­men­tach ludz­kiej rze­czy­wi­sto­ści". Wi­sła­wa Szym­bor­ska zmar­ła 1 lu­te­go 2012 roku w Kra­ko­wie pod­czas snu.

Ostat­nie lata spę­dzi­ła w to­wa­rzy­stwie swo­je­go se­kre­ta­rza, Mi­cha­ła Ru­sin­ka, i to wła­śnie on prze­ka­zał in­for­ma­cję o odej­ściu po­et­ki.

(-)
poezja.org
1 lutego 2021

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...