Witold Lutosławski (1913 - 1994)

Witold Roman Lutosławski. Syn Józefa Lutosławskiego i Marii z Olszewskich. Pochodził z rodziny ziemiańskiej herbu Jelita mającej swą posiadłość w Drozdowie k. Łomży. Wychowany głównie przez matkę, wzrastał jednak w środowisku rodziny ze strony ojca. Rodzina Lutosławskich obfitowała w nietuzinkowe osobowości. Jego zainteresowanie muzyką miało swe korzenie w dzieciństwie i tradycji rodzinnego muzykowania. Komponował już w wieku 9 lat - w 1922 napisał Preludium na fortepian. Później uczył się gry na skrzypcach u Lidii Kmitowej i gry na fortepianie oraz uczęszczał do Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. W 1928 rozpoczął naukę kompozycji u Witolda Maliszewskiego. W 1931 zdał w „Batorym" maturę, po czym podjął studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim – przerwane po roku z powodu nadmiaru zajęć w konserwatorium. W konserwatorium podjął studia w klasie kompozycji u Witolda Maliszewskiego i fortepianu u Jerzego Lefelda – ukończył je w 1937.

Na początku II wojny światowej walczył jako żołnierz przeciwko Niemcom – był radiotelegrafistą. Po ucieczce z niewoli wrócił do Warszawy. W czasie okupacji zarabiał na życie grając w warszawskich kawiarniach, najdłużej z Andrzejem Panufnikiem. Grali w kawiarni „SiM" (niewiele brakowało, a obu wywieziono by podczas łapanki), „Lira", „Aria" i „U aktorek". Uczestniczył też w tajnych koncertach w domach prywatnych. Z Eugenią Umińską zbierali fundusze na pomoc dla ukrywających się artystów, m.in. dla Władysława Szpilmana. Z Andrzejem Panufnikiem przygotował około 200 transkrypcji utworów znanych kompozytorów, m.in. opracowanie 24 kaprysu N. Paganiniego, zatytułowane Wariacje na temat Paganiniego. Prawie wszystkie kompozycje sprzed i z okresu wojny zaginęły.

Bezpośrednio po wojnie Lutosławski podjął pracę w Polskim Radiu, a także włączył się w odbudowę życia muzycznego. Od 1945 działał we władzach Związku Kompozytorów Polskich, z czego wycofał się w 1948, nie akceptując coraz większych wpływów stalinowskich.

W latach 50. zarabiał na życie komponując muzykę teatralną i radiową oraz piosenki. W czasach stalinowskich były to piosenki masowe, a później taneczne (walce, fokstroty, tanga), które podpisywał pseudonimem „Derwid". Namówiony przez Władysława Szpilmana, skomponował 35 piosenek tanecznych – fokstrotów, walców, tang i slowfoxów, z których kilka wyróżniono w plebiscycie „Radiowej piosenki miesiąca"[4]. Piosenki przez niego napisane wykonywali m.in.: Olgierd Buczek, Mieczysław Fogg, Ludmiła Jakubczak, Kalina Jędrusik (szwagierka kompozytora, gdyż była żoną S. Dygata), Jerzy Michotek, Sława Przybylska, Hanna Rek, Irena Santor, Rena Rolska, Violetta Villas.

Od początku związany był z festiwalem „Warszawska Jesień". Jako jedyny uczestniczył w pracach komisji repertuarowej festiwalu nieprzerwanie przez 37 lat, a w latach 1960–1965 był jej pierwszym przewodniczącym. Był też najczęściej grywanym za życia polskim kompozytorem (49 razy) i pierwszym, którego uhonorowano wieczorem autorskim (w 1973)[5]. Kierował również Towarzystwem Muzyki Współczesnej, którego działalność na parę lat umożliwiła postalinowska „odwilż". Działał w Związku Kompozytorów Polskich (1954-67 i 1971-73 przewodniczył komisji kwalifikacyjnej), pełnił rozmaite funkcje przy Polskim Wydawnictwie Muzycznym, Ministerstwie Kultury i Sztuki. Jako członek Międzynarodowej Rady Muzycznej przy UNESCO spowodował, że w 1969 z jego inicjatywy przyjęto pierwszą ustawę potępiającą nadużywanie muzyki w miejscach publicznych i prywatnych, jako naruszenie prawa człowieka do spokoju i ciszy. Do problemu tego powracał wielokrotnie, uważając, że muzyka dobiegająca zewsząd i ciągle nie tylko męczy, ale także tępi wrażliwość na prawdziwą muzykę.

