Wojciech Dzieduszycki (1912 - 2008)

Aktor, śpiewak, dyrygent, dziennikarz, autor tekstów kabaretowych, działacz kulturalny, recenzent muzyczny i teatralny, inżynier.

Urodził się 5 czerwca 1912 w Jezupolu koło Stanisławowa. Zmarł 2 maja 2008 we Wrocławiu.

Wywodził się ze starej i zamożnej rodziny szlacheckiej herbu Sas. Jego bezpośrednim przodkiem był Dominik Herakliusz Dzieduszycki (1727–1804), który w 1777 uzyskał dziedziczny tytuł hrabiowski w Austrii.

Od czternastego roku życia pracował w majątku ojca. Ukończył studia na Wydziale Rolnym i Mechaniki Rolnej Akademii Rolniczej w Dublanach, oraz Polskie Towarzystwo Muzyczne we Lwowie.

W 1934 zadebiutował jako tenor w operze w Stanisławowie, w 1935 wystąpił w Operze Lwowskiej w roli Leńskiego w Eugeniuszu Onieginie Piotra Czajkowskiego oraz jako Rudolf w Cyganerii Giacomo Pucciniego, a później także w Opera Comunale we Florencji i w Mediolanie. Grał również role amantów, m.in. u Wilama Horzycy w Przygodzie w Grand Hotelu.

W czasie II wojny światowej znalazł się w obozie jenieckim w Pustkowie, w którym zorganizował obozowy teatr, a później w obozie koncentracyjnym Groß-Rosen. Skazany tam na karę śmierci, uniknął wyroku, ponieważ został rozpoznany jako śpiewak operowy.

W latach 1945–1946 Wojciech Dzieduszycki, którego rodzinny majątek został zagarnięty przez ZSRR, był dyrektorem Teatru Kameralnego TUR w Krakowie, a następnie osiedlił się we Wrocławiu.

Dla teatrów pisał scenariusze, opracowywał muzykę, robił adaptacje, był konsultantem językowym i muzycznym , a także grał np. „Nowa umowa małżeńska" George'a Bernarda Shawa (St.John Hotchkiss) w reż. Wiktor Biegański Teatr Kameralny TUR Kraków (29 maja 1946) i reżyserował: „Szkarłatne róże" Aldo de Benedetti w Teatrze Miejskim im. Juliusza Słowackiego w Opolu (20 lipca 1946).

Wiedzę zdobytą przy zarządzaniu rodzinnym majątkiem wykorzystał przy uruchamianiu przemysłu spożywczego na Dolnym Śląsku. Był dyrektorem młynów zbożowych, opracował recepturę i technologię produkcji Mąki Wrocławskiej (pszenna, typu 500), a także uczył w Technikum Spożywczym na wrocławskiej Wyspie Młyńskiej (obecnie Hotel Tumski).

W 1952 założył we Wrocławiu wraz z drugą żoną, Haliną, kabaret Dymek z papierosa. Ze względu na wykonywanie lwowskich piosenek był szykanowany przez stalinowskie władze. Był współpracownikiem miesięcznika Odra od jego powstania. W 1963 zaproponował przyznawanie nagrody Orfeusza na festiwalu Warszawska Jesień, współorganizował również Festiwale Chopinowskie w Dusznikach-Zdroju. Po śmierci żony, Haliny Dzieduszyckiej w 1997 ufundował nagrodę jej imienia, przyznawaną corocznie młodym recenzentom teatralnym i muzycznym.

Zadebiutował filmie w „Czerwone i złote" w reż. Stanisława Lenartowicza (19 września 1969). Zagrał także w filmie „Bariery" w reż. Mieczysława Popławskiego (29 października 1986). W 1999 wystąpił w telewizyjnym serialu Trędowata.

W 2006 Dzieduszycki wyznał, że został zmuszony do współpracy z organami służb bezpieczeństwa w 1949. Przyznał w nim, że to ogromnie bolesna i wstydliwa strona jego życia. W 1972 Służba Bezpieczeństwa zakończyła współpracę uznając, że jego donosy nie mają już większej wartości.

Dzięki staraniom Wojciecha Dzieduszyckiego wzniesiono we wrocławskim Parku Południowym pomnik Fryderyka Chopina.

W maju 2002 Dzieduszycki po raz trzeci się ożenił, jego trzecią żoną była Irena Małecka.

W 1999 został Honorowym Obywatelem Wrocławia (13 października 2006, po ujawnieniu jego agenturalnej przeszłości, zrzekł się tego zaszczytu), a 20 listopada 2000 odebrał doktorat honoris causa przyznany mu przez Akademię Muzyczną we Wrocławiu.

Nagrody i odznaczenia:

1951 - Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu - Dyplom Uznania za wybitną pracę społeczną przy tworzeniu kultury polskiej na Dolnym Śląsku
1957 - Społeczny Komitet Budowy Wrocławskiego Ośrodka Telewizji Polskiej - Medal Budowniczego Ośrodka Telewizyjnego na Ślęży
1957 - Srebrny Krzyż Zasługi
1957 - Złota Odznaka Odbudowy Warszawy
1958 - Złota Odznaka Ministerstwa Łączności
1965 - Odznaka Pionierska Towarzystwa Miłośników Wrocławia
1968 - Nagroda Komitetu d/s Radia i Tv za rozrywkowe i muzyczne programy telewizyjne
1970 - Nagroda Prezesa TVP za wybitne programy telewizyjne
1970 - Nagroda Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków za wybitną publicystykę muzyczną
1970 - Odznaka Grunwaldzka
1970 - Zasłużony Działacz Kultury
1970 - Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
1972 - Odznaka Budowniczego Wrocławia
1974 - Nagroda Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków za upowszechnianie muzyki
1977 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1979 - Złota Odznaka Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków
1080 - Medal Pionierski Towarzystwa Miłośników Wrocławia
1981 - Honorowa Odznaka Komitetu RTV
1982 - Odznaka za zasługi dla woj. wrocławskiego
1982 - Nagroda Miasta Wrocławia
1982 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia
1986 - Medal Wojewody Wrocławskiego na 75-lecie i 55 lat pracy artystycznej
1987 - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w dziedzinie upowszechniania kultury
1987 - Medal Rodła
1987 - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
1988 - Le Croix Combatant de l'Europe - Confederation Europeene des ansiens Combattants, Paris
1993 - Wyróżnienie na II Konkursie na Ogródkowy Spektakl Teatralny za udział w spektaklu "Tylko we Lwowie" z T.Bog. w Kaliszu
1996 - Prometeusz'96 - Nagroda Artystyczna Polskiej Estrady za szczególne osiągnięcia dla sztuki estradowej
1998 - Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
1999 - Civitate Wratislaviensi Donatus (Honorowy Obywatel Wrocławia)
2000 - doktorat honoris causa Akademii Muzycznej we Wrocławiu
2001 - Honorowe Obywatelstwo Jeleniej Góry
2002 - Honorowe Obywatelstwo Polanicy Zdrój
2003 - Nagroda marszałka województwa dolnośląskiego

Źródła: E-teatr, FilmPolski_Wikipedia

Opracował Ryszard Klimczak
Dziennik Teatralny
2 maja 2024

Książka tygodnia

Teatr, który nadchodzi
Wydawnictwo słowo/obraz terytoria Sp. z o.o.
Dariusz Kosiński

Trailer tygodnia

La Phazz
Julieta Gascón i Jose Antonio Puchades
W "La Phazz" udało się twórcom z "La ...