Wobec nie-ludzkiego

Gdy ogłaszaliśmy hasłowy temat tego numeru – Parateatr natury – natura parateatru, mieliśmy wprawdzie nadzieję, że pojawią się nowe interpretacje działań i wypowiedzi twórców z kręgu Laboratorium, ale nawet ją w zaproszeniu do nadsyłania tekstów uzasadnialiśmy przekonaniem, „że w praktykach i ideach «parateatru» znaleźć można ważne inspiracje dla współczesnych odpowiedzi na największe wyzwanie, przed jakim stajemy".

Numer Wobec nie-ludzkiego, który powstał jako odpowiedź na nasze zaproszenie, może na pierwszy rzut oka sprawiać wrażenie niespełniającego tej nadziei. Prawdą jest, że większość zamieszczonych w nim tekstów nie odnosi się bezpośrednio do poszukiwań i myśli Jerzego Grotowskiego. Poza wypowiedziami Wacława Sobaszka, Reny Mireckiej i Marca Balbiego Dipalmy – artystów rozwijających na własne sposoby praktyki wyrastające bezpośrednio z poszukiwań parateatralnych, do Grotowskiego odnoszą się wprost jedynie Daniel Roland Sobota, konsekwentnie rozwijający swój pionierski projekt dotyczący filozofii lidera Teatru Laboratorium, Magdalena Hasiuk pisząca o pracy Teatru Węgajty i poezji Andrzeja Sulimy-Suryna oraz Elizabeth Gunawan, poddająca refleksji swoje doświadczenia praktyczne – performerki i mieszkanki Ziemi zatroskanej czynnie o jej przetrwanie.

Większość pozostałych tekstów poddaje analizie i interpretacji różnorodne działania, procesy i dzieła lokujące się w polu napięć między ludzkim i nie-ludzkim. Szczególnie wyrazista jest tu grupa esejów powstałych w kręgu Katedry Performatyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, rozwijającej konsekwentnie oryginalną wersję badań nad performatywnością.

Grotowski w latach siedemdziesiątych wielokrotnie mówił, że znajdując się w takiej sytuacji, mamy tendencję do widzenia swoich fantazji i pojęć, a nie tego, wobec czego jesteśmy. Mówimy: „patrzę na drzewo", i uznajemy, że wiemy, co robimy. Być może punktem wspólnym łączącym wszystkie osoby, które na scenę tego numeru wkraczają, jest odrzucenie tej pewności. „Patrzę na las" i nie wiem, co to znaczy, że najgłębszym doświadczeniem tej sytuacji jest: że „las (?) patrzy (?) na (?) mnie (?)".

Jeśli pytajniki mogą być punktami wspólnymi, to może da się usprawiedliwić takie czytanie niniejszego numeru „Performera", które widzi w nim scenę performansu przekraczającego granice ludzkiego czasu i pokoleń – performansu zrodzonego z doświadczenia znalezienia się naprzeciwko nie-ludzkiego.
Miłej lektury!

Czasopismo Performer dostępne jest bezpłatnie pod adresem: https://grotowski.net/performer/performer-22