Władysław Grabowski (1883 - 1961)

Aktor teatralny, filmowy i radiowy.

Urodził się 1 czerwca 1883 w Warszawie. Zmarł 6 lipca 1961 w Warszawie.

Po ukończeniu szkoły średniej uczył się rysunku, m.in. pod kierunkiem Wojciecha Gersona, a następnie studiował w Klasie Dramatycznej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym.

Prawdopodobnie debiutował ok. 1903 jako uczeń Klasy Dramatycznej w warszawskim Teatrze Rozmaitości, wg innych źródeł w 1905 w teatrze łódzkim. Niewątpliwie należał do zespołu tego teatru w sezonie 1905/06 i brał udział w jego występach w Petersburgu oraz w Warszawie (w sali Filharmonii) wiosną 1906. W 1906-08 występował w Teatrze Miejskim w Krakowie, 1908-11 w teatrach polskich w Łodzi, w sezonie 1911/12 w Teatrze Małym w Warszawie. W 1912 został zaangażowany przez Arnolda Szyfmana do tworzonego właśnie zespołu Teatru Polskiego, wziął udział w występach zespołu w Rosji, a następnie występował w Teatrze Polskim w Warszawie do 1914.

Wybuch I wojny światowej zastał go w Krakowie. Tam występował przez krótki czas w Teatrze Nowości, a następnie w Teatrze im. Słowackiego. W 1916 wrócił do Warszawy, wiosną występował w Teatrze Polskim, w 1916-18 w Teatrze Letnim, 1918-25 ponownie w Teatrze Polskim (i w teatrach z nim związanych - w Teatrze Małym i Teatrze Komedia), w sezonie 1925/26 w Teatrze Letnim, 1926/27 w Teatrze Ćwiklińskiej i Fertnera, 1928-31 w Teatrze Polskim i Małym, 1931-33 w Teatrze Letnim, 1933 w teatrze Rozmaitości, a od 1934 w teatrach Towarzystwa Krzewienia Kultury Teatralnej (po podziale zespołu w 1936 głównie w Teatrze Letnim).

Podczas II wojny światowej kilka razy wystąpił w teatrach jawnych w Warszawie, m.in. w Teatrze Komedia.

W 1945-49 występował w Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi. 2 kwietnia 1946 obchodził jubileusz czterdziestolecia pracy grając rolę Dyndalskiego w "Zemście" Aleksandra Fredry w reż. Jerzego Leszczyńskiego.
W 1950 wrócił do Warszawy i występował najpierw w Teatrze Polskim, a od 1951 do końca życia w Teatrze Narodowym, gdzie 19 lipca 1953 obchodził jubileusz pięćdziesięciolecia pracy, grając rolę Stańczyka w spektaklu "Rzeczpospolita zapłaci" Haliny Auderskiej w reż. Józefa Wyszomirskiego.
Wg Stanisława Dąbrowskiego, Grabowski miał "doskonałe warunki amantowskie, wzrost, estetykę gestu, dykcję, oko sceniczne, regularne rysy, wytworną postawę". W pierwszym okresie swej działalności grał istotnie role amantów i bohaterów romantycznych, m.in. Percineta ("Romantyczni"), Pana Młodego i Poetę ("Wesele"), Marchbanksa ("Kandida"), a także Fantazego ("Fantazy").

Od ok. 1914 występował niemal wyłącznie w repertuarze komediowym i farsowym. Zdobył wówczas ogromną popularność, m.in. w takich rolach jak: Blond ("Król"), Mariusz ("Murzyn warszawski"), Tibor ("Niebieski lis"), Szarmancki ("Spazmy modne"), Ludwik XI ("Król włóczęgów"), Kręćki ("Aszantka"), Wicek ("Wicek i Wacek"), Rotmistrz ("Damy i huzary"), a przede wszystkim Chudogęba ("Wieczór Trzech Króli"). Po II wojnie świat. odnosił sukcesy w rolach Orgona ("Świętoszek"), Gąski ("Wesele Figara"), Belzebuba ("Igraszki z diabłem"), Venture'a ("Sułkowski"). Ostatnią jego rolą był Pan Dyrektor w granym od 16 lutego 1957 spektaklu "Aszantka" Włodzimierza Perzyńskiego w reż. Stanisławy Perzanowskiej.

Od 1911 wystąpił w ponad trzydziestu filmach począwszy od zrealizowanego 22 listopada 1911 „Meira Ezofowicza" w reż. Józefa Ostoi-Sulnickiego, poprzez m. in. „Tajemnce Warszawy" (1917), „Trędowata" (1926), „Ziemia Obiecana" (1927), „Papa się żeni" (1936), „Dziewczęta z Nowolipek" (1937) i po wojnie: „Dwie godziny" (1946), „Skarb" (1948) do „Za wami pójdą inni" (1949).

Często występował też w radiu. Debiutował 3 lutego 1950 w Teatrze Polskiego Radia rolą Holenderskiego w „Memento" Bolesława Prusa w reż. Jerzego Rakowieckiego. Wystąpił w ponad pięćdziesięciu spektaklach radiowych m. in. „Wesele" Antoniego Czechowa w reż. Ireny Byrskiej (1950), „Rękopis znaleziony w Saragossie" Jana Potockiego w reż. Krystyny Berwińskiej (1951), „Czarująca szewcowa Federico Garcí Lorki w reż. Zbigniewa Kopalki (1954), „Dziady cz. III" Adama Mickiewicza w reż. Tadeusza Łopalewskiego (1955), „Jaskinia filozofów" Zbigniewa Herberta w reż. Natalii Szydłowskiej (1957), „Rodoć" Mikołaja Biernackiego w reż. Zbigniewa Kopalki (1963) i „Kordian" Juliusza Słowackiego (Starzec) w reż. Erwina Axera (1979). W ostatnich latach życia brał udział w realizacjach cyklu audycji "Wesoły kramik".

Pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Nagrody i odznaczenia:

1952 - Złoty Krzyż Zasługi
1953 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1955 - Nagroda Państwowa II stopnia za całość działalności aktorskiej
1959 - Order Sztandaru Pracy I klasy

Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego, E-teatr, FilmPolski

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
2 czerwca 2021

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...