W latach stanu wojennego unikał obecności w życiu publicznym. W 1989 roku wyraźnie opowiedział się po stronie „Solidarności" i jako jedyny reprezentował środowisko muzyczne w Komitecie Obywatelskim przy Lechu Wałęsie.

W latach 1971 – 1993, 15 uczelni przyznało mu tytuły doktora honoris causa, m. in.:
1973 - Uniwersytet Warszawski
1980 - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
1984 - Uniwersytet Jagielloński
1987 - Uniwersytet Cambridge
1988 - Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina

Był członkiem honorowym wielu stowarzyszeń oraz akademii artystycznych i naukowych w Polsce, Niemczech, USA, Anglii, Włoszech, Francji i Szwecji.

Niektóre instytucje noszące jego imię:
- Filharmonia Wrocławska
- Płocka Orkiestra Symfoniczna, Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Jaśle,
- Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Nysie,
- Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Stargardzie,
- Konserwatorium Krakowskie i Filharmonia Kameralna w Łomży.

Rok 2013 ogłoszony został przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Rokiem Lutosławskiego.

Od 1946 był żonaty z Marią Danutą Lutosławską, siostrą Stanisława Dygata. Nie mieli własnych dzieci, a jedynie pasierba – Marcina Bogusławskiego, syna Marii i Jana Bogusławskiego.

Nagrody i odznaczenia:
1952 - Nagroda Państwowa II st.
1953 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1955 - Nagroda Państwowa I st.
1955 - Order Sztandaru Pracy II klasy
1959 - I Nagroda Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu
1962 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I st.
1962 - I Nagroda Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu
1964 - Nagroda Państwowa I st.
1964 - I Nagroda Koussevitzky Prix Mondial du Disque
1964 - I Nagroda Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu
1965 - Grand Prix du Disque de L'Académie Ch. Cross
1966 - Nagroda Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego - Nowy Jork - za całokształt dorobku
1967 - Nagroda im. G. v. Herdera - Wiedeń - za całokształt dorobku
1967 – Nagroda im. H. Sonning – Kopenhaga -, Polar Music Prize z roku (1993).
1968 - I Nagroda Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu
1971 - Paryż - nagroda Academie Charles Cros - "In honorem, Prix du President de la Republique" za utwór "Livre pour orchestre"
1971 - Grand Prix du Disque de L'Académie Ch. Cross - za całokształt dorobku
1971 - Nagroda im. M. Ravela - Paryż - za całokształt dorobku
1973 – Nagroda im. J. Sibeliusa - Helsinki - za całokształt dorobku
1975 - Nagroda m.st. Warszawy
1976 - I Nagroda Koussevitzky Prix Mondial du Disque
1977 - Order Budowniczych Polski Ludowej
1978 - Nagroda Państwowa I st.
1982 - Dyplom Uznania ministra spraw zagranicznych za "wybitne zasługi w propagowaniu polskiej kultury za granicą w 1981 roku"
1983 - Nagroda im. E. v. Siemensa - Monachium - za całokształt dorobku
1985 - Madryt - nagroda im. królowej hiszpańskiej Zofii fundacji "Ferrer Salat"
1985 - Nagroda im. Ch. Grawemeyera - Louisville - za całokształt dorobku
1985 - Nagroda Polar Music Prize
1986 - I Nagroda Koussevitzky Prix Mondial du Disque
1993 - Nagroda Klubu Biznesmenów "Złota kareta"
1993 - Nagroda Polar Music Prize
1993 - Kyoto Prize
1994 - Order Orła Białego
1994 - Nagroda Muzyki Klasyczne

Źródło: Culture.pl, Wikipedia, E-teatr